Nina Burska
| Nina Burska | |||
| aktorka, śpiewaczka, reżyser, dyrektor teatru | |||
| |||
| Data urodzenia | 5 maja 1895 | ||
| Miejsce urodzenia | Łódź | ||
| Data śmierci | 28 sierpnia 1976 | ||
| Miejsce śmierci | Piaseczno | ||
| Miejsce spoczynku | Cmentarz Komunalny w Piasecznie (kw. E3-3-2) | ||
Nina Burska (1895-1976) – aktorka, śpiewaczka, reżyser, dyrektor teatru
Życiorys
Nina Burska (właśc. Antonina Burska, po mężu Antonina Burska-Cichowska) urodziła się 5 maja 1895 w Łodzi w rodzinie robotniczej. Była córką Izydora Burskiego, majstra w zakładach włókienniczych, i Józefy z Dwornickich. Po ukończeniu szkoły przyfabrycznej pracowała jako tkaczka w fabryce „Józef Rychter” w Łodzi. Równocześnie występowała w amatorskim przyfabrycznym zespole teatralnym, kierowanym przez J. Pilarskiego. Około 1916 roku zaczęła występować jako statystka na scenie łódzkiego Teatru Polskiego. Statystowała m.in. w sztuce Kościuszko pod Racławicami W.L. Anczyca w reż. Ludwika Solskiego. Ujawniony podczas tych występów talent spowodował, że przystąpiła do egzaminu aktorskiego.
Po pomyślnym zdaniu egzaminu, za namową Marii Przybyłko-Potockiej, przeniosła się do Warszawy, gdzie występowała w teatrach operetkowych i rewiowych: Oaza, Czarny Kot, Miraż (1917 i od lutego 1921), Dolina Szwajcarska (lato 1918), Nietoperz (m.in. luty, sierpień-październik 1922), Qui Pro Quo (sez. 1922/23, lipiec 1925), Teatr Nowy (czerwiec 1923), Nowości (1924), Bagatela (lato 1924), Perskie Oko (od września 1925 oraz w 1927). Wraz z wymienionymi zespołami, a także indywidualnie, występowała w licznych ośrodkach teatralnych, m.in. w rodzinnej Łodzi (1924), Kaliszu (1924), Płocku (1925), Krakowie (1925). W latach 1926-1929 grała w wielu zespołach objazdowych. W 1929 roku po urodzeniu syna wycofała się ze sceny. Do jej najlepszych przedwojennych ról należy zaliczyć Katię w Katii tancerce, którą w 1924 roku zagrała w warszawskim Teatrze Nowości w zastępstwie Lucyny Messal. Ponadto z sukcesem wystąpiła w roli tytułowej w Dorinie, w roli Neriny w Roku bez miłości i Mani we Wściekłym lotniku. Recenzenci chwalili jej urodę, temperament sceniczny, vis comikę i umiejętności wokalne. W plebiscycie publiczności na królową operetki, ogłoszonym w czerwcu 1925 roku przez „Przegląd Teatralny i Filmowy”, zajęła szesnaste miejsce.
Okupację niemiecką spędziła w Warszawie, pracując w stołówce. W czasie wojny straciła jedynego syna i całe mienie.
Po wojnie wyjechała na Ziemie Odzyskane, gdzie położyła wielkie zasługi w organizacji życia teatralnego na Pomorzu Zachodnim. Od lipca 1945 roku kierowała amatorskim zespołem Towarzystwa Teatrów i Muzyki Ludowej w Słupsku. Już w listopadzie 1945 roku podjęła próbę przekształcenia Towarzystwa w teatr zawodowy. W czerwcu 1946 roku dzieki jej staraniom powstał Teatr Miejski, w którym dominował repertuar rozrywkowy. Do 1947 roku wyreżyserowała większość wystawianych sztuk. Później współpracowała z powołanym do życia przez Otmara Rjamskiego objazdowym Teatrem Miejskim w Koszalinie, którego od marca 1947 do września 1949 roku była aktorką, głównym reżyserem i kierownikiem artystycznym. Wyreżyserowała m.in. Radców pana radcy M. Bałuckiego (1947), Tu mówi Tajmyr K. Isajewa i A. Galicza (1948) Jutro pogoda A. Hopwooda (1948), Kobietę we mgle M. Rusinka (1949) i Całe miasto o tym mówi J. Minkiewicza (1949).
W 1949 roku została zaangażowana do Państwowego Teatru Polskiego, a później do Państwowych Teatrów Dramatycznych w Szczecinie, w których grała i reżyserowała do końca swojej artystycznej kariery. Po śmierci męża Karola Cichowskiego i przejściu na emeryturę w listopadzie 1970 roku, podjęła decyzję o zamieszkaniu w Schronisku Artystów Weteranów Scen Polskich w Skolimowie k. Warszawy. W dniu 9 grudnia tego samego roku w „Głosie Szczecińskim” (nr 289) ukazał się ostatni wywiad z aktorką, przed jej opuszczeniem Szczecina.
Pracę aktorską łączyła z działalnością społeczną, m.in. w Lidze Kobiet.
Zmarła 28 sierpnia 1976 roku w Piasecznie. Została pochowana w rodzinnym grobowcu na Cmentarzu Komunalnym w Piasecznie przy ul. Julianowskiej 27 (kw. E3-3-2).
Okres szczeciński
W 1949 roku rozpoczęła pracę w Państwowym Teatrze Polskim w Szczecinie. Zadebiutowała 16 stycznia 1951 roku rolą pani Sonnenbruch w Niemcach L. Kruczkowskiego w reż. Jana Perza, w dniu otwarcia sceny Teatru Współczesnego. Od 1952 do 1967 roku związana była z Państwowymi Teatrami Dramatycznymi. Grała wiele ról, występując wyłącznie w repertuarze dramatycznym. Jako aktorka zyskała popularność i sympatię szczecińskiej publiczności, przede wszystkim rolami charakterystycznymi o dużym ładunku komizmu, m.in. jako: Balbina Kłaczkowska w Romansie z wodewilu, Pani Perrichon w Podróży pana Perrichon, Orgonowa i Dyndalska w Damach i huzarach, a także w skeczach Oświadczyny staropolskie i w Kramie z piosenkami. W 1964 roku w programie do sztuki W małym domku o aktorce pisano: Duży temperament sceniczny, znakomita vis comica, wewnętrzne ciepło, które emanuje z jej postaci scenicznych - oto sekrety wielkiego, zasłużonego powodzenia wśród szerokich rzesz publiczności. Grała także poważniejsze role dramatyczne, m.in. Bertę w Niemcach, Rukienie w Pieją koguty, Marię Łanową w Domu kobiet. O tej ostatniej roli Feliks Jordan pisał: (...) bodaj od czasów, kiedy grała Bertę w „Niemcach” Kruczkowskiego nie miała okazji zmagać się z rolą pełną tak silnego, dramatycznego napięcia. Wyszła z tej próby zwycięsko, stworzyła postać żywą, przekonywającą w każdym słowie i geście. U schyłku swojej kariery aktorka ponownie zagrała w Domu kobiet, tym razem w roli Zofii. Na uwagę zasługiwały także inne role Niny Burskiej – Klimina w Weselu, Turusina w I koń się potknie, Tadrachowa w Moralności pani Dulskiej, Pani Jowialska w Panu Jowialskim.
Także z sukcesem reżyserowała (sez. 1951/52, sez. 1955/56, sez. 1956/57, sez. 1958/59). Była pierwszą kobietą reżyserem w Szczecinie, która podjęła się wystawienia Głupiego Jakuba T. Rittnera.
Jubileusz pięćdziesięciolecia pracy scenicznej obchodziła aktorka 23 listopada 1965 roku w przedstawieniu Incydent w Vichy na scenie Teatru Polskiego.
Przez cały czas pracy zawodowej w Szczecinie utrzymywała żywy kontakt z amatorskim ruchem teatralnym, dzieląc się swoim warsztatem i bogatym doświadczeniem aktorskim. Kierowała wieloma teatrami i estradowymi zespołami amatorskimi ze Szczecina (m.in. MZBM, MHD, WZSP) i pobliskich miejscowości, m.in z Reska i Połczyna-Zdroju. Była założycielką wielokrotnie nagradzanego zespołu Komendy Wojewódzkiej MO w Szczecinie, a także konsultantką artystyczną Zespołu Pieśni i Tańca przy Domu Kultury „Budowlanych”.
Teatr
| Tytuł sztuki | Autor | Reżyseria | Forma twórczości | Postać | Teatr | Data premiery |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Niemcy | Leon Kruczkowski | Jan Perz | obsada aktorska | Berta Sonnenbruch | Państwowy Teatr Polski (scena filialna Teatr Współczesny) | 16 stycznia 1950 |
| Obcy cień | Konstanty Simonow | Jan Perz | obsada aktorska | Maria Trofimowna Sawatiejewa | Państwowy Teatr Polski (scena filialna Teatr Współczesny) | 31 maja 1950 |
| Wodewil warszawski | Zdzisław Gozdawa, Wacław Stępień | Jan Perz, Kazimierz Petecki | obsada aktorska | Ciocia | Państwowy Teatr Polski | 3 września 1950 |
| Rewizor | Mikołaj Gogol | Hugon Moryciński | obsada aktorska | Poszlepkina | Państwowy Teatr Polski (scena filialna Teatr Współczesny) | 7 listopada 1950 |
| Pieją koguty | Józef Bałtuszis | Czesław Staszewski | obsada aktorska | Rukienie | Państwowy Teatr Polski (scena filialna Teatr Współczesny) | 3 listopada 1951 |
| Świerszcz za kominem | Karol Dickens | Aleksander Fogiel | obsada aktorska | Pani Fielding | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 21 marca 1952 |
| Głupi Jakub | Tadeusz Rittner | Nina Burska | reżyseria | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 20 maja 1952 | |
| Dwa tygodnie w „Raju" | Zdzisław Skowroński, Józef Słotwiński | Bronisław Kassowski | obsada aktorska | Pani Marta | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 9 wrzesnia 1952 |
| Ożenek | Mikołaj Gogol | Emil Chaberski | obsada aktorska | Fiekła Iwanowna, swatka | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 31 grudnia 1952 |
| Damy i huzary | Aleksander Fredro | Emil Chaberski | obsada aktorska | Orgonowa | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 3 czerwca 1953 |
| Bosman z „Bajki” | Roman Długosz, Edward Maszewski | Emil Chaberski | obsada aktorska | Agnieszka | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 29 stycznia 1954 |
| Imieniny pana dyrektora | Zdzisław Skowroński, Józef Słotwiński | Emil Chaberski | obsada aktorska | Puchalska | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 1 lipca 1954 |
| Ponury zalew (z cyklu: Szczecińskie Wieczory Satyryczne) | Henryk Livor-Piotrowski i Ryszard Pietruski (oprac. tekstów) | obsada aktorska | Państwowe Przedsiębiorstwo Imprez Estradowych, Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 24 stycznia 1955 | ||
| Dom kobiet | Zofia Nałkowska | Nina Burska | reżyseria, obsada aktorska | Maria Łanowa | Państwowe Teatry Dramatyczne (Scena Kameralna) | 2 lutego 1956 |
| Spotkanie | Jean Anouilh | Jan Maciejowski | obsada aktorska | Pani Delachaume | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 20 lipca 1956 |
| Panie kochanku | Józef Ignacy Kraszewski | Nina Burska | reżyseria, obsada aktorska | Generałowa Morawska | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 10 grudnia 1956 |
| Strachy | Plaut – Santelli | Aleksander Fogiel | obsada aktorska | Skafa | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 15 czerwca 1957 |
| Chory z urojenia | Molière | Aleksander Fogiel | obsada aktorska | Belina, druga żona Argana | Państwowe Teatry Dramatyczne (Scena Kameralna) | 14 września 1957 na Scenie Objazdowej; 12 października 1957 w Szczecinie |
| Romans z wodewilu | Władysław Krzemiński | Aleksander Rodziewicz | obsada aktorska | Balbina | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 11 października 1958 |
| Rzymska kurtyzana | Marin Drżić | Henryk Lotar | obsada aktorska | Piastunka | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 8 stycznia 1959 |
| Konik Garbusek | Piotr Jerszow | Nina Burska | reżyseria | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 18 lutego 1959 | |
| Cudotwórca | Anatol Stern | Aleksander Rodziewicz | obsada aktorska | Franciszka | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 22 września 1959 |
| Nie jesteśmy aniołami | Klara Feher | Henryk Lotar | obsada aktorska | Pani Peteniowa | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 30 stycznia 1960 |
| Kram z piosenkami | Leon Schiller | Barbara Fijewska | obsada aktorska | Dama I; Matka; Pani; Kiełbasiarka; Plotkarka | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 15 września 1960 |
| Opera za trzy grosze | Brecht Bertolt | Zdzisław Tobiasz | obsada aktorska | Śpiewająca ballady-prologu | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 23 marca 1961 |
| Dowód osobisty | Maria Pawlikowska-Jasnorzewska | Andrzej Dobrowolski | obsada aktorska | Dama II (starsza) | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 11 stycznia 1962 |
| Damy i huzary | Aleksander Fredro | Józef Gruda | obsada aktorska | Pani Dyndalska | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 6 czerwca 1962 |
| Wesele | Stanisław Wyspiański | Józef Gruda | obsada aktorska | Klimina | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 18 stycznia 1963 |
| Romans z wodewilu | Władysław Krzemiński | Nina Burska i Antoni Kaczorowski | reżyseria | Zespół Artystyczny Klubu Robotniczego ZBM | 26 lutego 1963 | |
| Dziewiąty sprawiedliwy | Jerzy Jurandot | Ryszard Sobolewski | obsada aktorska | Achsa | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 23 kwietnia 1963 |
| Koledzy | Wasilij Aksionow, Jurij Stabawoj | Jan Maciejowski | obsada aktorska | Zielenina (matka) | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 6 listopada 1963 |
| I koń się potknie... | Aleksander Ostrowski | Zbigniew Mak | obsada aktorska | Sofia Ignatiewna Turusina | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 3 listopada 1964 |
| Moralność pani Dulskiej | Gabriela Zapolska | Aleksander Rodziewicz | obsada aktorska | Tadrachowa | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 19 lutego 1965 |
| Incydent w Vichy | Arthur Miller | Jan Maciejowski | obsada aktorska | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 23 listopada 1965 | |
| Dziady | Adam Mickiewicz | Jan Maciejowski | obsada aktorska | Dama II | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 12 marca 1966 |
| W małym domku | Tadeusz Rittner | Aleksander Rodziewicz, Jan Maciejowski (realizacja TV) | obsada aktorska | Teatr Telewizji | 18 marca 1966 | |
| Pan Jowialski | Aleksander Fredro | Andrzej Ziębiński | obsada aktorska | Pani Jowialska | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 13 stycznia 1967 |
| Dom kobiet | Zofia Nałkowska | Ewa Kołogórska | obsada aktorska | Zofia Sworzeniowa | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 22 września 1967 |
Nina Burska (Orgonowa), Danuta Kolaszyńska (Aniela) i Maria Kalinowska (Dyndalska) w Damach i huzarach (1953)
Afisz teatralny do sztuki w reżyserii i z udziałem Niny Burskiej (1956)
Nina Burska (Pani Peteniowa) i Maria Nochowicz (Sylwia) w Nie jesteśmy aniołami (1960)
Nina Burska w Operze za trzy grosze (1961) - rys. Ludwik Piosicki
Nagrody i wyróżnienia
- 1955 – Nagroda Artystyczna Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Szczecinie za pracę w dziedzinie teatru (22 lipca)
- 1960 – Nagroda Miasta Szczecina w dziedzinie teatru
- 1965 – nagroda Centralnej Rady Związków Zawodowych i Prezydium WKZZ z okazji Dnia Teatru
Odznaczenia
- 1965 – Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
- Złota Odznaka Honorowa Gryfa Pomorskiego
O Ninie Burskiej
- (...) Słowa największego uznania należą się przede wszystkim Ninie Burskiej jako reżyserce, a także głównej inicjatorce przedstawienia. Umiała ona tchnąć nowe życie w niektóre mocno już, zdawałoby się, poszarzałe obrazy, połączyć je z tętniącymi wspaniałym wigorem scenami „radziwiłłowskimi” w jedną konsekwentną całość, która w sumie gra ogromnym bogactwem barw. Jako barwne widowisko jest też „Panie Kochanku” jednym z najlepszych osiagnięć teatrów szczecińskich. (...) Z werwą i dużą kulturą zagrała rolę generałowej Nina Burska. (Feliks Jordan, „Panie Kochanku” w Teatrze Współczesnym, „Kurier Szczeciński” z dn. 14 grudnia 1956)
- (...) Nina Burska, przedwojenna aktorka operetkowa i rewiowa, która z biegiem lat przeszła do dramatu grając role charakterystyczne. (...) Zaangażowana przez Sawana w 1949 roku, zdobywa sobie w krótkim czasie wielką sympatię widzów. Również zasłużona działaczka ruchu amatorskiego. (Zofia Ordyńska, To już prawie sto lat..., s. 278)
Bibliografia
- Almanach sceny polskiej 1950/51, Instytut Sztuki, Warszawa 1952
- Almanach sceny polskiej 1951/52, Instytut Sztuki, Warszawa 1953
- Almanach sceny polskiej 1956/57, Instytut Sztuki, Warszawa 1958
- „Głos Szczeciński” 1955 nr 178
- „Głos Szczeciński” 1970 nr 292
- (j), Nina Burska, „Kurier Szczeciński” 1952 nr 210, s. 5
- „Kurier Szczeciński” 1956 nr 31
- „Kurier Szczeciński” 1965 nr 271
- Gabriel Michalik, Hamlet w stanie spoczynku. Rzecz o Skolimowie, Iskry, Warszawa 2011
- Zofia Ordyńska, To już prawie sto lat..., Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków 1970
- Słownik biograficzny teatru polskiego 1900-1980 t. II, Państwowe Wydawnictwo Naukowe Warszawa 1994
- WL, Szczecin przyznaje nagrody teatralne, „Teatr” 1955 nr 17, s.20
Inne źródła
