Pasja Chociwelska
| Pasja Chociwelska | |||
| |||
| Autor | Warsztat Mistrza Pasji Chociwelskiej | ||
| Lokalizacja | Muzeum Narodowe w Szczecinie | ||
| Data powstania | ok. 1500 r. | ||
| Materiał | drewno lipowe, polichromia | ||
| Wymiary | {{{wymiary}}} | ||
Pasja Chociwelska (Grupa Ukrzyżowania z Chociwla) – czołowe dzieło późnogotyckiego warsztatu Mistrza Pasji Chociwelskiej; rzeźbione figury Grupy Ukrzyżowania wykonane zostały ok. 1500 r. do kościoła Mariackiego w Chociwlu.
Opis
Grupa Ukrzyżowania z Chociwla należy do najważniejszych zabytków średniowiecznej sztuki Pomorza Zachodniego. Stanowi najwyższe osiągnięcie artystyczne pomorskiego warsztatu Mistrza Pasji Chociwelskiej, o południowoniemieckiej genezie, twórcy lokalnej szkoły rzeźbiarskiej. Skupia niemal wszystkie charakterystyczne dla licznych dzieł warsztatu elementy formalne i stylistyczne. Wśród nich dominującą cechą jest naturalizm przedstawień i modelunku plastycznego, który pozwala datować rzeźby na rok ok. 1500.[1]
Grupy Ukrzyżowania nawiązujące do kulminacyjnego momentu męki Chrystusa, stanowią jedno z najpopularniejszych przedstawień w sztuce średniowiecza. Źródłem tej ikonografii jest opis zawarty w Ewangelii św. Jana. Początkowo przy krzyżu Chrystusa ukazywano tylko postać Marii i Jana Ewangelisty. W późnym średniowieczu wraz z rozwojem ruchu pielgrzymkowego i misteriów pasyjnych, wykształciły się nowe warianty ikonograficzne, rozbudowane o liczne postaci biorące udział w wydarzeniu na Górze Kalwarii.
Pasję Chociwelską tworzyło pięć figur o wymiarach zbliżonych do naturalnych. Centralną postacią jest Chrystus (205 x 173 cm), którego muskularne silne ciało kontrastuje z wymizerowaną twarzą rysowaną grymasem bólu i cierpienia. Po bokach towarzyszyły mu figury Matki Boskiej Bolesnej i Jana oraz ukrzyżowanych razem z nim dwóch łotrów (według tradycji zaczerpniętej z apokryficznej ewangelii Nikodema byli to Dismas i Gestas).
Historia
Rzeźby ustawione były pierwotnie zapewne na belce tęczowej kościoła. W 1839 r. odkrył je Franz Kugler podczas swojej podróży po Pomorzu, którą odbywał w celu spisania zachowanych zabytków ("Pommersche Kunstgeschichte"). Rzeźby usunięte z wnętrza kościoła z powodu jego renowacji, zrzucone były wówczas niedbale na zakrystii.[2]
Figury Grupy Ukrzyżowania oraz rzeźbę Pieta i drugą figurę Matki Boskiej (nieco mniejszych rozmiarów gotycka replika) odnalazł na strychu kościoła Hugo Lemcke w 1881 r. Dzięki jego staraniom dwa lata później zabytki zostały przekazane do zbiorów Towarzystwa Historii i Starożytności Pomorza. Wówczas figura Chrystusa została poddana renowacji. Uzupełnione zostały nos, fragment włosów, prawe i częściowo lewe ramię oraz krzyż; całą figurę polichromowano.[3]
Początkowo grupę umieszczono w południowym skrzydle zamku szczecińskiego, później w nowoutworzonym Muzeum Miejskim (1913). W 1928 r. rzeźby zostały przeniesione do Pałacu Ziemstwa Pomorskiego, w którym założone zostało Prowincjonalne Muzeum Starożytności Pomorskich. W wyniku ewakuacji podczas II wojny światowej w zbiorach polskiego już Muzeum (obecnie Narodowego), z zabytków przywiezionych z Chociwla ocalały jedynie figura Chrystusa, Gestasa i replika Matki Boskiej (zwrócona przez władze ZSRR w 1956 r.). Po wojnie wtórna polichromia na rzeźbie Ukrzyżowanego oraz krzyż zostały usunięte.
Przypisy
- ↑ Z. Krzymuska-Fafius, Ze studiów nad późnogotycką twórczością Pomorza Zachodniego. Część I. Warsztat Mistrza Pasji Chociwelskiej, „Materiały Zachodniopomorskie 1960, t. 6, s. 413–415.
- ↑ F. Kugler, Pommersche Kunstgeschichte, Stettin 1840, s. XVII.
- ↑ G. Stephani, Der Kalvarienberg aus der Marienkirche in Freienwalde in Pommern, Monatsblätter, Stettin 1895, s. 82–84.
Bibliografia
- Kinga Krasnodębska, Peter Knüvener, Pommern und Mark Brandenburg, [w:] Im Dialog mit Raubrittern und schönen Madonnen. Die Mark Brandenburg im späten Mittelalter, Berlin 2011, s. 362–369.
- Zofia Krzymuska-Fafius, Ze studiów nad późnogotycką twórczością Pomorza Zachodniego. Część I. Warsztat Mistrza Pasji Chociwelskiej, „Materiały Zachodniopomorskie 1960, t. 6, s. 391–418.
- Zofia Krzymuska-Fafius, Plastyka gotycka na Pomorzu Zachodnim, Szczecin 1962, kat. 41–42, s. 62–64.
- Zofia Krzymuska-Fafius, O wpływach południowoniemieckich w rzeźbie Pomorza Zachodniego i Nowej Marchii około roku 1500, [w:] Sztuka około 1500. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Gdańsk listopad 1996, Warszawa 1997, s. 63-79.
- Zofia Krzymuska-Fafius, O wpływach południowoniemieckich w rzeźbie Pomorza Zachodniego i Nowej Marchii około 1500, [w:] Z. Krzymuska-Fafius, Studia nad rzeźbą średniowieczną na Pomorzu Zachodnim, Szczecin 2009, s. 87-88.
- Franz Kugler, Pommersche Kunstgeschichte, Stettin 1840, s. XVII.
- Hugo Lemcke, Die Bau- und Kunstdenkmäler des Regierungsbezirks Stettin, Bd. 1, H. 8: Der Kreis Saatzig, Stettin 1908, s. 15.
- Ernst Schneider, Schnitzaltare des 15. und des frühen 16. Jahrhunderts in Pommern, Berlin 1914, s. 94–96.
- G. Stephani, Der Kalvarienberg aus der Marienkirche in Freienwalde in Pommern, Monatsblätter, Stettin 189.
