Gestapo (Koszalin)

Geheime Staatspolizei Koeslin (Gestapo w Koszalinie) - działająca w latach 1933-1944 placówka tajnej policji nazistowskiej III Rzeszy.

Historia i działalność

Gestapo (Geheime Staatspolizei) zgodnie z ustawą o tajnej policji państwowej z dnia 10 lutego 1936, uzyskało uprawnienia specjalnej organizacji policyjnej na terenie całej III Rzeszy. Z dniem 28 sierpnia 1936 zarządzeniem szefa SS Heinricha Himmlera ujednolicono strukturę organizacyjną, wprowadzając podział na kierownicze placówki Gestapo na szczeblu prowincji - Staatspolizeileiststellen, placówki na szczeblu rejencji – Staatspolizeistellen oraz placówki terenowe – ekspozytury placówek rejencyjnych – Aussendienststellen.

dawna siedziba Gestapo w Koszalinie

Prowincja pomorska swym zasięgiem obejmowała m.in. rejencję koszalińską. Całokształt działalności wytyczała placówka kierownicza w Szczecinie. Do jej uprawnień należało m.in. merytoryczne kierownictwo podległych placówek, urzędujących w siedzibach prezydentów rejencji w Koszalinie i Pile, w sprawach dotyczących jednolitego przeprowadzenia akcji represyjnych. Placówka ta od 1936 podlegały bezpośrednio inspektorowi policji bezpieczeństwa na obszar II pomorskiego okręgu wojskowego – Inspekteur der Sicherheitspolizei Und des Sicherheitsdienster für das Gebiet der Wehrkreises II. Zgodnie z obowiązującą strukturą organizacyjną władz administracyjnych hitlerowskiej Rzeszy, każdorazowy kierownik kierowniczej placówki Gestapo w Szczecinie był jednocześnie referentem ds. politycznych nadprezydenta prowincji pomorskiej. Kierownicy placówek Gestapo w Koszalinie i Pile byli natomiast referentami ds. politycznych prezydentów tamtejszych rejencji.^[1].

Organizacja koszalińskiego Gestapo

W dniu 2 maja 1933 w oparciu o ustawę wydaną przez pruską radę ministrów o powołaniu do życia Urzędu Tajnej Policji Państwowej, uruchomiono taka placówkę w Szczecinie. Wkrótce w Koszalinie uruchomiono jej ekspozyturę, na bazie istniejącej dotąd placówce policji kryminalnej. Ta zaś po kilku miesiącach została przemianowana na samodzielną placówkę. Ulokowano ją w willi przy ulicy Moritzstrasse 7 (dzisiaj ulica Jedności).

Na mocy rozporządzenia szefa policji bezpieczeństwa i służby bezpieczeństwa w 1943 koszalińska placówka została ponownie przekształcona w terenową ekspozyturę kierowniczej placówki w Szczecinie. Pozostałe ekspozytury podporządkowano również Szczecinowi do marca 1945.

Organizacja wewnętrzna placówki

Wewnętrzna organizacja placówek Gestapo odpowiadała strukturze organizacyjnej urzędu IV w Głównym Urzędzie Bezpieczeństwa Rzeszy – RSHA. Jednolite zasady organizacyjne wprowadzono w latach 1936–1937, a w Koszalinie przetrwały one do kwietnia 1944 roku. Na czele stał kierownik( Leiter), jednoczesny referent ds. politycznych prezydenta rejencji. Koszalińska placówka dzieliła się na trzy wydziały:

Wydział I – zadania ogólnoadministracyjne, organizacyjne, personalne i finansowe

Każdy wydział dzielił się z kolei na oddziały (Dienststellen) oznaczone dużymi literami alfabetu i na referaty oznaczone cyframi arabskimi

Wydział II - tzw. Egzekutywa czyli najbardziej rozbudowany i mający najliczniej rozbudowaną obsadę personalną – wykonywał większość zadań represyjnych. Jego głównym zadaniem była obrona przed tzw. Wrogiem wewnętrznym. Dzielił się na trzy oddziały i referaty.

Oddział II A – zwalczanie wszystkich przejawów działalności komunistycznej i lewicowej – w nomenklaturze hitlerowskiej zwanej marksizmem.
Oddział II B – sprawy wyznaniowe i żydowskie.
Oddział II C– zwalczanie wszelkich niekomunistycznych przejawów działalności antyhitlerowskiej
Wydział III - sprawy kontrwywiadu i kontrola ruchu cudzoziemców. I ten wydział dzielił się na trzy oddziały i referaty.
Oddział III A – ścisły kontrwywiad
Oddział III B – 1/ archiwum i kontrole
Oddział III B – 2/dezerterzy, „Legia Cudzoziemska”
Oddział III:
C – 1/ ściganie poszukiwanych zbiegów
C – 2/ paszporty i sprawy zagraniczne
Oddział III J – nadzór nad mniejszościami narodowymi, cudzoziemcami i jeńcami wojennymi

Taka struktura przetrwała do marca 1944.

Ostatnim szefem koszalińskiego Gestapo był radca kryminalny Richard Müller (lipiec 1943 – maj 1944)

Działalność Gestapo w Koszalinie od początku nastawiona była na zupełną likwidację wszelkich ruchów opozycyjnych. Ze szczególną zaciekłością tropiono działaczy zdelegalizowanej Komunistycznej Partii Niemiec – rozsyłając listy gończe, prowadząc śledztwa, stawiając przed sądem i kierując do obozów koncentracyjnych. Przykładem może tu być głośny na owe lata proces, w Koszalinie, grupy komunistów w 1933 oskarżonych o zamordowanie dwóch SA- Manów: Curtha Kretha i Günthera Rossa. Gorliwi SA-mani usiłowali rozbić zebranie w Sianowie. W drodze powrotnej zostali dotkliwie pobici.

Przez pierwsze trzy lata działalności szczególna aktywność wykazywali funkcjonariusze Wydziału II: Mütz, Apitz, Brien, Hofheinz, sekretarz kryminalny Michalsky vel Müchalsky ,zaciekle uczestniczący w likwidowaniu wyznaniowych organizacji młodzieżowych, m.in. Związku Polaków w Niemczech na terenie powiatu bytowskiego.