Gmina Gryfino

Z Encyklopedia Pomorza Zachodniego - pomeranica.pl
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Gmina Gryfino
Gmina Gryfino
podział administracyjny powiatu gryfińskiego
Powiat gryfiński
Rodzaj gminy miejsko-wiejska
Liczba sołectw 28
Liczba miejscowości 40 + 1 (Gryfino)
Strona internetowa miejscowości.


Gmina Gryfino – gmina miejsko-wiejska położona w województwie zachodniopomorskim północnej części powiatu gryfińskiego. Siedzibą gminy jest miasto Gryfino (adres Urzędu Miasta i Gminy w Gryfinie - ul. 1 Maja 16).

Geografia

Powierzchnia gminy wynosi 25 390 ha. Gmina Gryfino graniczy na zachodzie z rzeką Odrą, na północy z powiatem polickim (gminą Kołbaskowo) oraz Szczecinem, na północny wschód z gminą Stare Czarnowo, na wschodzie z powiatem pyrzyckim (gminą Bielice), na południu z gminą Banie, a na południowym zachodzie z gminą Widuchowa. [1]

Położenie

Obszar gminy Gryfino pod względem ukształtowania terenu dzieli się na dwa zróżnicowane mezoregiony tj. Dolinę Dolnej Odry oraz Równinę Wełtyńską, które wchodzą w skład podprowincji Pobrzeży Południowobałtyckich.

  • Mezoregion Równiny Wełtyńskiej - stanowi zachodni kraniec Niziny Pyrzyckiej. Równina jest lekko sfalowana, z licznymi nieregularnymi wzniesieniami o łagodnych stokach i przeciętnej wysokości 30 – 50 metrów nad poziomem morza. Występują tu liczne jeziora rynnowe i niewielka ilość lasów.
  • Mezoregion Dolina Odry - większe połacie doliny zajmują obszary zabagnione. Teren urozmaicony przez strome krawędzie dolin Tywy i Pniewy [2]

Klimat

Gmina Gryfino pod względem klimatycznym jest zaliczana do szczecińskiej dzielnicy klimatu dziedziny bałtyckiej. Znaczny wpływ na kształtowanie się klimatu na terenie gminy ma bliskość morza oraz obecność dużych zakładów produkcyjnych i przemysłowych znajdujących się w jej otoczeniu (25 km od Szczecina). Obszar gminy ma dość swoisty charakter, z klimatem należącym do najcieplejszych w Polsce.

Parametry klimatyczne dla Powiatu Gryfińskiego w latach 2007-2008:

  • średnia roczna temperatura powietrza (stopnie Celcjusza) ---> 9,1-9,2
  • średni opad roczny (mm)---> 506,8-521
  • ciśnienie atmosferyczne (hPa) ---> 993,2
  • wilgotność powietrza (%) ---> 74,3-79,80
  • średnia prędkość wiatru (m/s) ---> 1,1-1,5

Pory letnie na terenie gminy są dość ciepłe, na ogół suche i nie trwają zbyt długo (poniżej 100 dni). Liczba dni, w których temperatura przewyższa 25 stopni Celcjusza utrzymuje się na poziomie 25-30 dni. Średnia temperatura lipca wynosi około 18 stpni Celcjusza. Zimy na analizowanym obszarze są niezbyt mroźne i dość krótkie. Trwają około 50 dni, a liczba mroźnych dni waha się pomiędzy 20-25 dni.

Pokrywa śnieżna utrzymuje się nie dłużej niż 35 dni, a średnia temperatura w miesiącu styczniu wynosi od 0,9 do -1 stopni Celcjusza. Średni roczny opad na terenie gminy wynosi 515 mm. Jest to jeden z bardziej suchych obszarów na niżu polskim. Największe zachmurzenie występuje w miesiącach letnich - szczególnie w lipcu, natomiast najmniejsze w marcu, maju i październiku.

W dolinie Odry rośliny mają najdłuższy okres wegetacyjny wynoszący około 230 dni. [3]

Obiekty fizjograficzne

Jeziora: [4] [5]

  • Borzymskie
  • Chwarstnickie (Lucin)
  • Gierland
  • Prusino Duże
  • Sobieradz
  • Steklno
  • Trzemeszno
  • Wełtyńskie
  • Wirowskie
  • Zamkowe

Rzeki [6]

  • Odra
  • Tywa
  • Pniewa
  • Omulna (Struga Wełtyńska)
  • Krzekna
  • Bielica

Przyroda

Lasy [7]

Lasy zajmują około 25% powierzchni gminy (5 387 ha). Obszary leśne znajdują się na wschód i południowy wschód od Gryfina. Przeważają drzewostany sosnowe. Zarządza nimi Nadleśnictwo Gryfino.

Parki dworskie [8]

  • Chlebowo
  • Drzenin
  • Dębce
  • Wirówek
  • Wysoka Gryfińska

Parki Krajobrazowe

  • Park Krajobrazowy „Dolina Dolnej Odry” [9]

Powołany 1 kwietnia 1993 roku. Park leży między Odrą Zachodnią i Odrą Wschodnią, obejmuje zatem obszar Międzyodrza. Powierzchnia parku wynosi obecnie 6009 ha. Park jest miejscem bytowania przyrody związanej ze środowiskiem wodnym i bagiennym.

  • Szczeciński Park Krajobrazowy „Puszcza Bukowa” [10] [11]

Utworzony 4 listopada 1981 roku. Jego powierzchnia wynosi obecnie 9 096 ha. Puszcza Bukowa jest zwartym kompleksem leśnym. We florze Wzgórz Bukowych znajduje się około 1250 gatunków roślin. W ciągu ostatnich dwóch wieków wymarło na tym terenie około 190 gatunków roślin. We florze znajdują się 53 gatunki roślin podlegających całkowitej ochronie prawnej, m.in. cis pospolity, jarząb szwedzki i brekinia, rokitnik zwyczajny, bluszcz pospolity, barwinek pospolity, wiciokrzew pomorski, widłak jałowcowaty i wroniec, grzybień biały, grążel żółty, rosiczka okrągłolistna, pajęcznica liliowata, lilia złotogłów, sasanka łąkowa, storczyki, kruszczyki, listera jajowata, gnieźnik leśny.

Rezerwaty przyrody [12]

  • "Kanał Kwiatowy" - utworzony w 1976 roku na powierzchni 3 hektarów na terenie Międzyodrza; powstał w celu ochrony rzadkich gatunków roślin wodnych i bagiennych, m.in. salwinii pływającej, grzybieńczyka wodnego
  • faunistyczno – florystyczny „Łąki Storczykowe” – przedmiotem ochrony jest bogate stanowisko storczyków i miejsce występowania chronionych gatunków zwierząt, zlokalizowane na wschodnim brzegu jeziora koło wsi Wełtyń
  • krajobrazowo – biocenotyczny „Wysoka Skarpa Rzeki Tywy” – celem ochrony jest dolina rzeczna z grądem zboczowym i płynącą rzeką Tywą – zlokalizowany między miejscowościami Gryfino i Szczawno
  • faunistyczno – florystyczny „Mszar Gajki” – przedmiotem ochrony jest śródleśne torfowisko wysokie zlokalizowane na północ od Steklna

Pomniki przyrody [13]

Nazwa gatunkowa Ilość Lokalizacja
Dąb szypułkowy 5 Leśnictwo Borzym
Sosna pospolita 1 Wyspa Koźla nad jeziorem Wełtyń
Cis pospolity 2 Żórawki
Świerk porośnięty bluszczem 1 Żórawki
Krzywy las sosnowy 0,50 ha Nowe Czarnowo koło Elektrowni Dolna Odra

Historia

Landkreis Greifenhagen

We wczesnym średniowieczu obszar obecnej gminy Gryfino zamieszkiwały plemiona słowiańskie. Do 1648 ziemia gryfińska wchodziła w skład Księstwa Pomorskiego (Księstwo Szczecińskie). Wówczas w wyniku wojny trzydziestoletniej (1618-1648) oraz wymarciu bez potomka ostatniego księcia z dynastii Gryfitów - Bogusława XIV - obszar ten przeszedł w ręce Szwedów.

4 maja 1953 roku Szwedzi podpisali z Brandenburgią układ (znany pod nazwą recesu szczecińskiego), na mocy którego wschodnia część obecnej gminy Gryfino (bez samego Gryfina) przeszła wówczas w ręce Brandenburczyków. W 1679 w wyniku działań wojennych elektor brandenburski przejął pozostałą część ziemi gryfińskiej (w tym m.in. miasto Gryfino) na mocy traktatu pokojowego w Saint-Germain-en-Laye. Państwo Hohenzollernów określane w historiografii jako Brandenburgia-Prusy w 1701 roku otrzymało oficjalną nazwę Królestwa Prus. Po reformach Steina i Hardenberga obszar obecnej gminy Gryfino wszedł w skład zorganizowanego w latach 1816-1818 Landkreis Greifenhagen (powiatu Gryfino) przyporządkowanego do Provinz Pommern (prowincji pomorskiej). W 1871 roku nastąpiło zjednoczenie wszystkich ziem niemieckich i powołanie II Rzeszy Niemieckiej. [14]

W marcu 1945 roku dotarł tutaj front wschodni. W czasie ciężkich walk o przyczółek Dąbie-Gryfino pomiędzy żołnierzami niemieckimi a radzieckimi (wspieranymi przez jednostki Wojska Polskiego) spora część obszaru gminy została mocno zniszczona. Ostatecznie - 20 marca 1945 roku oddziały niemieckie wycofały się na lewy brzeg Odry. [15]

Po 1945 roku tereny te zostały w wyniku decyzji mocarstw przyznane Polsce. Obecna gmina Gryfino wchodziła początkowo w skład Okręgu Pomorze Zachodnie. 29 maja 1946 roku nastąpiła zmiana nazewnictwa. Okręg Pomorze Zachodnie został przemianowany na województwo szczecińskie. W 1954 roku w wyniku nowego podziału administracyjnego zniesiono gminy, a w ich miejsce powołano mniejsze jednostki - gromady. Ten stan rzeczy zmienił się w 1972 roku, kiedy ponownie utworzono gminy, znosząc gromady. [16] [17]

W latach 1975-1998 gmina Gryfino funkcjonowała bez "zwierzchności" powiatów (zniesiono je w wyniku kolejnego podziału kraju). Od 1999 przywrócono istnienie powiatów, a podział administracyjny przybrał obecną formę. [18]

Gospodarka i infrastruktura

Podmioty gospodarki narodowej wg rejestru REGON, stan na grudzień 2010 [19]

Sekcja PKD Liczba podmiotów
Sekcja A - Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 134
Sekcja B - Górnictwo i wydobywanie 0
Sekcja C - Przetwórstwo przemysłowe 399
Sekcja D - Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych 5
Sekcja E - Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją 5
Sekcja F - Budownictwo 740
Sekcja G - Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych 966
Sekcja H - Transport i gospodarka magazynowa 302
Sekcja I - Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi 129
Sekcja J - Informacja i komunikacja 43
Sekcja K - Działalność finansowa i ubezpieczeniowa 109
Sekcja L - Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości 100
Sekcja M - Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 230
Sekcja N - Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca 122
Sekcja O - Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne 17
Sekcja P - Edukacja 82
Sekcja Q - Opieka zdrowotna i pomoc społeczna 185
Sekcja R - Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją 68
Sekcja S i T - Pozostała działalność usługowa 260

Na terenie gminy znajduje się Elektrownia Dolna Odra (Nowe Czarnowo), która razem z Elektrownią Szczecin i Elektrownią Pomorzany tworzy Zespół Elektrowni Dolna Odra. [20]

Drogi krajowe i wojewódzkie na terenie gminy

Przez gminę przebiegają: autostrada A6, droga ekspresowa S3, droga krajowa nr 31 oraz trzy drogi wojewódzkie: [21] [22]

  • autostrada A6 ---> przebiega przez niewielki fragment północnej części gminy przecinając obszar Międzyodrza (Park Krajobrazowy „Dolina Dolnej Odry”)
  • droga ekspresowa S3 ---> przebiega przez gminę w okolicach miejscowości: Sobiemyśl - Gardno - Wysoka Kamieńska - Chlebowo (dojazd poprzez klucz "Gryfino" w okolicach Gardna) [23]
  • droga krajowa nr 31 ---> Szczecin - Gryfino - Widuchowa - Chojna - Mieszkowice - granica państwa
  • droga wojewódzka nr 119 ---> Radziszewo - Chlebowo - Garno
  • droga wojewódzka nr 120 ---> granica państwa - Gryfino - Wełtyń - Stare Czarnowo - Motaniec (powiat stargardzki)
  • droga wojewódzka nr 121 ---> Pniewo - Banie - Rów (powiat myśliborski)

Transport kolejowy [24]

Przez gminę przebiega fragment linii kolejowej nr 273 (Szczecin-Wrocław). Pociągi zatrzymują się na czterech stacjach leżących na terenie gminy (Dolna Odra, Gryfino, Czepino, Daleszewo Gryfińskie). [25]

Samorząd

Samorząd gminy Gryfino: [26]

Radni VI Kadencji Rady Miejskiej w Gryfinie: [27]

Obecny skład samorządu wybrano w wyborach samorządowych VI kadencji z dnia 21 listopada 2010 roku.

Wykaz sołtysów gminy Gryfino (kadencja 2011-2015): [28]

W czasie trwania kadencji zmienił się sołtys Drzenina. 25 lutego 2013 roku Sylwia Dunowska złożyła rezygnację z pełnienia tej funkcji, a w wyborach wyznaczonych na 14 marca 2013 roku wybrano Elżbietę Rygielską. [29] Wydarzenia te poprzedziło pismo złożone przez mieszkańców lokalnej społeczności w Urzędzie Miejskim w Gryfinie. Jego inicjatorzy (ponad 70 osób) domagali się odwołania ówczesnego sołtysa. Niepokój mieszkańców wzbudzała planowana przez Sylwię Dunowską prywatna inwestycja związana z założeniem fermy norek. Obawiano się, iż hodowla będzie uciążliwa dla wsi oraz spowoduje poważne zagrożenia dla środowiska. Inicjatorzy pisma uznali powyższe działania za sprzeczne ze statusem sołectwa. [30]

Kadencja 2012-2015:

Sołectwo Parsówek zostało wydzielone dnia 25 marca 2004 roku z sołectwa Sobiemyśl. Utworzono je w czasie trwania kadencji 2003-2007. Kadencja organu wykonawczego sołectwa Parsówek (4 lata) trwała zatem w latach 2004–2008 oraz 2008-2012. 30 stycznia 2012 roku, po wcześniejszych konsultacjach społecznych, Rada Miejska w Gryfinie podjęła decyzję o zrównaniu kadencji organu wykonawczego sołectwa Parsówek z kadencją pozostałych sołectw gminy Gryfino. [31]

W związku z powyższym 2 lipca 2012 roku sołtysem Parsówka wybrana została Beata Olech-Budzik, która pełnić będzie tę funkcję do 2015 roku. [32]

Kultura

Na terenie gminy znajduje się Gryfiński Dom Kultury, który posiada dwa obiekty (budynek przy ulicy Kościelnej 24 oraz Szczecińskiej 17). [33] Placówka jest animatorem większości imprez organizowanych w regionie. Przy Gryfińskim Domu Kultury funkcjonują: [34]

  • pracownie plastyczne
  • pracownie muzyczne
  • pracownie teatralne
  • pracownie taneczne
  • pracownia filmowa
  • koło turystyczne
  • kapele ludowe

W Gryfinie działa także kino "Gryf", którego siedziba mieści się w budynku Gryfińskiego Domu Kultury (ul. Szczecińska 17). Popularyzacją lokalnej historii zajmuje się natomiast Towarzystwo Miłośników Historii Ziemi Gryfińskiej. [35] [36] [37] Bieżące wiadomości z życia regionu przekazują portal igryfino.pl oraz Gazeta Gryfińska.

Świetlice wiejskie

Na terenie gminy znajduje się także wiele świetlic wiejskich. Prowadzona jest w nich działalność o charakterze kulturotwórczym, skierowana do mieszkańców lokalnej społeczności. Wykaz wspomnianych świetlic: [38]

  • Świetlica Wiejska Dziupla w Borzymiu
  • Świetlica Wiejska Pod Dębami w Dołgich
  • Świetlica Wiejska w Bartkowie
  • Świetlica Wiejska w Chwarstnicy
  • Świetlica Wiejska w Czepinie
  • Świetlica Wiejska w Drzeninie
  • Świetlica Wiejska w Krajniku
  • Świetlica Wiejska w Krzypnicy
  • Świetlica Wiejska w Mielenku
  • Świetlica Wiejska w Nowym Czarnowie
  • Świetlica Wiejska w Sobiemyślu
  • Świetlica Wiejska w Sobieradzu
  • Świetlica Wiejska w Starych Brynkach
  • Świetlica Wiejska w Wełtyniu
  • Świetlica Wiejska Zagroda w Daleszewie

Zespoły i stowarzyszenia funkcjonujące w regionie: [39]

  • Muzyka
  • Chór Parafialny "Sorridere" (Gryfino)
  • Stowarzyszenie Wokalne "Res Musica" (Gryfino)
  • Kapela ludowa "Bartkowiacy" (Bartkowo)
  • Kapela ludowa "Borzymianka" (Borzym)
  • Teatr i taniec
  • Teatr Tańca "Ego Vu" (Gryfino)
  • Teatr UHURU (Gryfino) [40]
  • Teatr 6 i pół (Gryfino)
  • Teatr Oczy Ku Niebu (Gryfino)
  • Zespoły dziecięce
  • Teatry dziecięce (Gryfino)
  • Zespół Taneczny "Arkan" (Gryfino)

Biblioteka

W siedzibie gminy znajduje się Biblioteka Publiczna w Gryfinie (ul. Kościelna 24), która posiada 5 filii, 7 punktów bibliotecznych oraz 1 wypożyczalnię dla dorosłych. [41]

  • Filie miejskie:
  • Filia Górny Taras (ul. Krasińskiego 85)
  • Filia Naukowa (ul. Niepodległości 20)
  • Filie wiejskie:
  • Filia w Chwarstnicy
  • punkt biblioteczny Mielenko (świetlica)
  • punkt biblioteczny Sobiemyśl (świetlica)
  • punkt biblioteczny Dołgie (świetlica)
  • Filia w Pniewie
  • punkt biblioteczny Bartkowo (świetlica)
  • punkt biblioteczny Krajnik (świetlica)
  • punkt biblioteczny Krzypnica (świetlica)
  • punkt biblioteczny Nowe Czarnowo (świetlica)
  • Filia w Wełtyniu
  • Filia w Gardnie
  • Filia w Żabnicy
  • Wypożyczalnia dla Dorosłych - Stare Brynki (świetlica)

Imprezy cykliczne [42]

  • Gryfiński Festiwal Miejsc i Podróży "Włóczykij" (luty) [43]
  • Festiwal Intymnych Form Artystycznych - FIFART (kwiecień) [44]
  • Gryfińskie Rajdy Rowerowe (kwiecień-październik)
  • Koncert tańca współczesnego (kwiecień)
  • Dni Gryfina (1-3 maja) [45]
  • Międzynarodowe Spotkania Szachowe (1-3 maja)
  • Biegi Transgraniczne "Doliną Dolnej Odry" (3 maja, 3 października)
  • Międzynarodowy Festiwal Mini Piłki Nożnej (czerwiec)
  • Zderzenie Sztuk i Kultur "Sztukowanie" (wrzesień)
  • Tydzień Żurawi (wrzesień-październik)

Oświata

Przedszkola [46]

  • Przedszkole nr 1 im. Krasnala Hałabały w Gryfinie (ul. Wojska Polskiego 11) [47]
  • Przedszkole nr 2 im. Misia Uszatka w Gryfinie (ul. Krzywoustego 5) [48]
  • Przedszkole nr 3 im. Kubusia Puchatka w Gryfinie (ul. Krasińskiego 29) [49]
  • Przedszkole nr 4 im. Pszczółki Mai w Gryfinie (ul. Łużycka 21 - ze względu na zły stan techniczny obiektu na przełomie lutego i marca 2013 roku pojawiła się koncepcja, aby przenieść placówkę do gmachu przy ul. Kościuszki 17; wcześniej mieściła się tam Szkoła Podstawowa nr 4, o której likwidacji ostatecznie zadecydowano pod koniec kwietnia 2013 roku [50] [51] [52])
  • Przedszkole nr 5 im. Calineczki w Gryfinie (ul. Żeromskiego 12) [53]

Szkoły podstawowe [54]

Gryfino

  • Szkoła Podstawowa nr 1 z oddziałami integracyjnymi im. Marii Dąbrowskiej w Gryfinie (ul. Łużycka 22) [55]
  • Szkoła Podstawowa nr 2 im. kpt. ż. w. Mamerta Stankiewicza w Gryfinie (ul. 9 Maja 4) [56]
  • Szkoła Podstawowa nr 3 w Gryfinie (ul. Jarosława Iwaszkiewicza 70 - funkcjonuje w ramach Zespołu Szkół w Gryfinie) [57]

25 kwietnia 2013 Rada Miejska w Gryfinie podjęła decyzję o likwidacji Szkoły Podstawowej nr 4 im. Podróżników Polskich w Gryfinie z dniem 31 sierpnia 2013 roku. [58] [59] [60]

Obszar gminy poza miastem Gryfino:

  • Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Chwarstnicy (funkcjonuje w ramach Zespołu Szkół w Chwarstnicy) [61]
  • Szkoła Podstawowa im. Bohaterów Westerplatte w Gardnie (funkcjonuje w ramach Zespołu Szkół w Gardnie) [62]
  • Szkoła Podstawowa im. księcia Barnima I w Żabnicy [63]
  • Szkoła Podstawowa im. Małych Zesłańców Sybiru w Radziszewie [64]

Gimnazja

  • Gimnazjum nr 1 im. Olimpijczyków Polskich w Gryfinie (ul. Jarosława Iwaszkiewicza 70 - funkcjonuje w ramach Zespołu Szkół w Gryfinie) [65]
  • Gimnazjum nr 2 (ul. Niepodległości 16 - funkcjonuje w ramach Zespołu Szkół Ogólnokształcących w Gryfinie) [66]
  • Gimnazjum w Chwarstnicy (funkcjonuje w ramach Zespołu Szkół w Chwarstnicy) [67]
  • Gimnazjum w Gardnie (funkcjonuje w ramach Zespołu Szkół w Gardnie) [68]

Szkolnictwo ponadgimnazjalne

  • I Liceum Ogólnokształcące im. Aleksandra Omieczyńskiego (ul. Niepodległości 16 - funkcjonuje w ramach Zespołu Szkół Ogólnokształcących w Gryfinie) [69]
  • Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 w Gryfinie (ul. Łużycka 91) [70]
  • II Liceum Ogólnokształcące
  • Technikum Zawodowe
  • Zasadnicza Szkoła Zawodowa

Z dniem 1 września 2008 roku (uchwała Rady Miejskiej w Gryfinie z 29 lutego 2008 roku) dotychczasowy "Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 w Gryfinie" został przemianowany na "Zespół Szkół Ogólnokształcących w Gryfinie". [71] Powołano wówczas do życia Gimnazjum nr 2, które weszło w jego skład. [72] 25 kwietnia 2013 roku podjęto decyzję o likwidacji z końcem sierpnia 2013 roku I Liceum Profilowanego w Gryfinie, wchodzącego dotychczas w skład Zespołu Szkół Ogólnokształcących w Gryfinie. [73]

24 czerwca 2013 roku Rada Powiatu uchwaliła decyzję o likwidacji z dniem 31 sierpnia 2013 roku trzech placówek działających dotychczas w ramach Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 w Gryfinie: [74]

  • Liceum Ogólnokształcącego Uzupełniającego dla Dorosłych
  • II Liceum Profilowanego - szkoły niefunkcjonującej od 2009 roku
  • Technikum Uzupełniającego dla Dorosłych - niefunkcjonującej już wówczas szkoły ponadgimnazjalnej

Szkolnictwo specjalne

  • Zespół Szkół Specjalnych w Nowym Czarnowie
  • Szkoła Podstawowa Specjalna w Nowym Czarnowie
  • Gimnazjum Specjalne w Nowym Czarnowie

Zespół Szkół Specjalnych w Nowym Czarnowie powołano uchwałą Rady Powiatu z dnia 24 czerwca 2013 roku. Tego samego dnia zadecydowano o rozwiązaniu z dniem 31 sierpnia 2013 roku Zespołu Szkół Specjalnych w Gryfinie (ul. Łużycka 82). Na mocy tej decyzji zlikwidowano Szkołą Podstawową Specjalną oraz Gimnazjum Specjalne w Gryfinie. Do tego momentu obie placówki z Nowego Czarnowa także wchodziły w skład Zespołu Szkół Specjalnych w Gryfinie. [75]

Kościoły i związki wyznaniowe

Teren gminy należy do Archidiecezji Szczecińsko-Kamieńskiej Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce. Większość gminy pod względem administracji kościelnej jest częścią Dekanatu Gryfino. Jedynie parafia rzymskokatolicka pw. MB Królowej Polski w Radziszewie podlega Dekanatowi Szczecin-Słoneczne. Kościół filialny pw. św. Andrzeja Apostoła (Białęgi) wchodzi natomiast w obręb parafii rzymskokatolickiej MB Królowej Polski (Bielice, Dekanat Kołbacz). [76]

Na obszarze gminy Gryfino swoje siedziby ma 8 parafii. Na terenie gminy znajdują się również 20 kościołów oraz 1 kaplica: [77] [78]

  • parafia rzymskokatolicka pw. Narodzenia NMP (Gryfino)
  • kościół parafialny pw. Narodzenia NMP (Gryfino)
  • parafia rzymskokatolicka pw. Niep. Serca NMP (Gryfino)
  • kościół parafialny pw. Niep. Serca NMP (Gryfino)
  • parafia rzymskokatolicka pw. świętej Trójcy (Chwarstnica)
  • kościół parafialny pw. świętej Trójcy (Chwarstnica)
  • kościół filialny (Bartkowo)
  • kościół filialny (Mielenko Gryfińskie)
  • kościół filialny (Dołgie)
  • kościół filialny (Sobieradz)
  • parafia rzymskokatolicka pw. Najśw. Serca Pana Jezusa (Gardno)
  • kościół parafialny pw. Najśw. Serca Pana Jezusa (Gardno)
  • kościół filialny (Wysoka Gryfińska)
  • parafia rzymskokatolicka pw. św. Ojca Pio (Pniewo)
  • kościół parafialny pw. św. Ojca Pio (Pniewo)
  • kościół filialny (Krajnik)
  • kościół filialny (Steklno)
  • kaplica w Domu Pomocy Społecznej (Nowe Czarnowo)
  • parafia rzymskokatolicka pw. MB Różańcowej (Wełtyń)
  • kościół parafialny pw. MB Różańcowej (Wełtyń)
  • kościół filialny (Wirów)
  • parafia rzymskokatolicka pw. św. Jana Marii Vianney'a (Żabnica)
  • kościół parafialny pw. św. Jana Marii Vianney'a (Żabnica)
  • kościół filialny (Czepino)
  • parafia rzymskokatolicka pw. MB Królowej Polski (Radziszewo)
  • kościół parafialny pw. MB Królowej Polski (Radziszewo)
  • kościół filialny (Chlebowo)
  • kościół filialny (Stare Brynki)
  • pozostałe kościoły, których siedziby parafii znajdują się poza gminą:
  • kościół filialny (Sobiemyśl) - podlega parafii rzymskokatolickiej MB Królowej Polski (Bielice) [79]

Pozostałe związki wyznaniowe, które znajdują się na terenie gminy: [80]

  • Kościół Chrześcijan Baptystów (Gryfino, ul. Flisacza 43)
  • Kościół Zielonoświątkowy (Gryfino, ul. Pionierów 9)

Sport

Na terenie gminy znajduje się pięć klubów sportowych, które występują w rozgrywkach piłkarskich organizowanych przez Zachodniopomorski Związek Piłki Nożnej. Najwyżej sklasyfikowanym zespołem jest "Energetyk" Gryfino. [81] [82]

  • Klub Sportowy "Energetyk" Gryfino; piłka nożna - III liga 2012/2013, grupa: pomorsko-zachodniopomorska [83] [84]
  • Ludowy Klub Sportowy "Odrzanka Radziszewo"; piłka nożna - Liga okręgowa 2012/2013 [85]
  • Ludowy Zespół Sportowy "Grot" Gardno; piłka nożna - Klasa A 2012/2013, grupa: Szczecin III [86] [87]
  • Gminny Klub Sportowy "Błękit" Pniewo; piłka nożna - Klasa A 2012/2013, grupa: Szczecin III [88] [89]
  • Klub Sportowy Polonia Gryfino: piłka nożna - Klasa B 2012/2013, grupa: Szczecin VI [90]

"Energetyk" Gryfino jest klubem wielosekcyjnym. Oprócz piłki nożnej w klubie istnieje kilka innych sekcji:

  • piłka ręczna (II Liga Mężczyzn w sezonie 2012/2013) [91]
  • tenis ziemny
  • kajakarstwo, wioślarstwo
  • sporty walki: karate, boks, aikido

Pozostałe kluby funkcjonujące w regionie (wszystkie mają swoje siedziby w Gryfinie): [92] [93] [94]

  • Międzyszkolny Klub Sportowy "Hermes" (lekkoatletyka, gimnastyka artystyczna, triathlon, biathlon, maratony) [95]
  • Uczniowski Klub Sportowy "Energetyk Junior" (piłka nożna, kolarstwo)
  • Uczniowski Klub Sportowy "Aikido-Taiso" (karate, boks, aikido) [96]
  • Uczniowski Klub Sportowy "Kamikaze" (sporty walki)
  • Uczniowski Klub Sportowy "Biały Pion" (szachy) [97]
  • Klub Strzelectwa Sportowego LOK "Regalica" (strzelectwo)
  • Gryfiński Klub Sportowy "Delf" (triathlon)
  • Uczniowski Klub Pływacki "Marlin" (pływanie) [98]
  • Ludowy Klub Sportowy "Piast" (organizacja imprez sportowych i rekreacyjnych w społecznościach wiejskich) [99]
  • Gryfiński Klub Sportów Kynologicznych "Gryps" [100]

Na terenie gminy istnieje również Stowarzyszenie Kultury Fizycznej "Gryf", które zajmuje się organizacją imprez sportowych dla osób niepełnosprawnych. [101]

W 2009 roku podjęto decyzję o utworzeniu Młodzieżowego Ośrodka Sportowego w Gryfinie, którego głównym zadaniem jest organizowanie współzawodnictwa sportowego wśród dzieci i młodzieży oraz współpraca ze szkołami i innymi placówkami. [102]

Na terenie gminy mieści się Ośrodek Sportu i Rekreacji w Gryfinie, który dysponuje bazą sportowo-noclegową przy ulicy Sportowej (boiska do piłki nożnej, bieżnia, korty tenisowe, stanica). [103] W Gryfinie znajduje się również Centrum Wodne Laguna, którego właścicielem jest Miasto i Gmina Gryfino. [104]

Turystyka

Centrum Informacji Turystycznej znajduje się w Gryfinie przy ulicy Bolesława Chrobrego 48. [105]

Szlaki turystyczne przebiegające przez gminę:

Piesze szlaki [106]

  • Szlak Nadodrzański (czerwony) - Binowo, Chlebowo, Stare Brynki, Gryfino, Dolna Odra, Nowe Czarnowo, Pacholęta, Lubicz - prowadzi z Mieszkowic przez Chojnę i Gryfino pod sam Szczecin
  • Szlak Woja Żelisława (zielony) - Binowo, Żelisławiec, Wełtyń, Gryfino - prowadzi ze Szczecina do Gryfina [107]
  • Szlak Równiny Wełtyńskiej i Pojezierza Myśliborskiego (niebieski) - Chlebowo, Wełtyń, Chwarstnica, Rożnowo - prowadzi ze Szczecina do Lipian (powiat pyrzycki) [108]
  • Szlak Czepiński (czarny) - Czepino PKP, Las Osuchów, Wełtyń, Jezioro Wirów, Żórawie, Pniewo, Dolna Odra
  • Szlak Artyleryjski (żółty) - Szczecin Klucz, Kluczewko, Omulne, Chlebowo, Lisia Miedza, Jarząbki – prowadzi ze Szczecina do Binowa [109]
  • Szlak Stekliński (żółty)- Żórawki, Żórawie, Szczawno, Bartkowo, Steklno, Czarnówko, Lubicz

Szlaki rowerowe [110]

  • Szlak "Zielona Odra" (zielony) - Krzypnica, Krajnik, Pniewo, Gryfino, Żabnica, Dębce, Stare Brynki - trasa Szczecina-Kostrzyn
  • Szlak Wełtyńsko-Tywiański 2R (niebieski) - Gryfino (plac Barnima), ścieżka rowerowa do Jeziora Wełtyńskiego, Wełtyń, Chwarstnica, Borzym, Borzymek, Mielenko Gryfińskie, Wirówek, Wirów, Gryfino
  • Szlak Leśny 3R (zielony) - Gryfino (plac Barnima), Szczawno, Żórawie, Bartkowo, Gajki, Steklinko, Krzypnica, Krajnik, „Krzywy Las”, Pniewo, Gryfino (Centrum Wodne „Laguna”)
  • Szlak Stekliński 4R (żółty) - Gryfino (plac Barnima), ścieżka rowerowa do Jeziora Wełtyńskiego, Wirów, Wirówek, Bartkowo, Śremsko, Steklno, Steklinko, Nowe Czarnowo, Pniewo, Żórawki, Tywina, Gryfino (Centrum Wodne „Laguna”)
  • Szlak Wschodni łącznikowy 5R (pomarańczowy) - Gardno, Drzenin, Sobieradz, Chwarstnica, Osuch, Mielenko Gryfińskie, Borzymek – łączy szlak Odrzańsko-Bukowy 1R oraz Wełtyńsko-Tywiański 2R
  • Szlak Omulna łącznikowa 6R (czarny) - Radziszewo, Las Osuchów, Stare Brynki - Prowadzi od drogi wojewódzkiej 119 wzdłuż Omulnej (Strumień Wełtyński) do trasy Odrzańsko-Bukowej 1R

Zabytki

Sporo zabytków mieści się w siedzibie gminy - Gryfinie: [111] [112]

  • Kościół Narodzenia NMP - początek budowy w XIII wieku
  • Brama Bańska (fragment średniowiecznych fortyfikacji)
  • niewielki odcinek zachowanych murów miejskich
  • eklektyczny budynek Urzędu Miejskiego z 1886 roku
  • gmach Urzędu Pocztowego nr 1 z 1883 roku
  • gmach Szpitala Powiatowego - neogotycki budynek z 1913 roku
  • kompleks rzeźni - neogotyckie budynki z początku XX wieku
  • modernistyczny budynek Starostwa Powiatowego z lat 20. XX wieku
  • Pałacyk pod Lwami z XIX wieku (siedziba Gryfińskiego Centrum Kultury)

Na osobną uwagę zasługują cmentarze i miejsca związane z kultem zmarłych: [113]

  • Cmentarz Komunalny - zachowała się kaplica cmentarna w stylu neogotyckim wybudowana około 1911 roku
  • Cmentarz Wojenny Żołnierzy Radzieckich - spoczywa na nim ponad 7 000 żołnierzy Armii Czerwonej, których ekshumowano z całego regionu w latach 1947, 1948, 1953, 1954, 1969. Na płycie pamiątkowej widnieje napis "Bohaterom Armii Radzieckiej poległym w roku 1945 w bitwie o wyzwolenie Gryfina spod jarzma hitlerowskiego – społeczeństwo Ziemi Gryfińskiej". Na cmentarzu znajduje się także pomnik Sławomira Lewińskiego - przedstawia flagi zwycięstwa, sceny wojenne oraz płaskorzeźbę ze sceną powitania żołnierzy przez kobietę z chlebem.
  • lapidarium niemieckich mieszkańców Gryfina - powstało na przełomie 1994-1995 roku; ułożono w nim przedwojenne płyty nagrobne zebrane z miasta i okolic
  • symboliczna mogiła-pomnik zwana "Golgotą Wschodu" - powstała 11 listopada 1995 roku i upamiętnia Polaków, którzy nie powrócili z Syberii, zostali zamordowani na terenie ZSRR oraz żołnierzy polskich, którzy zginęli na frontach II wojny światowej

Na terenie gminy znajduje się sporo obiektów wpisanych przez Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków do rejestru zabytków, w tym m.in.: [114]

  • kościoły (Bartkowo, Borzym, Chlebowo, Chwarstnica, Dołgie, Gardno, Krajnik, Mielenko Gryfińskie, Radziszewo, Sobieradz, Stare Brynki, Steklno, Wełtyń)

Gmina słynie również ze sporej ilości terenów "zielonych" (zobacz więcej w kategorii "Geografia").

Demografia

Zaludnienie gminy w ostatnich latach (informacje za Bankiem Danych Lokalnych): [115]

Rok Liczba mieszkańców całej gminy (z miastem Gryfino) Liczba mieszkańców miasta Gryfino
2008 31 543 osoby 21 065 osób
2009 31 469 osób 21 320 osób
2010 32 188 osób 21 726 osób
2011 32 144 osoby 21 659 osób
2012 32 177 osób 21 589 osób

System ochrony zdrowia

Zakłady opieki zdrowotnej i pomocy społecznej w Gryfinie [116]

  • Szpital Powiatowy im. Jana Pawła II (ul. Parkowa 5) [117]
  • Wojewódzka Stacja Pogotowia Ratunkowego. Filia w Gryfinie (ul. Rapackiego 1)
  • Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej "Chrobry" (ul. Bol. Chrobrego 52)
  • Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej "Vita-Med" (ul. 9 Maja 8)
  • Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej "Intermed" (ul. Niepodległości 32)
  • Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Stomatologiczny (ul. Szczecińska 21)
  • Pediatryczno-Internistyczny NZOZ (Parkowa 7)
  • Niepubliczny Zakład Fizjoterapii. Mariola Kupkowska (ul. 9 Maja 8)
  • Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej "Certus" (ul. Bol. Chrobrego 52)
  • Niepubliczny Specjalistyczny Zakład Stomatologiczny "S-Dent" (ul. 11 Listopada 72a/4)
  • NZOZ Dom. Hospicjum Domowe dla Dorosłych (ul. Bol. Chrobrego 52)
  • Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie (ul. Łużycka 91)

Zakłady opieki zdrowotnej i pomocy społecznej poza Gryfinem [118]

  • Zakład Pielęgnacyjno-Opiekuńczy Psychiatryczny w Nowym Czarnowie (Nowe Czarnowo 70) [119]
  • Zakład Usług Medycznych "MegaMed Sp. z o.o." - oddział w Nowym Czarnowie (Nowe Czarnowo 74) [120]
  • Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Gardnie (ul. Żelisławiecka 12) [121]
  • Dom Pomocy Społecznej w Dębcach (Dębce 11) [122]
  • Dom Pomocy Społecznej w Nowym Czarnowie (Nowe Czarnowo 66) [123]

Apteki [124] [125]

  • Apteka w Galerii (ul. Flisacza 63)
  • Apteka Verbascum (ul. 11 Listopada 16)
  • Apteka Mandragora (ul. Krasińskiego 89)
  • Apteka Muszkieter (ul. 9 Maja 14)
  • Apteka Mediq (ul. B.Chrobrego 30)
  • Apteka Cefarm (ul. Grunwaldzka 6)
  • Apteka Vademecum (ul. 1 Maja 15h)
  • Apteka Centrum Zdrowia (ul. Niepodległości 28)
  • Apteka Vitalis (ul. Piastów 8)
  • Apteka (ul. Łużycka 3f)
  • Apteka (ul. 11 Listopada 66-68)

Herb

herb gminy Gryfino

Herb przedstawia zwróconego w lewo, umieszczonego w białym polu czerwonego półgryfa z żółtym dziobem i szponami. Pod półgryfem widnieje zielony konar, a po prawej stronie na dole - żółta gwiazda.

Głównym elementem herbu jest gryf - legendarne skrzydlate zwierzę o ciele pół lwa i pół orła, symbolizujące siłę i potęgę. Motyw nawiązuje do panującej na Pomorzu Zachodnim dynastii Gryfitów i przynależności Gryfina do księstwa pomorskiego (księstwa szczecińskiego).

Herb Gryfina należy do grupy herbów mówiących, czyli obrazujących nazwę miasta. Dwa z trzech symboli widniejących na nim symboli nawiązują do niemieckiej nazwy miasta - Greifenhagen, która pochodzi od słów Greif (gryf) oraz Hagen (wcześniejszej formy słowa Hain oznaczającego zagajnik - wyodrębniony obszar leśny).

Więcej niejasności wzbudza trzeci element herbu - gwiazda. Prawdopodobnie symbolizuje siłę i władzę, ewentualnie może odwoływać się do praw menniczych Gryfina (gwiazda pierwszy raz pojawiła się na pieczęci miejskiej w XIV wieku, kiedy wystawiono dokument nadający ów przywilej menniczy). [126]

Miejscowości i sołectwa (wykaz)

Sołectwa (28): [127]

  • Bartkowo
  • Borzym
  • Chlebowo
  • Chwarstnica
  • Czepino
  • Daleszewo
  • Dołgie
  • Drzenin
  • Gardno
  • Krajnik
  • Krzypnica
  • Mielenko Gryfińskie
  • Nowe Czarnowo
  • Parsówek
  • Pniewo
  • Radziszewo
  • Sobiemyśl
  • Sobieradz
  • Steklinko
  • Steklno
  • Stare Brynki
  • Wirów
  • Wełtyń
  • Włodkowice
  • Wysoka Gryfińska
  • Żabnica
  • Żórawie
  • Żórawki

Pozostałe miejscowości w gminie (12): [128]

  • Ciosna
  • Dębce
  • Gajki
  • Łubnica
  • Nowe Brynki
  • Osuch
  • Pastuszka
  • Raczki
  • Szczawno
  • Śremsko
  • Wirówek
  • Zaborze

Przypisy

  1. ↑ Statystyczne Vademecum Samorządowca - gmina miejsko-wiejska Gryfino, w: Główny Urząd Statystyczny [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://www.stat.gov.pl/vademecum/vademecum_zachodniopomorskie/portrety_gmin/powiat_gryfinski/gmina_gryfino.pdf
  2. ↑ Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Gryfino, w: Biuletyn Informacji Publicznej - miasto i gmina Gryfino [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://www.gryfino.pl/UMGryfinoFiles/file/06011_zal1.pdf
  3. ↑ Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Gryfino, w: Biuletyn Informacji Publicznej - miasto i gmina Gryfino [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://www.gryfino.pl/UMGryfinoFiles/file/06011_zal1.pdf
  4. ↑ Jeziora, w: Wrota Gryfina - oficjalny serwis [online] [Przeglądany 27.06.2013] Dostępny w: http://www.gryfino.pl/WrotaGryfina/chapter_57175.asp
  5. ↑ Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Gryfino, w: Biuletyn Informacji Publicznej - miasto i gmina Gryfino [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://www.gryfino.pl/UMGryfinoFiles/file/06011_zal1.pdf
  6. ↑ Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Gryfino, w: Biuletyn Informacji Publicznej - miasto i gmina Gryfino [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://www.gryfino.pl/UMGryfinoFiles/file/06011_zal1.pdf
  7. ↑ Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Gryfino, w: Biuletyn Informacji Publicznej - miasto i gmina Gryfino [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://www.gryfino.pl/UMGryfinoFiles/file/06011_zal1.pdf
  8. ↑ Parki podworskie, w: Wrota Gryfina - oficjalny serwis [online] [Przeglądany 27.06.2013] Dostępny w: http://www.gryfino.pl/WrotaGryfina/chapter_57176.asp
  9. ↑ Park Krajobrazowy "Dolina Dolnej Odry", w: Wrota Gryfina - oficjalny serwis [online] [Przeglądany 27.06.2013] Dostępny w: http://www.gryfino.pl/WrotaGryfina/chapter_65050.asp
  10. ↑ K.Krzysztof, A.Gabrysiak, J. Jankowski "Program ochrony środowiska dla powiatu gryfińskiego" (2003), w: Biuletyn Informacji Publicznej - Starostwo Powiatowe w Gryfinie [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://bip.gryfino.powiat.pl/ocka/pos_2003.pdf
  11. ↑ Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Gryfino, w: Biuletyn Informacji Publicznej - miasto i gmina Gryfino [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://www.gryfino.pl/UMGryfinoFiles/file/06011_zal1.pdf
  12. ↑ Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Gryfino, w: Biuletyn Informacji Publicznej - miasto i gmina Gryfino [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://www.gryfino.pl/UMGryfinoFiles/file/06011_zal1.pdf
  13. ↑ K.Krzysztof, A.Gabrysiak, J. Jankowski "Program ochrony środowiska dla powiatu gryfińskiego" (2003), w: Biuletyn Informacji Publicznej - Starostwo Powiatowe w Gryfinie [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://bip.gryfino.powiat.pl/ocka/pos_2003.pdf
  14. ↑ Piskorski J.M. (red.), Pomorze Zachodnie poprzez wieki, Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinie, Szczecin 1999 s. 191-199.
  15. ↑ Przyczółek Dąbie-Gryfino, w: Portal Pomorze1945.com [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://pomorze1945.com/?co=168&lang=PL
  16. ↑ Zarządzenie Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Szczecinie z dnia 30 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Szczecinie z dnia 5 października 1954 r. dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi. Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Szczecinie 1954, nr 15, poz. 67.
  17. ↑ Uchwała Nr XV/116/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Szczecinie z dnia 7 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie szczecińskim. Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Szczecinie 1972, nr 15, poz. 111; Obwieszczenie Wydziału Organizacyjno-Prawnego Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Szczecinie z dnia 12 stycznia 1973 r. w sprawie podziału administracyjnego województwa szczecińskiego. Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Szczecinie 1973, nr 2, poz. 7.
  18. ↑ Kociuba J., Pomorze. Praktyczny przewodnik turystyczny po ziemiach Księstwa Pomorskiego, Walkowska Wydawnictwo, Szczecin 2012, s. 324-327.
  19. ↑ Bank Danych Lokalnych GUS (2010), w: Portret gminy Gryfino [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://www.stat.gov.pl/bdl/app/portret.dims
  20. ↑ O oddziale, w: Zespół Elektrowni Dolna Odra [online] [Przeglądany 25.05.2013] Dostępny w: http://www.zedolnaodra.pgegiek.pl/
  21. ↑ Mapa drogowa - powiat gryfiński, w: Powiat Gryfiński - oficjalna strona [online] [Przeglądany 25.05.2013] Dostępny w: http://www.gryfino.powiat.pl/images/mapa/mapa_drogowa_powiat_gryfinski.pdf
  22. ↑ Infrastruktura, w: Wrota Gryfina - oficjalny serwis [online] [Przeglądany 27.06.2013] Dostępny w: http://www.gryfino.pl/WrotaGryfina/chapter_65030.asp
  23. ↑ S3 Klucz - Pyrzyce, w: Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad [online] [Przeglądany 25.05.2013] Dostępny w: http://www.gddkia.gov.pl/pl/a/7816/s3-klucz-pyrzyce
  24. ↑ Mapa drogowa - powiat gryfiński, w: Powiat Gryfiński - oficjalna strona [online] [Przeglądany 25.05.2013] Dostępny w: http://www.gryfino.powiat.pl/images/mapa/mapa_drogowa_powiat_gryfinski.pdf
  25. ↑ PKP. Twój Plan Podróży [online] [Przeglądany 27.06.2013] Dostępny w: http://rozklad-pkp.pl
  26. ↑ Biuletyn Informacji Publicznej - miasto i gmina Gryfino [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://www.bip.gryfino.pl/UMGryfino/chapter_56020.asp
  27. ↑ Skład osobowy Rady Miejskiej, w: Biuletyn Informacji Publicznej - miasto i gmina Gryfino [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://www.bip.gryfino.pl/UMGryfino/chapter_61263.asp
  28. ↑ Wykaz sołtysów sołectw gminy Gryfino na kadencję 2011-2015, w: Biuletyn Informacji Publicznej - miasto i gmina Gryfino [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://www.bip.gryfino.pl/UMGryfino/files/8D5625791C3D436F95415A7D3811A7F2/Wykaz%20-%20so%C5%82tysi%20_2011-2015-0313.pdf
  29. ↑ Zarządzenie nr 0050.21.2013 Burmistrza Miasta i Gminy Gryfino z dnia 5 marca 2013 roku w sprawie zarządzenia wyborów przedterminowych sołtysa w sołectwie Drzenin na kadencję 2011-2015 w: Biuletyn Informacji Publicznej - miasto i gmina Gryfino [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://www.gryfino.pl/UMGryfino/chapter_100216.asp?soid=E8F4840F29ED475FA68CFC13EBF2F9DE
  30. ↑ Chcą odwołać panią sołtys, w: Portal igryfino.pl [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://www.igryfino.pl/artykul/Chca-odwolac-pania-soltys__2210
  31. ↑ Uchwała nr XVI/149/12 Rady Miejskiej w Gryfinie z dnia 30 stycznia 2012 roku zmieniająca uchwałę w sprawie podziału sołectwa Sobiemyśl i utworzenia sołectwa Parsówek, w: Biuletyn Informacji Publicznej - miasto i gmina Gryfino [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://www.gryfino.pl/UMGryfino/chapter_61794.asp?soid=4E935F3D4C0448C4931E573476624198
  32. ↑ Zarządzenie nr 0050.72.2012 Burmistrza Miasta i Gminy Gryfino z dnia 21 czerwca 2012 roku w sprawie zarządzenia wyboru sołtysa i rady sołeckiej w sołectwie Parsówek na kadencję 2012-2015, w: Biuletyn Informacji Publicznej - miasto i gmina Gryfino [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://www.gryfino.pl/UMGryfino/chapter_61775.asp?soid=C19A02AAE31D4206BB205551376E672A
  33. ↑ Instytucje kultury, w: Wrota Gryfina - oficjalny serwis [online] [Przeglądany 27.06.2013] Dostępny w: http://www.gryfino.pl/WrotaGryfina/chapter_65025.asp
  34. ↑ Koła Zainteresowań GDK, w: Gryfiński Dom Kultury [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://www.gdk.com.pl/index.php?plik=pracownie
  35. ↑ Instytucje kultury, w: Wrota Gryfina - oficjalny serwis [online] [Przeglądany 27.06.2013] Dostępny w: http://www.gryfino.pl/WrotaGryfina/chapter_65025.asp
  36. ↑ Repertuar Kina Gryf, w: Gryfiński Dom Kultury [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://www.gdk.com.pl/index.php?plik=kino_repertuar
  37. ↑ Towarzystwo Miłośników Historii Ziemi Gryfińskiej [online] [Przeglądany 27.06.2013] Dostępny w: http://www.tmhzg.republika.pl/
  38. ↑ Świetlice wiejskie, w: Gryfiński Dom Kultury [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://www.gdk.com.pl/index.php?plik=swietlice&kola_rodzaj_id=8
  39. ↑ Zespoły i stowarzyszenia, w: Gryfiński Dom Kultury [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://www.gryfino.pl/WrotaGryfina/chapter_57287.asp
  40. ↑ Teatr UHURU [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://www.uhuru.gdk.com.pl/?a=index
  41. ↑ Informacja o działalności Biblioteki Publicznej za rok 2012, w: Biuletyn Informacji Publicznej - miasto i gmina Gryfino [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://bip.biblioteka.gryfino.pl/BibliotekaBIP/chapter_61066.asp?soid=496FEEB92D3E4F4EB3E9556C45C6B6BF
  42. ↑ Wydarzenia cykliczne, w: Gryfiński Dom Kultury [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://www.gryfino.pl/WrotaGryfina/chapter_57301.asp
  43. ↑ Włóczykij [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://www.wloczykij.com/
  44. ↑ Teatr UHURU [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://www.uhuru.gdk.com.pl/?a=index
  45. ↑ Dni Gryfina 2013 [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://dnigryfina.gdk.com.pl/2013/?impreza_id=2013
  46. ↑ Jednostki organizacyjne gminy, w: Biuletyn Informacji Publicznej - miasto i gmina Gryfino [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://www.bip.gryfino.pl/UMGryfino/chapter_56048.asp
  47. ↑ Przedszkole nr 1 im. Krasnala Hałabały [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://www.przedszkolehalabala.pl/
  48. ↑ Przedszkole nr 2 im. Misia Uszatka [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://uszatkaprzedszkole.pl/
  49. ↑ http://www.przedszkole3-gryfino.pl [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://www.przedszkole3-gryfino.pl
  50. ↑ Uchwała nr XXXIII/282/13 Rady Miejskiej W Gryfinie z dnia 25 kwietnia 2013 roku w sprawie likwidacji Szkoły Podstawowej nr 4 im. Podróżników Polskich w Gryfinie w: Biuletyn Informacji Publicznej - miasto i gmina Gryfino [online] [Przeglądany 27.06.2013] Dostępny w: http://gryfino.pl/UMGryfino/chapter_100381.asp?soid=C7625623B36347E7B2A3395ED6A30473
  51. ↑ Rodzice protestują przeciwko zamknięciu szkoły, w: Portal igryfino.pl [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://igryfino.pl/artykul/Rodzice-protestuja-przeciwko-zamknieciu-szkoly__2179
  52. ↑ Koncepcja zamknięcia czwórki, w: Portal igryfino.pl [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://igryfino.pl/artykul/Koncepcja-zamkniecia-Czworki__2293
  53. ↑ Przedszkole nr 5 im. Calineczki [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://www.przedszkolenr5-calineczka.pl/
  54. ↑ Uchwała nr XXXIII/288/13 Rady Miejskiej W Gryfinie z dnia 25 kwietnia 2013 roku w sprawie ustalenia planu sieci i granic obwodów szkół podstawowych, dla których organem prowadzącym jest Gmina Gryfino, w: Biuletyn Informacji Publicznej - miasto i gmina Gryfino [online] [Przeglądany 27.06.2013] Dostępny w: http://gryfino.pl/UMGryfino/CHAPTER_100381.asp?soid=381D8324C67644BDA000D011262EDCBD
  55. ↑ Szkoła Podstawowa Nr 1 z oddziałami integracyjnymi im. Marii Dąbrowskiej w Gryfinie [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://www.sp1gryfino.neostrada.pl/
  56. ↑ Szkoła Podstawowa Nr 2 [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://sp2gryfino.edupage.org/
  57. ↑ Szkoła Podstawowa Nr 3 [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://sp3.zsgryfino.pl/SP_3_Gryfino/Aktualnosci/Aktualnosci.html
  58. ↑ Uchwała nr XXXIII/288/13 Rady Miejskiej W Gryfinie z dnia 25 kwietnia 2013 roku w sprawie ustalenia planu sieci i granic obwodów szkół podstawowych, dla których organem prowadzącym jest Gmina Gryfino, w: Biuletyn Informacji Publicznej - miasto i gmina Gryfino [online] [Przeglądany 27.06.2013] Dostępny w: http://gryfino.pl/UMGryfino/CHAPTER_100381.asp?soid=381D8324C67644BDA000D011262EDCBD
  59. ↑ Rodzice protestują przeciwko zamknięciu szkoły, w: Portal igryfino.pl [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://igryfino.pl/artykul/Rodzice-protestuja-przeciwko-zamknieciu-szkoly__2179
  60. ↑ Koncepcja zamknięcia czwórki, w: Portal igryfino.pl [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://igryfino.pl/artykul/Koncepcja-zamkniecia-Czworki__2293
  61. ↑ Zespół Szkół w Chwarstnicy, w: Biuletyn Informacji Publicznej - miasto i gmina Gryfino [online][Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://www.gryfino.pl/UMGryfino/chapter_56048.asp?soid=3AF00960D42449198EE86D094F214A33
  62. ↑ Zespół Szkół w Gardnie [online][Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://www.zsgardno.pl/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=25&Itemid=27
  63. ↑ Szkoła Podstawowa im. księcia Barnima I w Żabnicy [online][Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w:http://www.spzabnica.net
  64. ↑ Jednostki organizacyjne gminy, w: Biuletyn Informacji Publicznej - miasto i gmina Gryfino [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://www.gryfino.pl/UMGryfino/chapter_56048.asp?soid=AED79E10DA654291A67E6CC27BAAA884
  65. ↑ Zespół Szkół w Gryfinie [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://www.zsgryfino.pl/
  66. ↑ Zespół Szkół Ogólnokształcących [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://www.zsogryfino.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=50&Itemid=108
  67. ↑ Zespół Szkół w Chwarstnicy, w: Biuletyn Informacji Publicznej - miasto i gmina Gryfino [online][Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://www.gryfino.pl/UMGryfino/chapter_56048.asp?soid=3AF00960D42449198EE86D094F214A33
  68. ↑ Zespół Szkół w Gardnie [online][Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://www.zsgardno.pl/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=25&Itemid=27
  69. ↑ Zespół Szkół Ogólnokształcących [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://www.zsogryfino.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=50&Itemid=108
  70. ↑ Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 w Gryfinie [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://www.zsp2.gryfino.biz/index.php?option=com_content&task=view&id=202&Itemid=69
  71. ↑ Uchwała nr XXI/205/08 Rady Miejskiej w Gryfinie z dnia 29 lutego 2008 roku w sprawie zmiany nazwy Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 w Gryfinie oraz włączenia do tego Zespołu Gimnazjum nr 2, w: Biuletyn Informacji Publicznej - miasto i gmina Gryfino [online] [Przeglądany 27.06.2013] Dostępny w: http://bip.gryfino.pl/UMGryfino/chapter_58371.asp?soid=D6509FFD0A6B473DBD54898E034D590B
  72. ↑ Uchwała nr XXI/204/08 Rady Miejskiej w Gryfinie z dnia 29 lutego 2008 roku w sprawie utworzenia i nadania statutu Gimnazjum nr 2 w Gryfinie, w: Biuletyn Informacji Publicznej - miasto i gmina Gryfino [online] [Przeglądany 27.06.2013] Dostępny w: http://www.gryfino.pl/UMGryfino/chapter_58371.asp?soid=BED81E2CF00D4174AE4F822275D5EF3E
  73. ↑ Uchwała nr XXXIII/281/13 Rady Miejskiej w Gryfinie z dnia 25 kwietnia 2013 roku w sprawie likwidacji z dniem 31 sierpnia 2013 r. I Liceum Profilowanego w Gryfinie wchodzącego w skład Zespołu Szkół Ogólnokształcących w Gryfinie, w: Biuletyn Informacji Publicznej - miasto i gmina Gryfino [online] [Przeglądany 27.06.2013] Dostępny w: http://gryfino.pl/UMGryfino/chapter_100381.asp?soid=80B41B6801F5464DAE2E440FEDAC2746
  74. ↑ Uchwała Rady Powiatu nr XXV/186/2013 z dnia 24.06.2013 w sprawie likwidacji niektórych szkół wyłączonych z Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 w Gryfinie, w: Biuletyn Informacji Publicznej - Starostwo Powiatowe w Gryfinie [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://bip.gryfino.powiat.pl/index.php?show=akgo_uctu_1aaa&nrkade=4&rodzaj=3&nr=677&nr1=3413
  75. ↑ Uchwała Rady Powiatu nr XXV/189/2013 z dnia 24.06.2013 w sprawie rozwiązania Zespołu Szkół Specjalnych w Gryfinie, ul. Łużycka 82, likwidacji Szkoły Podstawowej Specjalnej w Gryfinie i Gimnazjum Specjalnego w Gryfinie oraz utworzenia Zespołu Szkół Specjalnych w Nowym Czarnowie, w: Biuletyn Informacji Publicznej - Starostwo Powiatowe w Gryfinie [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://bip.gryfino.powiat.pl/index.php?show=akgo_uctu_1aaa&nrkade=4&rodzaj=3&nr=677&nr1=3416
  76. ↑ Wspólnoty parafialne, w: Kuria Metropolitalna Szczecińsko-Kamieńska - oficjalna strona [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://diecezja.szczecin.pl/wspolnoty/wspolnoty-parafialne/
  77. ↑ Wspólnoty parafialne, w: Kuria Metropolitalna Szczecińsko-Kamieńska - oficjalna strona [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://diecezja.szczecin.pl/wspolnoty/wspolnoty-parafialne/
  78. ↑ Kościoły, w: Wrota Gryfina - oficjalny serwis [online] [Przeglądany 27.06.2013] Dostępny w: http://www.gryfino.pl/WrotaGryfina/chapter_65050.asphttp://www.gryfino.pl/WrotaGryfina/chapter_57159.asp
  79. ↑ Kościoły, w: Kuria Metropolitalna Szczecińsko-Kamieńska - oficjalna strona [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://diecezja.szczecin.pl/wspolnoty/koscioly
  80. ↑ Kościoły, w: Wrota Gryfina - oficjalny serwis [online] [Przeglądany 27.06.2013] Dostępny w: http://www.gryfino.pl/WrotaGryfina/chapter_65050.asphttp://www.gryfino.pl/WrotaGryfina/chapter_57159.asp
  81. ↑ Sprawozdanie z realizacji programu współpracy gminy Gryfino z organizacjami pozarządowymi za rok 2011, w: Wrota Gryfina - oficjalny serwis [online] [Przeglądany 27.06.2013] Dostępny w: http://www.gryfino.pl/UMGryfino/files/BE5BAB9DCF7645E29DF91591AC689391/Sprawozdanie%20za%20rok%202011.pdf
  82. ↑ 90minut.pl - serwis piłkarski [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://www.90minut.pl/
  83. ↑ Klub Sportowy Energetyk Gryfino, w: 90minut.pl - serwis piłkarski [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://www.90minut.pl/skarb.php?id_klub=68&id_sezon=81
  84. ↑ Klub Sportowy Energetyk Gryfino [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://ksenergetykgryfino.futbolowo.pl/
  85. ↑ Ludowy Klub Sportowy Odrzanka Radziszewo, w: 90minut.pl - serwis piłkarski [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://www.90minut.pl/skarb.php?id_klub=5117&id_sezon=81
  86. ↑ Ludowy Zespół Sportowy Grot Gardno, w: 90minut.pl - serwis piłkarski [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://www.90minut.pl/skarb.php?id_klub=5896&id_sezon=81
  87. ↑ Grot Gardno [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://grotgardno.futbolowo.pl
  88. ↑ Gminny Klub Sportowy Błękit Pniewo, w: 90minut.pl - serwis piłkarski [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://www.90minut.pl/skarb.php?id_klub=14331&id_sezon=81
  89. ↑ Gminny Klub Sportowy Błękit Pniewo [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://www.blekitpniewo.pl
  90. ↑ Polonia Gryfino [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://www.90minut.pl/skarb.php?id_klub=15568&id_sezon=81
  91. ↑ II Liga Mężczyzn, w: Portal ligowiec.net [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://ligowiec.net/tabela/568/ii-liga-mezczyzn
  92. ↑ Sprawozdanie z realizacji programu współpracy gminy Gryfino z organizacjami pozarządowymi za rok 2011, w: Wrota Gryfina - oficjalny serwis [online] [Przeglądany 27.06.2013] Dostępny w: http://www.gryfino.pl/UMGryfino/files/BE5BAB9DCF7645E29DF91591AC689391/Sprawozdanie%20za%20rok%202011.pdf
  93. ↑ Kluby sportowe, w: Wrota Gryfina - oficjalny serwis [online] [Przeglądany 27.06.2013] Dostępny w: http://www.gryfino.pl/WrotaGryfina/chapter_65022.asp
  94. ↑ Organizacje pozarządowe, w: Biuletyn Informacji Publicznej - Starostwo Powiatowe w Gryfinie [online] [Przeglądany 27.06.2013] Dostępny w: http://bip.gryfino.powiat.pl/index.php?show=orwe_bach_4
  95. ↑ Międzyszkolny Klub Sportowy Hermes [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://www.kki.pl/mosgryfino/hermes/strona_glowna.html
  96. ↑ Aikido-Taiso [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://aikidoszczecin.pl/index/70/O-NAS.html
  97. ↑ Uczniowski Klub Sportowy Biały Pion [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://www.bialypion.pl/
  98. ↑ Uczniowski Klub Pływacki Marlin [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://www.marlin-gryfino.pl/
  99. ↑ Ludowy Klub Sportowy Piast [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://www.lkspiastgryfino.pl/
  100. ↑ Gryfiński Klub Sportów Kynologicznych Gryps [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://gryps.ugu.pl/
  101. ↑ Sprawozdanie z realizacji programu współpracy gminy Gryfino z organizacjami pozarządowymi za rok 2011, w: Wrota Gryfina - oficjalny serwis [online] [Przeglądany 27.06.2013] Dostępny w: http://www.gryfino.pl/UMGryfino/files/BE5BAB9DCF7645E29DF91591AC689391/Sprawozdanie%20za%20rok%202011.pdf
  102. ↑ MOS. Młodzieżowy Ośrodek Sportowy w Gryfinie [online] [Przeglądany 27.06.2013] Dostępny w: http://www.mosgryfino.pl/
  103. ↑ Ośrodek Sportu i Rekreacji w Gryfinie [online] [Przeglądany 27.06.2013] Dostępny w: http://www.osir-gryfino.pl/obiekty.html
  104. ↑ Centrum Wodne Laguna [online] [Przeglądany 27.06.2013] Dostępny w: cwlaguna.pl
  105. ↑ Centrum Informacji Turystycznej, Wrota Gryfina - oficjalny serwis [online] [Przeglądany 27.06.2013] Dostępny w: http://www.gryfino.pl/WrotaGryfina/chapter_57178.asp
  106. ↑ Piesze szlaki turystyczne, w: Wrota Gryfina - oficjalny serwis [online] [Przeglądany 27.06.2013] Dostępny w: http://www.gryfino.pl/WrotaGryfina/chapter_57168.asp
  107. ↑ Szlak Woja Żelisława (zielony), w: Szlaki turystyczne Puszczy Bukowej [online] [Przeglądany 27.06.2013] Dostępny w: http://www.szymongiemza.republika.pl/puszcza/20.html
  108. ↑ Szlak Równiny Wełtyńskiej (niebieski), w: Szlaki turystyczne Puszczy Bukowej [online] [Przeglądany 27.06.2013] Dostępny w: http://www.szymongiemza.republika.pl/puszcza/15.html
  109. ↑ Szlak Artyleryjski imienia 2. Łużyckiej Dywizji Artylerii Wojska Polskiego (żółty), w: Szlaki turystyczne Puszczy Bukowej [online] [Przeglądany 27.06.2013] Dostępny w: http://www.szymongiemza.republika.pl/puszcza/5.html
  110. ↑ Rowerowe szlaki turystyczne, w: Wrota Gryfina - oficjalny serwis [online] [Przeglądany 27.06.2013] Dostępny w: http://www.gryfino.pl/WrotaGryfina/chapter_57169.asp
  111. ↑ Kociuba J., Pomorze. Praktyczny przewodnik turystyczny po ziemiach Księstwa Pomorskiego, Walkowska Wydawnictwo, Szczecin 2012, s. 324-327.
  112. ↑ Pałacyk pod Lwami, w: Wrota Gryfina - oficjalny serwis [online] [Przeglądany 27.06.2013] Dostępny w: http://www.gryfino.pl/WrotaGryfina/chapter_57154.asp
  113. ↑ Cmentarz komunalny, w: Wrota Gryfina - oficjalny serwis [online] [Przeglądany 27.06.2013] Dostępny w: http://www.gryfino.pl/WrotaGryfina/chapter_57119.asp
  114. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych województwa z wyłączeniem zabytków archeologicznych w powiecie gryfiński, w: Biuletyn Informacji Publicznej Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Szczecinie [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://wkz.bip.alfatv.pl/strony/menu/9.dhtml
  115. ↑ Bank Danych Lokalnych GUS (2008-2012), w: Portret gminy Gryfino [online] [Przeglądany 26.06.2013] Dostępny w: http://www.stat.gov.pl/bdl/app/portret.dims
  116. ↑ Służba zdrowia, w: Wrota Gryfina - oficjalny serwis [online] [Przeglądany 27.06.2013] Dostępny w: [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://www.gryfino.pl/WrotaGryfina/chapter_57320.asp
  117. ↑ Szpital Powiatowy im. Jana Pawła II w Gryfinie [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://szpital-gryfino.pl
  118. ↑ Służba zdrowia, w: Wrota Gryfina - oficjalny serwis [online] [Przeglądany 27.06.2013] Dostępny w: http://www.gryfino.pl/WrotaGryfina/chapter_57320.asp
  119. ↑ Zakład Pielęgnacyjno-Opiekuńczy Psychiatryczny w Nowym Czarnowie [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://szpital-gryfino.pl/index.php/content/index/zpop_biezace_informacje
  120. ↑ MegaMed [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://www.megamed.pl/kontakt
  121. ↑ Służba zdrowia, w: Wrota Gryfina - oficjalny serwis [online] [Przeglądany 27.06.2013] Dostępny w: http://www.gryfino.pl/WrotaGryfina/chapter_57320.asp
  122. ↑ Dom Pomocy Społecznej w Dębcach [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://dpsdebce.pl/
  123. ↑ Jednostki Organizacyjne. Pomoc społeczna, Biuletyn Informacji Publicznej - Starostwo Powiatowe w Gryfinie [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://bip.gryfino.powiat.pl/index.php?show=jene_pona
  124. ↑ Grafik dyżurów aptek w Gryfinie - czerwiec i lipiec 201r rok, w: Powiat Gryfiński - oficjalna strona [online] [Przeglądany 27.06.2013] Dostępny w: http://www.gryfino.powiat.pl/old/praca_aptek/dyzury_aptek_gryfino.pdf
  125. ↑ Apteki, w: Wrota Gryfina - oficjalny serwis [online] [Przeglądany 27.06.2013] Dostępny w: http://www.gryfino.pl/WrotaGryfina/chapter_57153.asp
  126. ↑ Herb Gryfina, w: Wrota Gryfina - oficjalny serwis [online] [Przeglądany 27.06.2013] Dostępny w: http://www.gryfino.pl/WrotaGryfina/chapter_57220.asp
  127. ↑ Wykaz sołtysów sołectw gminy Gryfino na kadencję 2011 - 2015, w: Biuletyn Informacji Publicznej - miasto i gmina Gryfino [online] [Przeglądany 25.06.2013] Dostępny w: http://www.bip.gryfino.pl/UMGryfino/files/8D5625791C3D436F95415A7D3811A7F2/Wykaz%20-%20so%C5%82tysi%20_2011-2015-0313.pdf
  128. ↑ Gmina Gryfino, w: Państwowa Komisja Wyborcza. Wybory 2011 [online] [Przeglądany 27.06.2013] Dostępny w: http://wybory2011.pkw.gov.pl/owb/320000/pl/320604.html

Bibliografia

  • Dudowie M. i T., Dolina Dolnej Odry, Wydawnictwo REGION, Gdynia 2008.
  • Gałaj-Dempniak R., Skrycki R. (red.), Gryfino i okolice na przestrzeni wieków, Wydawnictwo Kadruk - Biblioteka Publiczna, Szczecin-Gryfino 2009.
  • Kociuba J., Pomorze. Praktyczny przewodnik turystyczny po ziemiach Księstwa Pomorskiego, Walkowska Wydawnictwo, Szczecin 2012.
  • Kołosowski P. (red), Dzieje Gryfina i okolic, Gmina Gryfino, Gryfino 2005.
  • Kozłowski K., Pomorze Zachodnie w latach 1945-2010, Wydawnictwo Kadruk, Szczecin 2012.
  • Machałek M., Przemiany wsi zachodniopomorskiej w latach 1945-1956, Muzeum Narodowe w Szczecinie, Szczecin 2012.
  • Miśkiewicz B. (red.), Z dziejów wojennych Pomorza Zachodniego. Cedynia 972-Siekierki 1945, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1972.
  • Opracowanie zbiorowe, Polska niezwykła. Zachodniopomorskie, Demart Wydawnictwo, Warszawa 2008.
  • Piskorski J.M. (red.), Pomorze Zachodnie poprzez wieki, Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinie, Szczecin 1999.

Linki zewnętrzne

Zobacz też

Gmina Gryfino
Siedziba gminy: Gryfino
MiastaHerb
Sołectwa
Miejscowość bez statusu sołectwa


Powiat gryfiński
Siedziba powiatu: Gryfino
MiastaHerb
Gminy miejsko-wiejskie
Gminy wiejskie
Źródło: „http://wikiszczecin.home.pl/index.php?title=Gmina_Gryfino&oldid=123481”