Paul Lütkemann
| Paul Lütkemann | |||
| kompozytor, organista, trębacz | |||
|
| |||
| Data urodzenia | ok. 1560 | ||
| Miejsce urodzenia | Kołobrzeg | ||
| Data śmierci | między 1611 a 1616 | ||
| Miejsce śmierci | Frankfurt nad Odrą | ||
| Narodowość | niemiecka | ||
Paul Lütkemann (także: Paul Luetkeman, Paulus Lutkemannus, Luetkemann, Littkemann, Lütgemann), (ca. 1560- ca. 1611-1616) – kompozytor, organista, trębacz.
Życiorys
Urodził się około roku 1560 w Kołobrzegu. Był być może synem Joachima Lütkemanna, pierwszego znanego z nazwiska organisty katedry kołobrzeskiej. Wymienianego w dokumentach z roku 1571. Studia muzyczne rozpoczął w 1578 roku we Frankfurcie nad Odrą na tamtejszym uniwersytecie. Zachował się jego wpis immatrykulacyjny, gdzie Lütkemann podobnie jak w późniejszych dokumentach dodaje do swojego imienia i nazwiska przydomek Colbergensis – od miasta Kołobrzeg, miejsca swojego urodzenia. Można domyślać się, że pochodził z niezamożnej rodziny – zaznaczona opłata za studia na wpisie immatrykulacyjnym wynosi 2 dukaty, co było kwotą niewielką (normalne czesne w Viadrinie wynosiło wówczas 8 do 12 talarów).
Od roku 1587 zatrudniony był jako muzyk miejski w Wismarze, a w 1588 roku uzyskał posadę muzyka miejskiego w Szczecinie, gdzie do jego zadań należało muzykowanie w kościołach św. Jakuba i św. Mikołaja granie hejnałów i organizacja wydarzeń muzycznych. Współpracował w Szczecinie z kantorem Pedagogium Philippem Dulichiusem. Jako kompozytor był przede wszystkim autorem pieśni, motetów i fantazji chorałowych. W roku 1597 wydał zbiór pt. "Nowe Pieśni Łacińskie i Niemieckie".
Około roku 1606 opuścił Szczecin i powrócił do Frankfurtu nad Odrą. W sierpniu roku 1607 w kościele mariackim we Frankfurcie została ochrzczona córka Lütkemanna, Sophie. We Frankfurcie podobnie, jak w innych miastach pełnił funkcję muzyka miejskiego i komponował utwory okazjonalne na śluby i chrzciny.
Ostatnie wzmianki o Lütkemannie pochodzą z roku 1611. W roku 1613 przez miasto przeszła epidemia dżumy, nie wiadomo jednak czy kompozytor ją przeżył, czy nie. Ofiarą epidemii padł wówczas inny muzyk działający w Szczecinie i Frankfurcie, przyjaciel Lütkemanna i kantor szczecińskiego kościoła mariackiego, Bartolomäus Gesius. Z 1616 roku pochodzi wydanie dzieł Lütkemanna, określone już jako „pośmiertne”.
Twórczość
Lütkemann pisał zarówno muzykę wokalną, jak i instrumentalną. Jeszcze za jego życia, w Szczecinie wydane zostały dwie księgi jego kompozycji:
- zbiór pieśni niemieckich i łacińskich, fantazji i innych utworów (1597)
- zbiór „Motetae aliquot VI & V. Vocum”- zawierający 6-głosowy motet Patria rara tibi lucent iam lumnia oraz 5-głosowe pieśni i utwór instrumentalny (1605)
Dużo więcej kompozycji znalazło się w pośmiertnym zbiorze wydanym we Frankfurcie nad Odrą w roku 1616, przez oficynę Friedricha Hartmanna. Zbiór obejmował pieśni kościelne, opracowane na 4, 5 i 6 głosów, przeznaczone na wszystkie niedziele i święta roku liturgicznego. Ponadto Lütkemann komponował wiele drobnych utworów okazjonalnych (co wynikało z jego zatrudnienia), tworzył też instrumentalne tańce (pawany, galiardy).
Najważniejszym dokonaniem Lütkemanna są jego fantazje chorałowe zawarte w zbiorze z roku 1597. Fantazje te są rzadkim w tamtej epoce przykładem instrumentalnego opracowania melodii chorałowych, a czasem też popularnych pieśni. Kompozycje te przeznaczone na instrumenty smyczkowe, w większości 5-głosowe, cechują się zaawansowaną, imitacyjną polifonią, niekiedy nowatorskimi rozwiązaniami formalnymi, oraz swobodnym traktowaniem źródłowej melodii, która bywa ozdabiana, przetwarzana rytmicznie, lub urozmaicana krótkimi wstawkami. Czasem też pojawia się fragmentarycznie w różnych głosach. Najbardziej znanym spośród tych utworów jest fantazja na temat pieśni "Innsbruck, ich muß dich lassen" Heinricha Isaaca.
Bibliografia
- Birkholz, Christiane. Paulus Luetkemannus Colbergensis. Eine stilkritische Untersuchung zur Musik der Spätrenaissance. Hamburg 2011.
- Böhme, Erdmann Werner. Paul Lütkemann, Fantasien der pommerschen Reformationszeit (1597). Denkmäler der Musik in Pommern, Band 2. Kassel 1931.
- Schwarz, Werner. Pommersche Musikgeschichte. Köln-Wien Bd. 1 1988, Bd. 2 1994.
- Waczkat, Andreas. Paul Luetkemann und sein erster Teil... (Stettin 1597). W: Stettiner Komponisten, Greifswalder Beiträge zur Musikwissenschaft. Band 11, 2004.
- Waczkat, Andreas. Paul Luetkemann (ok. 1560 - ok. 1611-1616). W: Kompozytorzy szczecińscy. Red. E. Kus, M. Szczęsny i E. Włodarczyk. T. 1. Szczecin 2003, s. 67–84.
