Cmentarz żydowski (Świdwin)

Cmentarz żydowski w Świdwinie został założony prawdopodobnie w 2 połowie XVIII wieku, gdyż w 1787 roku w księgach miejskich notowany jest grabarz żydowski, choć w tym czasie w mieście mieszkało tylko kilka rodzin wyznania mojżeszowego. Nekropolię utworzono kilka kilometrów na południowy zachód od miasta, przy Polchleper Weg (obecnie ulica Dobra Rycerskie) u stóp wzgórza zwanego Judenberg (Żydowska Góra). Zajmował obszar około 0,5 ha i miał kształt zbliżony do kwadratu. Był stosunkowo duży w porównaniu z większością kirkutów na Pomorzu Zachodnim, ale też gmina żydowska w Świdwinie należał do najliczniejszych. W 1871 roku mieszkało w Świdwinie 315 wyznawców judaizmu, w 1905 roku było ich 217, dwadzieścia lat później 166. W 1940 roku nie notowano w mieście obecności już ani jednego Żyda.

Kirkut w Świdwinie, 2013

Jak praktycznie wszystkie kirkuty, także ten świdwiński został zniszczony podczas Nocy Kryształowej (9/10 listopada 1938). Także w zakończeniu II wojny światowej był dewastowany. Jeszcze w XXI wieku zdarzały się przypadki wandalizmu i niszczenia macew. W 2001 roku członkowie świdwińskiej parafii kościoła zielonoświątkowców podjęli akcję porządkowania kirkutu, na którym zachowało się nadal kilkadziesiąt nagrobków, z których najstarszy pochodzi z 1857 roku oraz mauzoleum rodziny Engelów z 1913 roku. Macewy wykonane z piaskowca, granitu, ale także sztucznego kamienia i cementu noszą inskrypcje w języku hebrajskim i niemieckim. Najpóźniejszy z nich pochodzi 1938 roku.

W 1989 roku cmentarz został wpisany do rejestru zabytków.

W 2009 roku kirkut w Świdwinie w wyniku postępowania regulacyjnego przeszedł na własność Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego.

Bibliografia

Czajkowski Zbigniew. Żydzi w dziejach Świdwina. W: Nekropolie, Kirkuty. Cmentarze. Materiały konferencyjne. Szczecin 2002, s.87-90.
Gemeinden und Gutsbezirke der Provinz Pommern und ihre Bevölkerung. Berlin 1874.
Gemeindelexikon für die Provinz Pommern. Berlin 1908.
Kalicki Jerzy. Cmentarz w Świdwinie a proces asymilacji społeczności żydowskiej na Pomorzu Zachodnim. W: Żydzi i ich sąsiedzi na Pomorzu Zachodnim w XIX i XX wieku. Red. M. Jaroszewicz, W. Stępiński. Warszawa 2007, s.394-404.
Karta ewidencyjna cmentarza. Koszalin 1988. Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Szczecinie. Delegatura w Koszalinie.
Opęchowski Mirosław. Cmentarze żydowskie na Pomorzu Zachodnim. Stan zachowania, problemy konserwatorskie. W: Żydzi i ich sąsiedzi na Pomorzu Zachodnim w XIX i XX wieku. Red. M. Jaroszewicz, W. Stępiński. Warszawa 2007, s. 377-395.
Salinger Gerhard. Zur Erinnerung und zum Gedenken. Die einstigen jüdischen Gemeinden Pommerns. T. 3 i 4. New York 2006.