Cmentarz żydowski (Pyrzyce)

Fragmenty muru cmentarnego, 2013

Cmentarz żydowski w Pyrzycach został założony prawdopodobnie około roku 1735, gdy w mieście zatrudniony został żydowski grabarz. Był położony w bezpośrednim sąsiedztwie cmentarza protestanckiego, w pobliżu obecnej ul. Basenowej. Przy wejściu na cmentarz wybudowany został dom przedpogrzebowy, rozbudowany w 1897 roku, by stworzyć pomieszczenie dla karawanu. Gmina żydowska w Pyrzycach należała do większych na Pomorzu – w 1782 mieszkało w mieście 78, w 1831 –203, w 1862 – 299, a dziesięć lat później – 327 osób wyznania mojżeszowego. Przed wybuchem I wojny światowej w mieście żyło jeszcze około 140 Żydów. Podczas Nocy Kryształowej (9/10 listopada 1938) pyrzyccy naziści spalili i wysadzili synagogę, cmentarz został zdewastowany. Ten pogrom oglądały żyjące wiosną 1939 roku w mieście 32 osoby pochodzenia bądź też wyznania żydowskiego. Jednak dopiero w 1969 roku zarówno kirkut, jak i ewangelicki cmentarz komunalny zostały zrównane z ziemią. Obecnie teren żydowskiej nekropolii jest porośnięty chaszczami i praktycznie nieczytelny w terenie, pozostały tylko nieliczne fragmenty muru cmentarnego. Kirkut znajduje się w pobliżu powojennego cmentarza komunalnego.

Bibliografia

• Opęchowski Mirosław. Cmentarze żydowskie na Pomorzu Zachodnim. Stan zachowania. problemy konserwatorskie. [w:] Żydzi i ich sąsiedzi na Pomorzu Zachodnim w XIX i XX wieku. red. M. Jaroszewicz, W. Stępiński. Warszawa 2007, s. 377-395.
• Rymar Edward. Pyrzyce i okolice poprzez wieki. Pyrzyce 2009.
• Salinger Gerhard. Zur Erinnerung und zum Gedenken. Die einstigen jüdischen Gemeinden Pommerns. T. 2. New York 2006.

Autor opracowania: Anna Bartczak