Lidia Wysocka

Lidia Wysocka
aktorka, reżyser teatralny
Data urodzenia	24 czerwca 1916
Miejsce urodzenia	Rogaczew
Data śmierci	2 stycznia 2006
Miejsce śmierci	Warszawa

Lidia Wysocka (1916-2006) – aktorka, reżyser teatralny, kostiumograf, artystka estradowa

Życiorys

Lidia Wysocka ur. 24 czerwca 1916 roku w Rogaczewie k. Kijowa. Niemal całe swoje życie związała z Warszawą. Studiowała w Państwowym Instytucie Sztuki Teatralnej pod kierunkiem Aleksandra Zelwerowicza. Studia ukończyła w 1936 roku. W tym samym roku zadebiutowała w Teatrze Polskim w Weselu Figara Pierre'a Beaumarchais'go. Ze sceną tą związana była do wybuchu II wojny światowej. W latach trzydziestych rozpoczęła współpracę z Polskim Radiem. Wystąpiła wówczas w pierwszej radiowej adaptacji powieści. Przed wojną dokonała także pierwszych nagrań płytowych jako piosenkarka.

Okupację przeżyła w Warszawie. Pracowała m.in. jako kelnerka w kawiarni „Na Antresoli” przy ul. Złotej. W marcu 1941 roku, w konsekwencji udanego zamachu dokonanego przez polskie podziemie na konfidenta gestapo, aktora Igo Syma, została aresztowana i uwięziona na Pawiaku. Po kilku miesiącach została zwolniona. W 1943 roku wyszła za mąż za aktora i reżysera Zbigniewa Sawana. Krótko grała w warszawskich teatrach jawnych, m.in. w Bohemie (poranek Od A do Z), Miniaturach (Justysia w Mężu i żonie Aleksandra Fredry, Marianna w Dokąd pójść Alfreda de Musseta), Jarze (poranek dobroczynny na rzecz chorych) i w Melodii (poranek Asy). Po wojnie została uniewinniona z zarzutu występów w tych teatrach przez Sąd Weryfikacyjny ZASP.

W 1945 roku grała w Miejskich Teatrach Dramatycznych w Warszawie. Do interesujących kreacji z tego okresu należy zaliczyć Justysię w Mężu i żonie Aleksandra Fredry i Eufemię w Jadzi wdowie Ryszarda Ruszkowskiego.

Lidia Wysocka w latach trzydziestych

W roku 1947 wraz z mężem uczestniczyła w tournée po Polsce. Wtedy po raz pierwszy przyjechała do Szczecina. Wystąpiła wówczas u boku męża w sztukach: Freuda teorii snów Antoniego Cwojdzińskiego i Po co daleko szukać George'a Bernarda Shawa. W latach 1949-1951 była aktorką Państwowego Teatru Polskiego w Szczecinie, którego założycielem i dyrektorem był Zbigniew Sawan. Zagrała m.in. w Jadzi wdowie i Zielonym gilu, sztukach specjalnie dla niej zaadaptowanych przez Juliana Tuwima. Znana z dobrego gustu, zajmowała się także projektowaniem kostiumów.

Po powrocie do Warszawy w 1951 roku występowała w Teatrze Buffo (do 1954). W 1956 roku wraz z Karolem Szpalskim założyła literacko-artystyczny Kabaret Wagabunda, który zgromadził całą plejadę wybitnych aktorów, piosenkarzy i satyryków, m.in. Marię Koterbską, Zbigniewa Cybulskiego, Bogumiła Kobielę, Jeremiego Przyborę, Edwarda Dziewońskiego, Jacka Fedorowicza, Wiesława Michnikowskiego, Mieczysława Czechowicza, Kazimierza Rudzkiego, Zdzisława Leśniaka. Była reżyserem i kierownikiem artystycznym kabaretu, z którym odbyła liczne tournée po Polsce (m.in. kilkakrotnie w Szczecinie)i za granicą (m.in. USA, Kanada, Wielka Brytania, Czechosłowacja, ZSRR. W zespole występowała do 1968 roku. W latach 1959-1966 prowadzony przez nią kabaret jako Scena Literatów i Aktorów „Wagabunda” podlegał Estradzie Szczecińskiej (od 1960 Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Imprez Artystycznych w Szczecinie), którym kierował Jacek Nieżychowski. W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych występowała w Teatrze Syrena. Kontynuowała także karierę piosenkarską. Była uznaną odtwórczynią piosenki aktorskiej i piosenek z przełomu XIX i XX stulecia.

Podobnie jak przed wojną nadal blisko współpracowała z Polskim Radiem. Występowała w cieszących się ogromną popularnością Podwieczorkach przy mikrofonie oraz w audycjach z cyklu Satyrycy przed mikrofonem. Zagrała wiele znaczących ról w Teatrze Polskiego Radia. W latach 80. i 90. była autorką felietonów kulturalnych Rozmowy o piosence, które emitowano na antenie Programu I PR. Brała udział w programach rozrywkowych Telewizji Polskiej.

Na srebrnym ekranie zadebiutowała w drugiej połowie lat trzydziestych, będąc jeszcze studentką PIST. Po otrzymaniu zgody Aleksandra Zelwerowicza, zazwyczaj niechętnego występowaniu studentów w teatrach lub w filmie, zagrała główną rolę w filmie Kochaj tylko mnie (1935). Zaakceptowana przez prasę, krytyków, a zwłaszcza publiczność, stała się z dnia na dzień gwiazdą ekranu. Pamiętne role stworzyła w filmach Papa się żeni (1936), Gehenna (1938), Serce matki (1938), Wrzos (1938) Doktor Murek (1939) i Złota maska (1939). Ten ostatni film, w którym zagrała główną rolę, wprowadzony został na ekrany dopiero przez Niemców we wrześniu 1940 roku. Po wojnie zagrała w kilku filmach, które jednak nie dały jej takich możliwości jak przedwojenna kinematografia. Wyjątkiem był melodramat Rozstanie (1960) w reż. Wojciecha Hasa. Ponadto grała w Irena do domu! (1955), Nikodemie Dyzmie (1956), Sekrecie (1973), Zaczarowanym podwórku (1974). W 1955 roku wystąpiła w Sprawie pilota Maresza (1955), filmie sensacyjnym, którego spora część akcji rozgrywa się w powojennym Szczecinie. Zdjęcia do tego filmu kręcono m.in. na lotnisku w Dąbiu.

Zmarła 2 stycznia 2006 roku w Warszawie.

Twórczość teatralna i estradowa (Szczecin)

Tytuł	Autor	Reżyseria	Forma twórczości	Rola	Teatr	Data premiery
Freuda teoria snów	Antoni Cwojdziński	Zbigniew Sawan	obsada aktorska	Ona	występy gościnne	1947
Po co daleko szukać	George Bernard Shaw	Zbigniew Sawan	obsada aktorska		występy gościnne	1947
Wiele hałasu o nic	William Shakespeare	Zbigniew Sawan	obsada aktorska	Beatrycze, synowica Leonata	Państwowy Teatr Polski	22 stycznia 1949
Wiosna w Norwegii	Stuart Engstrand	Lidia Wysocka, Seweryn Butrym, Stanisław Malatyński	reżyseria		Państwowy Teatr Polski	9 marca 1949
Jadzia wdowa	Ryszard Ruszkowski	Zbigniew Sawan	asystent reżysera, kostiumy, obsada aktorska	Jadwiga	Państwowy Teatr Polski	18 kwietnia 1949
Seans	Noel Coward	Karol Borowski	kostiumy		Państwowy Teatr Polski	16 sierpnia 1949
Bajka	Michaił Swietłow	Zbigniew Sawan	obsada aktorska	Katia	Państwowy Teatr Polski	27 października 1949
Zielony Gil	Tirso de Molina	Zbigniew Sawan	obsada aktorska	Donna Diana	Państwowy Teatr Polski	12 stycznia 1950
Niemcy	Leon Kruczkowski	Jan Perz	kostiumy		Państwowy Teatr Polski (scena filialna Teatr Współczesny)	16 stycznia 1950
Obecność obowiązkowa (program satyryczny)	różni autorzy		występy estradowe		Estrada Szczecińska (sala Filharmonii Szczecińskiej)	13-15 sierpnia 1955
Wszystkiego lepszego	różni autorzy		występy estradowe (Kabaret Wagabunda)		Estrada Szczecińska (sala Filharmonii Szczecińskiej)	4 lutego 1958
Wariackie papiery	różni autorzy		występy estradowe (Kabaret Wagabunda)		Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Imprez Artystycznych	7-16 stycznia 1961
Szkoła odmowy	różni autorzy		występy estradowe (Kabaret Wagabunda)		Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Imprez Artystycznych (sala ZBM)	31 grudnia 1961 - 5 stycznia 1962
ABC-WP (kabaret sportowy)	różni autorzy		występy estradowe (Kabaret eL)		Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Imprez Artystycznych (sala ZBM)	9 lutego 1971
Lato z piosenką (program estradowy)	różni autorzy			występy estradowe	Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Imprez Artystycznych (Międzyzakładowy Dom Kultury „Słowianin”)	18-19 września 1975

Afisze do sztuk z udziałem Lidii Wysockiej

• 
• 
• 

Nagrody i wyróżnienia

• 1995 – nagroda m. st. Warszawy
• 1996 – Prometeusz'96 - Nagroda Artystyczna Polskiej Estrady za szczególne osiągnięcia dla sztuki estradowej

Odznaczenia

• 1967 – Odznaka 1000-lecia
• 1974 – Zasłużony Działacz Kultury
• 1978 – Złoty Krzyż Zasługi

Bibliografia

• Encyklopedia kina (pod red. Tadeusza Lubelskiego, autor hasła Roman Włodek), Biały Kruk, Kraków 2003
• Encyklopedia Szczecina Suplement 1 (pod red. Tadeusza Białeckiego, autor hasła Ryszard Markow, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2003
• Tomasz Mościcki, Teatry Warszawy 1944-1945. Kronika, Fundacja Historia i Kultura, Warszawa 2012
• Teatry Dramatyczne w Szczecinie 1945-1965 (pod red. Danuty Piotrowskiej), Wyd. Artystyczno-Graficzne RSW „Prasa”, Poznań 1965

Inne źródła

• Strona internetowa Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie
• Strona internetowa PWSFTviT w Łodzi
• Afisze ze zbiorów Książnicy Pomorskiej w Szczecinie

Autor opracowania: Andrzej Androchowicz