Łukasz Niewisiewicz

Łukasz Niewisiewicz
Łukasz Niewisiewicz
Data urodzenia	27 grudnia1912
Miejsce urodzenia	Łuck
Data śmierci	26 maja 1984
Miejsce śmierci	Szczecin
Miejsce spoczynku	Cmentarz Centralny
Lokalizacja grobu	[[[kw. 44A-2-30]] zobacz na mapie]
Narodowość	polska

Łukasz Niewisiewicz (1912-1984)- – artysta malarz, pionier szczecińskiej plastyki.

Życiorys

Łukasz Niewisiewicz urodził się 27 grudnia 1912 roku w Łucku na Wołyniu. W 1938 roku ukończył studia na Wydziale Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Podczas studiów nawiązał kontakt z Zygmuntem Waliszewskim i Józefem Czapskim, głównymi przedstawicielami kapizmu. W czasie II wojny światowej walczył w szeregach 4 DP I Armii Wojska Polskiego w stopniu porucznika. W czerwcu 1945 roku osiedlił się w Szczecinie. W tym samym roku wziął udział w pierwszej wystawie artystów, którzy postanowili związać swoje losy z miastem nad Odrą. W początkowym okresie stworzył wiele studiów pejzażowych z motywem topoli. Przywiązywał dużą wagę zarówno do koloru jak i formy. Portrety Trzy Marie, Portret Białej Damy oraz Macierzyństwo, nawiązujące do idei postkubistycznych, eksponowane na wystawach sztuki, przyniosły mu dużą sławę. W roku 1946 był współorganizatorem Klubu Plastyków w siedzibie ZPAP przy Al. Wojska Polskiego 46. W styczniu 1947 rozpoczął pracę jako nauczyciel rysunku i malarstwa w Szkole Sztuk Plastycznych, którą współtworzył wraz z Marianem Tomaszewskim i Zygmuntem Kononowiczem. Z młodzieżą często odwiedzał stocznie i port. Latem jeździł ze szkicownikiem nad Bałtyk. Tematem swoich obrazów uczynił statki, stoczniowców, marynarzy, rybaków, a także sztormowe fale i urwiska wyspy Wolin. Brał udział w zbiorowych wystawach w Szczecinie, Radomiu, Warszawie i Wrocławiu. W 1947 roku przystąpił do powstałego w Warszawie Klubu Młodej Inteligencji i Artystów. Zainspirowany bizantyńskimi ikonami oraz malarstwem mistrza El Greco, namalował cykl portretów na których znalazły się osoby z bliskiego mu otoczenia. W 1949 roku, po ogłoszeniu przez władze programu sztuki socrealistycznej, wraz z Marianem Tomaszewskim i Kazimierzem Podsadeckim opuścił Szczecin. W latach 1949-1951 mieszkał w Warszawie.

Po powrocie do Szczecina z wielkim zapałem podjął się opracowania anatomii dla malarzy. Przez wiele miesięcy prowadził dociekliwe obserwacje w Akademii Medycznej, studiował literaturę o sztuce renesansu i baroku. Praca nie znalazła wydawcy ze względu na opinię anatomów, którzy uznali tekst za nie spełniający kryteriów naukowych. 8 kwietnia 1952 roku zawarł związek małżeński z Aldoną Teresą Sośniak. 22 października tego samego roku urodziła mu się córka Łucja Urszula. W 1957 roku otrzymał stypendium Ministerstwa Kultury i Sztuki do Włoch, które z przyczyn niezależnych od malarza nie zostało zrealizowane. Latem 1959 roku na ponad pół roku wyjechał do Paryża. Owocem zainteresowania paryską ulicą była wystawa „Szkice paryskie”, która odbiła się szerokim echem w Szczecinie i w kraju. W 1961 roku, w specjalnym wydaniu miesięcznika „Szczecin” zamieszczono artykuł jego autorstwa pt. "Temat morski w plastyce". Jako członek Towarzystwa Wiedzy Powszechnej wygłosił na terenie miasta i województwa kilkadziesiąt prelekcji o sztuce.

W 1962 roku popłynął do Afryki Zachodniej na statku „Kruszwica”. Trzymiesięczny rejs okazał się podróżą życia. Powrócił zauroczony Czarnym Lądem, z gotowymi obrazami i wieloma szkicami przyszłych dzieł. Do najbardziej interesujących należą rysunki poświęcone dynamice ruchu postaci kobiet. Wydarzeniem roku stała się jego porejsowa wystawa w Bramie Królewskiej w Szczecinie. Symbolika i magia afrykańskiego lądu znalazła odzwierciedlenie m.in. w kompozycjach „Wódz plemienia”, „Rynek w Warii” oraz pracach przedstawiających zatłoczone bazary, ukryte w dżungli wioski, murzyńskie chaty, dziewczęta i matrony, dzikie zwierzęta. Wraz z Wieńczysławem Mazusiem,Guidem Reckiemi Henrykiem Naruszewiczem był członkiem grupy poetycko-plastycznej "Metafora", która w roku 1965 zainicjowała Prezentacje Malarstwa Krajów Socjalistycznych. W 1968 roku aktywnie uczestniczył w pracach nad przystosowaniem Bramy Królewskiej w Szczecinie na siedzibę Koła Marynistów. Brał udział w plenerach malarskich w Świnoujściu i Kazimierzu nad Wisłą. W 1973 roku uczestniczył w wystawie „Kopernik-Kosmos” w Toruniu prezentując scalone, sugestywne formy zawieszone w przestrzeni. W tym samym roku wystawiał je również w Szczecinie. Czynił starania aby swoje mieszkanie przekształcić w galerię. Postępująca choroba spowodowała spadek sił twórczych oraz potrzebę samotności. Pod koniec życia powrócił do tematyki afrykańskiej. Pracował nad kompozycją „Kres wędrówki” przedstawiającego spotkanie człowieka o ptasiej głowie z trzema kobietami. W początkach lat osiemdziesiątych ponownie starał się o wydanie „Anatomii”. Nowe prace inspirowane Czarnym Lądem zamierzał zaprezentować na indywidualnej wystawie pt. „Europa i Afryka” w warszawskiej „Zachęcie”. Choroba uniemożliwiła mu przygotowanie wystawy oraz dokończenie wielu prac.

Niewisiewicz był członkiem m.in.: Związku Artystów Plastyków (od 1950roku), AIAP-IAA (Miedzynarodowe Stowarzyszenie Sztuk Palstycznych), Stowarzyszenia Naukowców i Modernistów, Towarzystwa Wiedzy Powszechnej (od 1960 roku), Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Afrykańskiej (od 1963roku), Klubu Marynistów przy Szczecińskim Towarzystwie Kultury. Dzieła artysty znajdują się m. in. w zbiorach Muzeum Narodowego w Szczecinie, Książnicy Pomorskiej im. St. Staszica w Szczecinie, Zamku Książąt Pomorskich w Szczecinie oraz w zbiorach prywatnych.

Zmarł 26 maja 1984 w Szczecinie. Pochowany w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Centralnym (kw. 44a2-30).

Twórczość

Niewisiewicz był artystą o szerokich horyzontach malarskich. Z łatwością poruszał się zarówno w sztuce przedstawiającej jak i abstrakcyjnej. Urok twórczości Jacka Malczewskiego, któremu uległ podczas studiów w Akademii, wygasł pod wpływem Mariana Tomaszewskiego, z którym połączyła go m.in. skłonność do postkubistycznej deformacji oraz opartej na nieregularnych rytmach brył i linii abstrakcji. Spojrzenie na sztukę, dobry smak i gruntowną znajomość warsztatu przyniosły artyście studia pod kierunkiem Sichulskiego, Pautscha, Weissa i Hoplińskiego. W początkowym okresie tworzy spokojne w tonacji pejzaże. Fakturę obrazu różnicuje sposobem położenia plamy barwnej. Następnie tworzy portrety, gdzie indywidualność modela podkreśla zarówno formą jak i barwą. Pozostaje pod wpływem bizantyńskich ikon oraz żywiołowego w swej ekspresji malarstwa mistrza El Greco. Odchodzi od programowej płaszczyznowości kompozycji na rzecz zróżnicowania bryły. W jego twórczości można odnaleźć analogie z koncepcjami artystycznymi polskich formistów, zwłaszcza z portretami pędzla Leona Chwistka. W pośpiesznie realizowanych „Szkicach paryskich” nawiązuje do malarstwa francuskiego lat dwudziestych XX wieku. Z pobytu w Paryżu zrodziły się prace o tendencjach kubizujących o dużej ekspresji treści tematycznej. Indywidualną, głęboko przemyślaną formę stanowią rysunki i wielkoformatowe prace figuratywne, zainspirowane rejsem do Afryki Zachodniej, jej egzotyką, magią i symboliką.

Obrazy (wybór)

• Aqua di Mare, olej, płótno, 81x65 cm, 1960
• Brzeg Atlantyku-Senegal, tempera
• Cisza przed burzą, tempera, płótno, 81x60 cm, 1960
• Chmury nad Las Palmas, tempera
• Czarni chłopcy na rzece, olej, 100x80 cm
• Czarni rybacy w Senegalu, tempera
• Dama z czerwonym szalem, olej, płótno, 110x79 cm, 1949
• Dyskusja racjonalistów, olej, 130x105 cm
• Dziewczyna z Port Harcourt, węgiel
• Dziewczyna z Warri – Nigeria, węgiel
• Flisacy z Abidjanu, węgiel
• Formy symboliczne, olej, płótno, 100x73 cm
• Gdy Szczecin śpi, olej, tempera, 81x65 cm, 1960
• Gorący bridge, olej, 81x60 cm
• Gorący Rober, olej, płótno, 80x60 cm, 1960
• Gwiazdy na morzu, olej, płótno, 130x97 cm, 1960
• Kawiarnia Sellect w Paryżu
• Kobieta w fotelu
• Kobiety z Senegalu, , tempera, 140x85 cm
• Kompozycja, technika mieszana, papier, 40,5x28 cm, 1965
• Kompozycja błękitna I, akryl. 146x97 cm
• Kompozycja błękitna II, akryl, 121x100 cm
• Kompozycja czerwona, 142x85 cm
• Kwiaty Senegalu, tempera, 145x 90 cm,
• Ludzie z buszu, tempera, 116x89 cm
• Łodzie na Nigrze, tempera, 125 x110 cm
• Łodzie rybackie w Dakarze – Senegal, tempera
• Macierzyństwo, 1947
• Madonna, tempera, papier, 28,5x20 cm
• Modlący się mahometanin, tusz
• Mrówki Afryki, olej, płótno, 100x80 cm
• M/S Kruszwica w Dakarze – Senegal, tempera
• Na cumie, olej, tempera, płótno, 81x65 cm, 1960
• Na targu w Warri, tempera, 130x120 cm
• Nad brzegiem Nigru – Warri-Nigeria, tempera
• Napięcie psychiczne, olej, płótno, 60x50 cm
• Napięcie psychiczne II, olej, płótno, 60x50 cm
• Naprawa sieci – Senegal, tempera
• Nigeryjczyk z Lagos – Nigeria, węgiel
• Noc, olej, płótno, 80x60 cm, 1960
• Panorama Las Palmas – Wyspy Kanaryjskie, akwarela
• Plaża w Dakarze, tempera
• Po srebrne runo, olej, tempera, płótno, 100x81 cm, 1961
• Pod palmami, technika mieszana, 110x80 cm
• Port (Algieria), tempera, 50 x70 cm
• Port w Szczecinie, olej, 65x40 cm
• Portowe impresje, olej, płótno, 100x80 cm
• Portret Białej Pani, olej, płótno, 72x53 cm, 1947
• Portret kobiety, 1948, olej
• Portret malarza Guido Recka, olej,płótno, 110x79 cm, 1948
• Portret pieśniarki
• Portret żony
• Powrót z targu w Nigerii, olej, 130x96 cm
• Pracownik portowy, węgiel
• Przekupnie z Abidjanu, tempera, 140x85
• Rafy na lądzie, olej, płótno, 146x89 cm, 1960
• Robotnik portowy – Warri – Nigeria, węgiel
• Sieci rybackie, tempera
• Słońce w Las Palmas – Wyspy Kanaryjskie, akwarela
• S.O.S, olej, płótno, 110x80 cm, 1961
• Statek „Sołdek”, olej, płótno, 82x65 cm, 1961
• Statki w Port Harcourt, tempera
• Strojnisie z Dakaru – Senegal, tusz
• Światła w Las Palmas, olej, 100x80 cm
• Świt, olej, płótno, 70x80 cm, 1960
• Ta najwierniejsza, olej, płótno, 61x50 cm, 1960
• Taniec ludowy w Nigerii –Warri, tusz
• Taniec w „Lido”, tempera, 135x122 cm
• Tańczące Afrykanki, tempera, 132x115 cm
• Tętno portu, olej, tempera, płótno, 130x97 cm, 1961
• Trzy Marie, 1947
• Trzy palmy, tempera, 135x115 cm
• Ujście Nigru, tempera
• „Vision”, tempera, 140x85 cm
• W arabskiej dzielnicy Casablanki, ołówek
• W naturalnym stroju, węgiel
• W porannej mgle, tempera, płótno, 81x65 cm, 1960
• W porcie, olej, 140 x 89 cm, 1961
• W porcie Apappa, tempera
• W porcie Casablanca – Maroko, akwarela
• Wejście do meczetu w Casablance, ołówek
• Wieś murzyńska o zmierzchu, olej, 130x95 cm
• Wieś murzyńska w Nigerii, tempera, 140x85 cm
• Wieś nad Nigrem, tempera, 110x80 cm
• Wieś nigeryjska, tusz
• Widmokręt, olej, płótno, 80x65 cm, 1960
• Wódz plemienia, tempera, 116x89 cm
• Wrażenia z buszu
• Zachód słońca nad morzem, olej, płótno 100x73 cm
• Zachód w porcie, tempera
• Zjawa „widmo”, tempera, 75x60 cm
• Zwykły dzień w Apappa, technika mieszana

Rysunki(wybór)

• Łodzie rybackie – Na połów, papier, tusz, 41x33 cm, 1960
• Spacerkiem w porcie szczecińskim, papier, tempera, kolor, 60x40 cm, 1960
• Szczecińskie nabrzeże portowe, papier, tempera wielobarwna, 60x40 cm, 1960
• Światła portowe, papier, tempera wielobarwna, 44x28 cm, 1960
• W porcie, papier, tempera wielobarwna, 44x28 cm, 1960

Wystawy zbiorowe krajowe (wybór)

• 1944 - Wystawa „Polonia” (Lublin)
• 1945 - Wystawa w Centralnym Domu Wojska Polskiego (Lublin)
• 1945 - I Wystawa ZPAP (Szczecin )
• 1946 - II Wystawa ZPAP (Szczecin)
• 1947 – Wystawa w Klubie Młodych Artystów i Naukowców (Warszawa)
• 1947 – Wystawa współczesnego polskiego malarstwa awangardowego w IPS-ie (Warszawa)
• 1948 – IV Ogólnopolska Wystawa Plastyki (Radom)
• 1948 – Wystawa Plastyki Ziem Nadodrzańskich (Wrocław)
• 1948 – Wystawa SALON 1948 (Szczecin)
• 1949 – Wystawa Człowiek i praca (Szczecin)
• 1949 Wystawa marynistyczna ZPAP Szczecin (Bielsk-Biała)
• 1953 – Wystawa Malarstwa, Rzeźby, Grafiki (Szczecin)
• 1964 – Wystawa Okręgowa ZPAP (Szczecin)
• 1964 - Wystawa Okręgowa Związku Polskich Artystów Plastyków (Szczecin)
• 1964 – II Festiwal Malarstwa Polskiego
• 1965 – I Prezentacja Malarzy i Poetów krajów socjalistycznych, (Szczecin)
• 1968 – IV Festiwal Polskiego Malarstwa Współczesnego (Szczecin)
• 1968 – Wystawa z okazji V Zjazdu PZPR (Szczecin)
• 1972 – Wystawa z okazji XXX- lecia LWP (Lublin)
• 1972 – Wystawa poplenerowa z pleneru w Kazimierzu Dolnym (Lublin)
• 1973 Wystawa malarstwa w BWA (Szczecin)
• 1973 Wystawa Kopernik-Kosmos (Toruń)
• 1975 – Wystawa Plastycy Szczecińscy na VII Zjazd PZPR (Szczecin)
• 1975 – Wystawa Współczesność. 30- Lecie Plastyki Szczecińskiej (Szczecin)
• 1980 – Wystawa Plastyka Szczecińska 1945-1980 (Szczecin)
• 1985 - Wystawa „Plastyka Ziem Zachodnich i Północnych w 40-lecie powrotu do Macierzy” (Olsztyn)
• 1993 – Wystawa Szczecińska Sztuka Współczesna 1945-1993 (Szczecin)
• 1995 – Wystawa Z Galerii Wspomnień (Szczecin)
• 2005 - Wystawa Z Galerii Wspomnień (Szczecin)
• XI 2011-I 2012 – Obecność. Wystawa ZPAP Okręgu Szczecińskiego 1945-2011 w ramach obchodów 100-lecia ZPAP (Szczecin)
• 2013 – Wystawa A może morze? (Szczecin)

Wystawy indywidualne krajowe (wybór)

1960 – Wystawa Szkice paryskie , Klub 13 Muz w Szczecinie oraz Słupsk • 1961 – Wystawa Malarstwo marynistyczne, Szczecin • 1963 – Wystawa Z paletą po Zachodniej Afryce, Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinie •1969 – Wystawa Malarstwo Łukasza Niewisiewicza • 1974 – Wystawa Malarstwo Łukasza Niewisiewicza w Galerii Sztuki BWA, Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinie • 1985 – Wystawa retrospektywna

Wystawy zagraniczne (wybór)

• 1959 – Wystawa zbiorowa zorganizowana przez Francuskie Towarzystwo Popierania Granicy na Odrze i Nysie, Paryż • 1969 – Wystawa w salonach stowarzyszenia „ Arts et Lettres de Bel Fontaine” Juvicy, Francja • 1970 – Wystawa Szczecińska plastyka i architektura, Rostock • 1970 – Wystawa w Rydze • 1971 – Wystawa w Pradze, • 1973 – Wystawy w Dijon i Paryżu • Wystawa w Budapeszcie

Nagrody

• Nagroda Centralnego Zarządu Polityczno-Wychowawczego Wojska Polskiego (1945) • Nagroda Wojewody Szczecińskiego i Prezydenta Miasta (1945) • Wyróżnienie honorowe w konkursie „Konika Morskiego” zorganizowanym przez Szczecińskie Towarzystwo Kultury (1972) • Nagroda Wojewody Szczecińskiego za wybitne osiągnięcia w dziedzinie kultury i sztuki (1978)

Odznaczenia

• Złoty Krzyż Zasługi (1970)

•Złota Odznaka „Zasłużony Pracownik Morza” (1970)

• Zasłużony Działacz Kultury (1974)

Wspomnienie o Łukaszu Niewisiewiczu

Zawsze miał własne zdanie, oryginalne spostrzeżenia. Chodził swoimi ścieżkami. To był taki dystyngowany pan z klasą, spacerujący z pieskiem collie. (Ryszard Kiełtyka„Gazeta Wyborcza. Szczecin”, 2011, nr 172)

Należał do artystów, których pierwotny zamysł odbywa drogę długotrwałych przekształceń, wypracowania formy, zanim w ostatecznym kształcie, łącznie z przemyślanym, wyborem gamy barwnej, ucieleśniony zostanie w dziele. Jadwiga Najdowa( Ku słońcu 125. Księga z miasta umarłych)

Przypisy

W dostępnych dokumentach urzędowych na nazwisko artysty oraz starszych publikacjach zawierających jego biogram znajdujemy 1905 rok urodzenia. Nowsze źródła i sam artysta, we własnoręcznie napisanej nocie biograficznej , podają rok 1912 [Książnica Pomorska, Rkp. Inw. Akc. 804].

Źródła

Bibliografia • Kamińska Elżbieta. Łukasz Niewisiewicz W: Encyklopedia Szczecina. T. 1. Pod red. Tadeusza Białeckiego. Szczecin : Uniwersytet Szczeciński 1999. ISBN 83-72410-89-5. • Łukasz Niewisiewicz. Z paletą po Zachodniej Afryce. Katalog. Zamek Książąt Pomorskich, 18 maj-3 czerwiec 1963.Red. W. Daniszewski. Szczecin 1963. • Łukasz Niewisiewicz- Lunié. Malarstwo. Szczecin: Wydział Kultury i Sztuki Urzędu Wojewódzkiego, ZPAP, BWA 1975. • Mąka Henryk.: Łukasz Niewisiewicz. „Obserwator Morski” 2013, nr 2, s. 41. • Najdowa Jadwiga.: Łukasz Niewisiewicz 1905-1984. Zgiełk sztuki i samotność. W: Ku Słońcu 125. Księga z miasta umarłych. Praca zbiorowa pod red. M. Czarnieckiego. Szczecin: Wydawnictwo Glob 1987. ISBN 83-7007-135X. • Najdowa Jadwiga.: Szczecińska plastyka w latach 1945-1960. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1962. • Najdowa Jadwiga, Kozłowska Lidia.: Szczecińska sztuka współczesna 1945-1993. Szczecin: Muzeum Narodowe 1993. ISBN 00765236. • Obecność. Almanach 1911-2011. Okręg Szczeciński 1945-2011. Red. R. Kiełtyka. Szczecin: PPH Zapol Dmochowski, Sobczyk, [2011]. ISBN 978-837518-359-7. • Plastyka szczecińska w latach 1945-1975. Szczecin: Ministerstwo Kultury i Sztuki. Wydział Kultury i Sztuki Urzędu Wojewódzkiego, Związek Polskich Artystów Plastyków 1976. • Podgajna E.: Zapomniany grób Łukasza Niewisiewicza. Na ratunek Kwaterze Zasłużonych. „Gazeta Wyborcza” 2011, nr 172, dodatek „Szczecin”, s. 2. Inne Archiwum Łukasza Niewisiewicza , (Książnica Pomorska, Rkps., Inw. Akc. 800, 804, 808)