Alexander Wegener
Alexander Wegener | |||
złotnik | |||
| |||
Data urodzenia | nieznana | ||
Data śmierci | po 1565 | ||
Lata działalności | 1530-1558 | ||
Narodowość | niemiecka | ||
Aleksander Wegener, złotnik działający w Szczecinie od lat trzydziestych do lat sześćdziesiątych XVI wieku.
Życiorys
Daty urodzin i śmierci artysty nie są znane. Najwcześniejsza wzmianka na jego temat pochodzi z roku 1530 – został wówczas wpisany jako mistrz do księgi miejskiej Szczecina.[1]
Pięć lat później był wymieniany jako starszy cechu złotników.[2]
Janina Kochanowska ustaliła, że od połowy lat trzydziestych XVI wieku Wegener pracował dla księcia Barnima IX (XI). Znalazła też informacje, że na przełomie 1540/1541 r. złotnik przebywał w Augsburgu z listami polecającymi od księcia i rady miejskiej Szczecina. Popadł wówczas w konflikt z radą miejską Augsburga i trafił na kilka tygodni do więzienia. [3]
Jedyne datowane dzieła Wegenera – kielich i patena ufundowane przez Barnima IX (XI) – pochodzą z 1558 r. Złotnik zmarł zapewne po roku 1565.[4]
Dzieła
Najbardziej znanym dziełem Wegenera jest kielich mszalny wykonany w 1558 dla księcia Barnima IX (XI), obecnie w zbiorach Muzeum Narodowego w Szczecinie. Stopę, nodus i czaszę kielicha zdobi trybowany ornament okuciowo-rollwerkowy z wplecionymi główkami i postaciami putt oraz trawione wzory maureskowe, a także barwne kamienie umieszczone w wysokich kasztach. W jednym z owalnych medalionów na koszyczku czaszy znajduje się inskrypcja z datą i tytulaturą fundatora kielicha.
Komplet z kielichem stanowiła okrągła patena, przechowywana do drugiej wojny światowej w kościele zamkowym w Szczecinie, po wojnie zaginiona. Była ona, podobnie jak kielich, zdobiona trawionymi wzorami maureskowymi z wplecionym signaculum.
Kolejny obiekt sygnowany znakiem mistrza znajdował się do drugiej wojny światowej w kościele mariackim w Nowogardzie. Było to srebrne, złocone naczynie na komunikanty w formie czary na wysokiej stopie (pierwotnie zapewne z pokrywą) zdobionej na czaszy trawionymi wzorami maureskowymi, a na stopie reliefową dekoracją z puttami. Zgodnie z przytaczanym przez Lemckego fragmentem matrykuły kościelnej z 1560 r. hrabia Ludwig von Eberstein zakupił wówczas w Szczecinie srebrną, złoconą czarę na komunikanty wraz z dzbanem na wino mszalne.[5]
Do prac sygnowanych przez Wegenera należyrównież srebrny, złocony dzban z hermowym uchem, dekorowany refiefowymi medalionami i ornamentem okuciowym, znajdujący się w zbiorach Muzeów Państwowych Moskiewskiego Kremla (dawniej Skarbiec Patriarchów). [6]
Dzieła Wegenera charakteryzują się wysokim poziomem wykonania. Stanowią one świadectwo szybkiej recepcji renesansowych wzorów dokonującej się za pośrednictwem drukowanych wzorników. Najbliższe analogie do dekoracji maureskowych można znaleźć w wydanych drukiem około połowy XVI wieku pracach norymberskiego rysownika Virgila Solisa (1514–1562)[7] oraz Balthazara van den Bos z 1554.[8] Wśród opracowanych przez niego rozmaitych typów maureski i rollwerku jest wiele bliskich ornamentom znajdującym się na kielichu Barnima.
Sygnatura
Dzieła Wegenera są sygnowane znakiem utworzonym z odwróconego krzyża i przeplatającej się z nim litery W, umieszczonym w półkolistej tarczy.[9]
Hugo Lemcke jako pierwszy w 1912 r. połączył ten znak z nazwiskiem Alexandra Wegnera.[10]
Sygnaturze mistrza towarzyszy znak miejski Szczecina z głową gryfa w koronie w okrągłym polu. Kielich księcia Barnima IX (XI) Alexandra Wegenera jest najwcześniejszym zachowanym sygnowanym dziełem szczecińskiego złotnictwa.
Przypisy
- ↑ O. Grotefend, Das älteste Stettiner Bürgerbuch,„Monatsblätter der Gesellschaft für Pommersche Geschichte und Altertumskunde“, 1923, Jg. 37, s. 4; H. Bethe, Die Kunst am Hofe der pommerschen Herzöge, Berlin 1937., s. 35.
- ↑ G. Stephani, Die Goldschmiedekunst in Stettin,„Monatsblätter der Gesellschaft für Pommersche Geschichte und Altertumskunde“, 1896, Jg. 10, nr 1, s. 2.
- ↑ J. Kochanowska, Kultura artystyczna na dworze książąt szczecińskich w XVI w., Szczecin 1996. s. 125–127, il. s. 126.
- ↑ H. Bethe,Stettiner Goldschmiede und ihre Werke II,„Monatsblätter der GesellschaftfürPommersche Geschichte und Altertumskunde”1940, Jg. 54, Nr. 4-6, s. 17.
- ↑ H. Lemcke,Die Bau und Kunstdenkmäler des Regierungsbezirks Stettin, Bd. 3, H. 9: Der KreisNaugard, Stettin 1910, s. 246, 247-251.
- ↑ W. Scheffler, Goldschmiede Mittel- und Nordostdeutschlands: von Wernigerode bis Laueburg in Pommern; Daten, Werke, Zeichen, Berlin, New York 1980, kat. Stettin 23 c, s. 418.
- ↑ Por. I. O'Dell-Franke, Kupferstiche und Radierungen aus der Werkstatt des Virgil Solis, Wiesbaden, 1977.1977, kat. m22, m25, m39, m69, m71, 120. Na ten temat pisali: B. Januszkiewicz, Kielich księcia Barnima, „Biuletyn Historii Sztuki”, 1992, R. 54, nr 3, s. 50; J.M. Fritz, Das evangelische Abendmahlsgerät in Deutschland. Vom Mittelalter bis zum Ende des Alten Reiches, Leipzig 2004, s. 370; M. Frankowska - Makała, Kielich księcia Barnima, [w:]Złoty wiek Pomorza. Sztuka na dworze książąt pomorskich w XVI i XVII wieku / Das goldene Zeitalter Pommerns. Kunst am Hofe der pommerschen Herzöge im 16. und 17. Jahrhundert, red. Rafał Makała, Szczecin: Muzeum Narodowe w Szczecinie 2013, s. 346-347.
- ↑ M. Adamska, Maureska – pierwszy triumf grafiki ornamentalnej, [w:] Ornament i dekoracja dzieła sztuki. Studia z historii sztuki, pod red. Joanny Daranowskiej - Łukaszewskiej, Agaty Dworzak i Andrzeja Betleja, Kraków 2015, s. 170-171.
- ↑ W. Scheffler, op.cit., Nr 848, s. 418.
- ↑ H. Lemcke, Die Bau- und Kunstdenkmäler des Regierungsbezirks Stettin, Bd. 3, H. 10: Der Kreis Regenwalde, Stettin 1912, s. 452.
Bibliografia
- Adamska Magdalena, Maureska – pierwszy triumf grafiki ornamentalnej, [w:] Ornament i dekoracja dzieła sztuki. Studia z historii sztuki, pod red. Joanny Daranowskiej - Łukaszewskiej, Agaty Dworzak i Andrzeja Betleja, Kraków 2015, s. 163–174.
- Bethe Hellmuth, Borchers Walter, Goldschmiedearbeiten in Stettiner Kirchenbesitz, Stettin 1933.kat. 37 a, s. 25–26, il. 2.
- Bethe Hellmuth, Die Kunst am Hofe der pommerschen Herzöge, Berlin 1937.
- Bethe Hellmuth, Stettiner Goldschmiede und ihre Werke vom Anfang des 15. bis zum Anfang des 19. Jhdts., „Monatsblätter der GesellschaftfürPommersche Geschichte und Altertumskunde” 1933, Jg. 47, Nr 3, s. 33-42.
- Bethe Hellmuth, Stettiner Goldschmiede und ihre Werke II, „Monatsblätter der GesellschaftfürPommersche Geschichte und Altertumskunde”1940, Jg. 54, Nr. 4-6, s. 16-20.
- Frankowska - Makała Monika, Kielich księcia Barnima [w:]Złoty wiek Pomorza. Sztuka na dworze książąt pomorskich w XVI i XVII wieku / Das goldene Zeitalter Pommerns. Kunst am Hofe der pommerschen Herzöge im 16. und 17. Jahrhundert, red. Rafał Makała, Szczecin: Muzeum Narodowe w Szczecinie 2013, s. 344–349.
- Fritz Johann Michael, Das evangelische Abendmahlsgerät in Deutschland. Vom Mittelalter bis zum Ende des Alten Reiches, Leipzig 2004.
- Grotefend Otto, Das älteste Stettiner Bürgerbuch,„Monatsblätter der Gesellschaft für Pommersche Geschichte und Altertumskunde“, 1923, Jg. 37, s. 2-6.
- Januszkiewicz Barbara, Kielich księcia Barnima, „Biuletyn Historii Sztuki”, 1992, R. 54, nr 3, s. 47–53.
- Kochanowska Janina, Kultura artystyczna na dworze książąt szczecińskich w XVI w., Szczecin 1996.
- Lemcke Hugo,Die Bau und Kunstdenkmäler des Regierungsbezirks Stettin, Bd. 3, H. 9: Der Kreis Naugard, Stettin 1910.
- Lemcke Hugo , Die Bau- und Kunstdenkmäler des Regierungsbezirks Stettin, Bd. 3, H. 10: Der Kreis Regenwalde, Stettin 1912.
- Scheffler Wolfgang, Goldschmiede Mittel- und Nordostdeutschlands: von Wernigerode bis Laueburg in Pommern; Daten, Werke, Zeichen, Berlin, New York 1980.
- Stephani G., Die Goldschmiedekunst in Stettin,„Monatsblätter der Gesellschaft für Pommersche Geschichte und Altertumskunde“, 1896, Jg. 10, nr 1, s. 1–6, nr 2, s. 17–21.