Cmentarz żydowski (Koszalin)
Stary cmentarz żydowski w Koszalinie
Pierwszy udokumentowany pochówek na starym cmentarzu odbył się w 1812 roku. Jednak już w 1752 roku w Koszalinie mieszkał żydowski grabarz, jest więc możliwe, że kirkut przy Badgasse (obecnie okolice ulic Orlej i Rzecznej) został założony już w XVIII wieku. Był to wyjątkowo mały cmentarz, zajmował obszar tylko 40 m², choć korzystały z niego także gminy żydowskie z Sianowa i innych okolicznych miejscowości. w roku 1871 w mieście było 281 Żydów, a w roku 1885 liczba członków gminy wynosiła 303 osoby i była to wartość maksymalna. Przez kolejne 10 lat liczba członków gminy była stabilna i wynosiła ok. 300 osób. Były one skupione w 78 gospodarstwach. Spadek liczby ludności żydowskiej w Koszalinie odnotowano w roku 1898, a po kilku latach gmina liczyła już tylko 225 osób. Żydzi stanowili zatem niewiele ponad 1% wszystkich mieszkańców miasta, których wówczas było ok. 20 000. Ostatni pogrzeb miał na nim miejsce w 1906 roku. Od 1901 roku funkcjonował położony kilkaset metrów dalej dużo większy nowy cmentarz przy Am Schwarzen Berg (obecnie narożnik ulic Racławickiej i Targowej). Podczas Nocy Kryształowej (9/10 listopada 1938) nieczynny cmentarz został zdewastowany. Kirkut został ponownie poświęcony po ogrodzeniu i uporządkowaniu w 2005 roku. O jego historii opowiada tablica informacyjna, na terenie ustawiono też głaz upamiętniający pochowanych na nim ludzi.
Bibliografia
- Karta ewidencyjna cmentarza. Koszalin 1990. Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Koszalinie.
- Barran Fritz. Städte-Atlas Pommern. Leer 1989.
- Gemeinden und Gutsbezirke der Provinz Pommern und ihre Bevölkerung. Berlin 1874.
- Gemeindelexikon für die Provinz Pommern. Berlin 1908.
- Opęchowski Mirosław. Cmentarze żydowskie na Pomorzu Zachodnim. Stan zachowania, problemy konserwatorskie. W: Żydzi i ich sąsiedzi na Pomorzu Zachodnim w XIX i XX wieku. Red. M. Jaroszewicz, W. Stępiński. Warszawa 2007, s. 377-395.
- Romanik Henryk. O Żydach w Koszalinie. Szkice do portretu zbiorowego. Koszalin 2006.
- Salinger Gerhard. Zur Erinnerung und zum Gedenken. Die einstigen jüdischen Gemeinden Pommerns. T. 2. New York 2006.
Linki zewnętrzne
