Cmentarz żydowski (Wolin)

Macewa z kirkutu w Wolinie, 2013

Cmentarz żydowski w Wolinie został założony wXIX wieku ^[1] Pierwsze rodziny żydowskie osiedliły się w Wolinie dopiero w pierwszej połowie XIX wieku. Przybyły one z miast Pomorza (m.in. z Węgorzyna, Reska i Gryfic), a także z Prus Zachodnich i Berlina. W połowie wieku w mieście mieszkało już około 90 osób pochodzenia żydowskiego, trzydzieści lat później (1880) – 141. W ciągu dziewiętnastego stulecia zanotowano zgon około 100 wyznawców judaizmu, głównie dzieci i niemowląt. Można przypuszczać, że początkowo nie chowano ich na wolińskim cmentarzu, a raczej korzystano z nieodległych kirkutów w Kamieniu Pomorskim i Bogusławiu pod Stepnicą. Po pewnym czasie gmina, obejmująca także żydowskich mieszkańców pobliskich Międzyzdrojów i kilku sąsiadujących z Wolinem wiosek, stała się zbyt liczna i musiała utworzyć własny cmentarz. Umieszczono go w znacznej odległości od zabudowy miejskiej, na zboczu Srebrnego Wzgórza, w pobliżu kanału Dziwny. Zajmował ok. 0,1 ha i należał do tzw. ubogich – nie towarzyszyły mu żadne budowle. Na przełomie XIX i XX wieku w Wolinie mieszkało już mniej niż 100 wyznawców judaizmu. Kolejne lata przynosiły zmniejszanie się tej liczby do 69 osób w 1913, 25 w 1930 i 20 w 1939 roku. Gmina z coraz większym trudem radziła sobie z kosztami utrzymania synagogi i kirkutu. W efekcie synagoga została sprzedana osobom prywatnym i przekształcona w budynek mieszkalny. Cmentarz był użytkowany nadal do wybuchu II wojny światowej, podczas której został silnie zniszczony, a po wojnie zapomniany popadał w dalszą ruinę. Nadal jednak można zobaczyć resztki muru cmentarnego i pojedyncze macewy. Obecnie kirkut zagrożony jest likwidacją, gdyż burmistrz Wolina wiosną 2013 roku ogłosił zamiar utworzenia terenów rekreacyjnych na obszarze obejmującym także nekropolię żydowską.

Przypisy

↑ W literaturze występują bardzo rozbieżne informacje na temat czasu założenia wolińskiego kirkutu. W katalogu zabytków gminy Wolin powstanie cmentarza datowane jest na ok. 1860 rok, a portal Wirtualny Sztetl podaje jako pewnik rok 1818, nie podając niestety źródła tej informacji.

Bibliografia

Karta ewidencyjna cmentarza. Szczecin 1994. W: Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Szczecinie.
Gemeindelexikon für die Provinz Pommern. Berlin 1908.
Gemeinden und Gutsbezirke der Provinz Pommern und ihre Bevölkerung. Berlin 1874.
Katalog zabytków Pomorza Zachodniego. Województwo szczecińskie, gmina Wolin. Red. K. Kalita-Skwirzyńska. Szczecin 1992.
Opęchowski Mirosław. Cmentarze żydowskie na Pomorzu Zachodnim. Stan zachowania, problemy konserwatorskie. W: Żydzi i ich sąsiedzi na Pomorzu Zachodnim w XIX i XX wieku. Red. M. Jaroszewicz, W. Stępiński. Warszawa 2007, s. 377-395.
Ratajczyk, Michał Andrzej. Burmistrz Wolina zamierza tereny byłego cmentarza żydowskiego przeznaczyć na tereny rekreacyjne. Echo Kamienia.pl [online]. [Przeglądany 13.września 2013].
Salinger Gerhard. Zur Erinnerung und zum Gedenken. Die einstigen jüdischen Gemeinden Pommerns. T. 4. New York 2006.