Doświadczalny Ośrodek Telewizyjny
Doświadczalny Ośrodek Telewizyjny w Szczecinie (1956-1960)
Historia
Początki telewizji w Szczecinie sięgają 1955 roku. Pomysłodawcami uruchomienia telewizji w mieście byli inżynierowie: Jerzy Fedorowski, Zbigniew Majewski, Zdzisław Stachurski, Roman Tokarski oraz Kazimierz Czarniecki, który jako dyrektor Zespołu Radiostacji, całe przedsięwzięcie wspierał. Argumentami przemawiającymi za otwarciem lokalnego ośrodka telewizyjnego była coraz większa popularność telewizji nie tylko na świecie, ale i w Polsce (pierwszy przekaz telewizyjny w Katowicach w 1931), a także działalność od 1953 roku podobnej placówki w Warszawie (Warszawski Doświadczalny Ośrodek Telewizyjny) oraz pewna liczba aparatów telewizyjnych (najczęściej „Rubens” produkcji NRD) w Szczecinie, na których można było odbierać wyłącznie program telewizji wschodnioniemieckiej (Deutscher Fernsehfunk).
W 1955 roku, nie posiadając funduszy ani odpowiedniego zaplecza technicznego, rozpoczęto budowę odbiornika telewizyjnego według własnego pomysłu. Wkrótce uruchomiono ikonoskopowy tor kamerowy. Na tym etapie zakończyła się działalność eksperymentalna grupy pasjonatów. W czerwcu 1956 roku z inicjatywy Zespołu Radiostacji powołano Społeczny Komitet Budowy Telewizji. Był to pierwszy tego typu organ w Polsce. Na przewodniczącego wybrano ówczesnego rektora Politechniki Szczecińskiej, prof. Tadeusza Rosnera. W raporcie Komitetu z tego okresu czytamy: „Zwracamy się więc z prośbą o pomoc do Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej. Niezbędne są środki w postaci odpowiedniego lokalu oraz wyasygnowaniu 300 tys. złotych. W pierwszym kwartale przyszłego roku zostałoby uruchomione studio telewizyjne umożliwiające transmisję tego typu audycji jak wywiady, skecze, występy solowe małych zespołów artystycznych itp.”. W końcu 1956 roku utworzono Doświadczalny Ośrodek Telewizyjny, którego kierownikiem został inż. Jerzy Fedorowski. Budowa lokalnej stacji telewizyjnej wymagała nie tylko większego wsparcia finansowego, ale i urzędowego. W tym celu w styczniu 1957 roku powstało Towarzystwo Miłośników Telewizji, w skład którego weszli przedstawiciele wyższych uczelni i największych zakładów przemysłowych Szczecina. Prezesem Towarzystwa został sędzia Zenon Zaniewicki, a wiceprezesami inż. Kazimierz Czarniecki – dyrektor zespołu Radiostacji, i red. Władysław Daniszewski – redaktor naczelny szczecińskiej Rozgłośni. Skarbnikiem został reżyser Jan Maciejowski – dyrektor Państwowych Teatrów Dramatycznych w Szczecinie. Grupa ta została zobligowana do podjęcia wiążących rozmów z Ministerstwem Łączności i Komitetem ds. Radia i Telewizji.
Pierwsze studio telewizyjne powstało na siódmym piętrze „Odzieżowca” przy ul. Tkackiej, który był wówczas najwyższym budynkiem w Szczecinie. Adaptację niewielkich pomieszczeń na studio rozpoczęto według projektów i wskazówek inżynierów Fedorowskiego i Czarnieckiego. W wyniku starań Towarzystwa Miłośników Telewizji, Ministerstwo Łączności przekazało Szczecinowi zdemontowane z warszawskiego Pałacu Kultury telekino produkcji radzieckiej przystosowane do wyświetlania filmów 16 i 35 mm. Ponadto przekazano jedną kamerę telewizyjną i pięćdziesięciowatowy nadajnik produkcji francuskiej z depozytu Targów Poznańskich. Nadajnik, nie bez problemów, zainstalowano na dachu wieżowca. Dokonała tego grupa pracowników Huty Szczecin. Na tym sprzęcie 17 listopada 1957 roku Ośrodek Doświadczalny rozpoczął nadawanie programu filmowego w wymiarze około 10 godzin tygodniowo. W tym czasie prowadzono z Ministerstwem Łączności rozmowy mające na celu doprowadzenie do budowy szczecińskiego Ośrodka Telewizyjnego z prawdziwego zdarzenia. Wkrótce jednak Ministerstwo z bliżej nieznanych przyczyn zrezygnowało z tego pomysłu i w marcu 1958 roku DOT w Szczecinie zaprzestał nadawania filmów. Wypożyczony sprzęt zwrócono do Poznania. Na Tkackiej pozostało jedynie telekino.
W nowo zaistniałej sytuacji Towarzystwo Miłośników Telewizji zwróciło się z apelem do władz wojewódzkich z prośbą o pomoc w ponownym uruchomieniu DOT. Tym razem całkowicie pominięto pomoc Warszawy. Dzięki dotacjom Wojewódzkiej Rady Narodowej oraz pomocy większych zakładów przemysłowych Szczecina zakupiono niezbędny sprzęt. Były to: nadajnik o mocy jednego kilowata, dwie kamery przemysłowe „Alfa”, mikser, monitory kontrolne, pierwszy polski odbiornik telewizyjny „Wisła”, magnetofony, sprzęt oświetleniowy, kamerę filmową oraz inne drobne elementy wyposażenia. Po kilkumiesięcznych pracach montażowych Doświadczalny Ośrodek Telewizyjny w Szczecinie ponownie zaczął nadawać program. Pierwsze sygnały dźwięku i wizji wyemitowano 11 kwietnia 1960 roku.
Lokalny program zainaugurowano oficjalnie 27 kwietnia 1960 roku, w 15 rocznicę wyzwolenia miasta. Szczeciński ośrodek zbudowany z inicjatywy i środków społecznych był piątym w kraju (nie licząc Warszawy) po Łodzi, Katowicach Poznaniu i Gdańsku. Program sygnowany był planszą fotograficzną autorstwa Witolda Chromińskiego, przedstawiającą fragment szczecińskiego portu z elewatorem „Ewa”, oraz sygnałem dźwiękowym autorstwa Stanisława Modelskiego, na który składał się motyw muzyczny zagrany na dwóch waltorniach z dogranym buczeniem syren okrętowych. Koszty przygotowania i emisji programu ponosiło Towarzystwo Miłośników Telewizji, które do końca 1960 roku wydało na ten cel milion i siedemdziesiąt dwa tysiące złotych.
Jeszcze w trakcie budowy ośrodka, w 1959 roku, kierownikiem programowym został red. Marian Syganiec, dziennikarz radiowy z długoletnim stażem, publicysta, autor wielu słuchowisk, reżyser radiowy oraz zastępca redaktora naczelnego szczecińskiej Rozgłośni Radiowej. Nieliczną kadrę stanowili najczęściej dziennikarze, technicy i pracownicy administracyjni oddelegowani z Radia. Wkrótce zespół ten był w stanie przygotować i wyemitować nawet skomplikowany program. Pierwszą spikerką została Malwina Nowak, aktorka szczecińskiego Teatru Lalek „Pleciuga”.
Program DOT ukazywał się na antenie trzy razy w tygodniu. Nadawany był po godzinie 18.00 i trwał około czterech godzin. Składał się z zapowiedzi spikerki, emisji krótkiego filmu oświatowego, programu publicystycznego, który najczęściej był rozmową lub dyskusją w studiu, kolejnej projekcji filmu oświatowego, dobranocki i filmu fabularnego. Ze względu na niewielką moc nadajnika program docierał wyłącznie do nielicznych posiadaczy telewizorów w Szczecinie i w okolicach (do 30 km). Z powodu braku łącz na trasie do Poznania, w mieście nie odbierano programu ogólnopolskiego przez rok. Uruchomienie połączenia do Szczecina nastąpiło w lipcu 1961 roku. Natomiast programy szczecińskiego ośrodka na antenie ogólnopolskiej zaistniały dopiero w 1965 roku.
W dniu 2 grudnia 1960 roku ze studia przy Tkackiej wyemitowano setny program. Do tego momentu nadano 40 godzin programów na żywo, 58 kronik regionalnych, 30 audycji o charakterze magazynów, 36 audycji publicystycznych, 89 filmów fabularnych, 78 filmów oświatowych, 46 bajek kreskówek, 78 dobranocek o Wicku Marynarzyku. Operatorzy ośrodka zrealizowali ponad 100 dokrętek filmowych do programów oraz 29 kronik.
Działalność DOT przyczyniła się do zwiększonej sprzedaży odbiorników telewizyjnych w Szczecinie. W lutym 1960 roku sprzedano ich kilkadziesiąt. W kwietniu 150, a w październiku ponad 500.
Z dniem 1 stycznia 1961 roku Doświadczalny Ośrodek Telewizyjny w Szczecinie zakończył swoją działalność, wchodząc w struktury Komitetu ds. Radia i Telewizji.
Pracownicy Doświadczalnego Ośrodka Telewizyjnego
- Marian Syganiec – kierownik programowy
- Stefan Ciochoń – kierownik Redakcji Publicystyki i Informacji
- Włodzimierz Grabowski – kierownik Redakcji Filmowej, lektor
- inż. Jerzy Fedorowski - kierownik Działu Technicznego
- Alicja Maciejowska – reżyser TV
- Jan Maciejowski – reżyser
- Bogdan Kondratt – reżyser montażu
- Stanisław Modelski – redaktor muzyczny
- Stefan Pleśniarowicz – operator kamery
- Lech Rydliński – operator kamery
- Janusz Pietrzykowski - operator filmowy
- Maria Wojtkowska - operator filmowy
- Aleksander Gonczarow - operator filmowy
- Witold Chromiński - operator filmowy (umowa zlecenie)
- Konrad Kamiński - operator filmowy (umowa zlecenie)
- Malwina Nowak – spikerka
Współpracownicy Doświadczalnego Ośrodka Telewizyjnego
- Dagny Koczorowska - aktorka
- Juliusz Kornacki - aktor
- Andrzej Androchowicz - recytator, aktor
- Stanisław Więcek - plastyk
Prasa o DOT
„Kurier Szczeciński” 1957 nr 3 z dn. 4 stycznia 1957
„Kurier Szczeciński” 1960 nr 88 z dn. 13 kwietnia 1960
Program DOT na dzień 1 czerwca 1960 - „Kurier Szczeciński” 1960 nr 128
„Kurier Szczeciński” 1960 nr 285 z dn. 2 grudnia 1960
Ciekawostki
- Według danych z 1 stycznia 1958 roku w województwie szczecińskim zarejestrowano 203 odbiorniki telewizyjne, z czego 194 w Szczecinie, 7 w innych miastach województwa i 2 na wsi
Sygnał
Bibliografia
- Andrzej Androchowicz, Początki zabawy w telewizję, „Kurier Szczeciński” 2004 nr 87, s. 14
- Paweł Bartnik, Jan Macholak, „Kronika Szczecina 1945-2005. Z biegiem lat, z biegiem dni”, Wydawnictwo „Dokument”, Szczecin 2005
- Encyklopedia Szczecina t. II P-Ż (pod red. Tadeusza Białeckiego, autor hasła Zbigniew Puchalski), Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2000
- Tadeusz Kurek, 625 linii. Za kulisami telewizji, Wydawnictwa Radia i Telewizji, Warszawa 1986
- Lech Rydliński, Podgrzewanie kamery w: 15 lat Ośrodka Telewizyjnego w Szczecinie (pod red. Adama Kilnara), Telewizja Szczecin, Szczecin 1975, s. 14
- Franciszek Skwierawski, Blaski i cienie Telewizji Szczecińskiej, „Antena” 1983 nr 27, s. 1, 15
- Władysław Wojciechowski, Gdybym miał... w: 15 lat Ośrodka Telewizyjnego w Szczecinie (pod red. Adama Kilnara), Telewizja Szczecin, Szczecin 1975, s. 16
