Bronisław Orłowski

	Bronisław Stefan Orłowski
	oficer, urzędnik
	Portret Bronisława Orłowskiego,; autor Roman Merzowicz, 1945 r.
	Portret Bronisława Orłowskiego,; autor Roman Merzowicz, 1945 r.
Data urodzenia	22 sierpnia 1897
Miejsce urodzenia	Zamość
Data śmierci	12 stycznia 1979
Miejsce śmierci	Wałcz
Miejsce spoczynku	Cmentarz komunalny Wałcz Dolne Miasto; ul. gen. Władysława Andersa 23
Narodowość	polska
Pseudonim	"Bronisławski"

Bronisław Orłowski (1897–1979), uczestnik walk niepodległościowych, oficer Wojska Polskiego, zasłużony dla Ziemi Wałeckiej

Życiorys

Lata młodości i nauki

Bronek Orłowski z siostrą Marynią, Zamość 1903.
Archiwum prywatne

Bronek Orłowski, Zamość 1906.
Archiwum prywatne

Dowód osobisty akademicki B. Orłowskiego, studenta Uniwersytetu Warszawskiego w l. 1918-1922.
Archiwum prywatne

Urodził się 22 sierpnia^[1] 1897 roku w Zamościu jako drugie dziecko Antoniego Orłowskiego i Antoniny z d. Gładych (rodzice zmarli w 1918 roku). Starsza siostra, Maria (po mężu: Merzowiczowa) urodziła się w 1892 roku. Rodzina należała do zamożnych, posiadała własną kamienicę w Zamościu. Dzieci były wychowane w polskim duchu patriotycznym. Uczęszczał do sześcioklasowego Rządowego Gimnazjum w Lublinie, po czym przeniósł się w 1915 roku do ośmioklasowej Szkoły Realnej Męskiej Zrzeszenia Nauczycieli im. Hetmana Jana Zamojskiego w Lublinie, gdzie przystąpił do egzaminu maturalnego. Świadectwo dojrzałości otrzymał 20 czerwca 1918 roku.

Służba w Legionach Polskich

W okresie 15 września 1916 – 1 listopada 1918 roku członek Polskiej Organizacji Wojskowej (POW), pseudonim "Bronisławski" (Okręg VIII - Lublin), gdzie komendantem był Stefan Lelek-Sowa (1885-1940), w okresach wakacyjnych – instruktor POW w Okręgu VIII a – Zamość, gdzie komendantem był Kazimierz Kierzkowski (1890-1942). W dniu 1 listopada 1918 roku - brał udział w rozbrajaniu Austriaków.

Okres międzywojenny

W 1918 r. podjął studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim, a jednocześnie kontynuował służbę w Wojsku Polskim. W latach 1918–1922 był dowódcą plutonu w 5. Pułku Piechoty w Warszawie. Podczas wojny polsko-sowieckiej został w dniu 12 maja 1920 r. ranny i znalazł się w Szpitalu Ewangelickim w Warszawie, gdzie jego rekonwalescencja trwała aż do początku 1921 r. (z dokumentu ze stycznia 1921 r. wynika, że miał wówczas stopień wojskowy podporucznika), co, przypuszczalnie, spowodowało przerwanie studiów. W dokumentach podawał, że ukończył Szkołę Podchorążych Piechoty w Warszawie. Wykazany w randze porucznika w Korpusie Intendentów 5. Pułku Piechoty^[2] w Warszawie. W latach 1922–1926 w 6. Pułku Piechoty w Wilnie. W latach 1926–1936 jako dowódca kompanii w 69. Pułku Piechoty w Gnieźnie. Z dniem 1 stycznia 1928 r. kapitan ze starszeństwem w korpusie oficerów piechoty w 69. Pułku Piechoty w Gnieźnie^[3]. W okresie 1936-1937 w Wojskowej Komendzie Uzupełnień w Jaśle jako referent. W latach 1938-1939 - kierownik II. Referatu Uzupełnień Komendy Rejonu Uzupełnień w Katowicach.

Okres II wojny światowej

We wrześniu 1939 r. ewakuowany wraz z pracownikami Komendy Rejonu Uzupełnień Katowice. W artykule Marcina Woźniczki znajduje się informacja, że podczas walk z oddziałami sowieckimi „zginął dowódca kompanii cekaemów kpt. Bronisław Orłowski”^[4]Podobnie w haśle „Komenda Rejonu Uzupełnień” (Wikipedia): kpt Bronisław Stefan Orłowski ur. 3.09.1897 r. zginął 29 września 1939 r. jako dowódca kompanii ckm (baon „Sienkiewicze”, brygada KOP „Polesie) w położonej w dolinie Bugu wśród poleskich lasów wsi Koszary^[5](wieś wówczas w gminie wiejskiej Pulemiec, powiat lubomelski w woj. wołyńskim, obecnie na terenie Ukrainy, rejon szacki, obwód wołyński, blisko granicy z Polską i Białorusią). Jako szef II. referatu KRU Katowice nie podlegał mobilizacji, więc udział w walkach KOP „Polesie” wynikał z wojennej konieczności. Wykazany następnie wśród dowódców Okręgu AK Lublin^[6]jako szef Oddziału II (wywiad, kontrwywiad) w okresie jesień 1941-2 maja 1942, kiedy został aresztowany przez Gestapo. W dokumentach (w archiwum rodziny Orłowskich) B.S. Orłowski podał wcześniejszą datę aresztowania – 30 kwietnia 1942 roku. Został wówczas osadzony na Zamku w Lublinie, uważanego przez historyków za jedno z najokrutniejszych hitlerowskich więzień (obok Pawiaka w Warszawie, więzienia przy Montelupich w Krakowie oraz Fortu VIII w Poznaniu). Według relacji rodziny, był tam bestialsko torturowany. W dniu 3 lutego 1943 r. wyekspediowany z więzienia do obozu koncentracyjnego Auschwitz (nr obozowy 99835), a stamtąd w dniu 11 kwietnia 1943 r. przeniesiony do obozu w Gusen (nr 14465), następnie do Mauthausen - Wiener Neustadt (nr 33044). W okresie 6 listopada 1943–5 kwietnia 1945 osadzony w obozie Dora (nr obozowy 31627) w podziemnej fabryce V2 w Sangerhausen (koło Buchenwaldu) w pobliżu Nordhausen w Turyngii. W ostatnich miesiącach wojny ewakuowany do obozu koncentracyjnego w Ravensbrück, a stamtąd do Malchow, gdzie doczekał wyzwolenia przez wojska radzieckie w dniu 1 maja 1945 r.

Bronisław Orłowski, okres powojenny.
Archiwum prywatne

Okres powojenny

Po zakończeniu wojny poszukiwał rodziny w Lublinie i Zamościu. Odnalazł siostrę z mężem w Zakopanem, gdzie na krótko w czerwcu 1945 roku zatrudnił się jako urzędnik. Według świadectwa PCK leczył się wówczas z chorób nabytych podczas pobytów w obozach koncentracyjnych (otwarta gruźlica płuc, ostry nieżyt jelit). Wkrótce z siostrą, Marią Merzowiczową (1892–1972) i jej mężem, Romanem Mirzą Merzowiczem (1888–1946), artystą malarzem przenieśli się do Wałcza na Pomorzu Zachodnim.

Bronisław Stefan Orłowski podjął pracę administratora (księgowego) przejętego w zarząd państwowy poniemieckiego majątku we wsi Piecnik (gm. Mirosławiec), a następnie w odległej o 9 km od Wałcza wsi Lubno (październik 1945 – maj 1946 r.). W okresie 15 maja 1946 do 20 września 1947 r. pracował w Powiatowym Zarządzie Drogowym w Wałczu, a od 1 października 1947 r. do 31 marca 1952 r. w Starostwie Powiatowym w Wałczu.

Od 15 kwietnia 1952 roku aż do końca 1969 roku w Rejonie Dróg Publicznych w Wałczu jako kierownik działu ekonomicznego (na emeryturę odszedł 1 stycznia 1970 roku). Był członkiem Związku Zawodowego Pracowników Dróg Kołowych, a potem cenionym członkiem Związku Zawodowego Transportowców i Drogowców. Pozostał bezpartyjny. Ukrywał swoją przeszłość. Społecznie pełnił przez wiele lat funkcję ławnika sądu powiatowego, a następnie rejonowego w Wałczu. Dopiero w 1971 roku, rok po przejściu na emeryturę, złożył deklarację członkowską (wniosek nosi datę 23 czerwca 1971 r.) do Związku Bojowników o Wolność i Demokrację (ZBoWiD), w której nie wspominał o przynależności do AK, a jako powód aresztowania przez Gestapo podał brak zarejestrowania się jako przedwojenny oficer Wojska Polskiego. W papierach Bronisława Stefana Orłowskiego, więźnia obozu koncentracyjnego w Auschwitz widniała informacja, że był kreślarzem.

W Wałczu ożenił się (ślub: 29 maja 1951 r.) z Ewą Barbarą Piotrowską, księgową zatrudnioną w zakładach mleczarskich w Wałczu. W małżeństwie urodzili się synowie: Jerzy (ur. 1951), Marek Bronisław (1953-2001), radiotechnik.

Bronisław Stefan Orłowski zmarł 12 stycznia 1979 roku w Wałczu. Pochowany w Alei Zasłużonych na cmentarzu w Dolnym Mieście (ul. Gen. Władysława Andersa 23) w Wałczu.