Stanisława Gdowska-Jankowska
Stanisława Gdowska-Jankowska | |||
aktorka-lalkarka, reżyserka | |||
| |||
Data urodzenia | 8 maja 1928 | ||
Miejsce urodzenia | Brześć n. Bugiem | ||
Data śmierci | 4 marca 2013 | ||
Miejsce śmierci | Szczecin | ||
Miejsce spoczynku | Cmentarz na Starych Powązkach w Warszawie (kw. 204-3-5,6) | ||
Stanisława Gdowska-Jankowska (1928-2013) – aktorka i reżyserka szczecińskich teatrów lalkowych.
Życiorys
Stanisława Gdowska-Jankowska urodziła się 8 maja 1928 roku w Brześciu nad Bugiem (obecnie Białoruś). Była córką Konstantego i Stefanii Gdowskich. W maju 1944 roku wraz z rodzicami wyjechała do Białej Podlaskiej. Tam przebywała do zakończenia wojny.
Na początku września 1945 roku wraz z matką przyjechała do Szczecina, gdzie przebywał już jej ojciec, zatrudniony od 4 lipca tego roku w Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych.
W 1946 roku została zaangażowana do Teatru Kukiełek „Czarodziej”, działającym przy Inspektoracie Szkolnym w Szczecinie. Tu zgłębiała tajniki lalkarstwa. Była aktorką, wykonywała lalki, szyła kostiumy. Poza teatrem „Czarodziej”, w którym pracowała do zakończenia jego działalności w końcu grudnia 1949 roku, społecznie występowała w zespole dramatycznym Szczecińskiego Teatru Oświatowego STO. W latach 1950-1953 współtworzyła zespoły lalkowe przy Towarzystwie Przyjaciół Dzieci (1 lipca 1950 - 31 sierpnia 1953), w Pałacu Młodzieży, w Klubie Zjednoczenia Budownictwa Mieszkaniowego (ZBM). Na zlecenie Kuratorium Szkolnego brała udział w spektaklach okolicznościowych dla dzieci (m.in. imprezy noworoczne). Równocześnie z działalnością w teatrze, w latach 1948-1949 była zatrudniona w charakterze sekretarki w Szczecińskim Urzędzie Morskim, a w latach 1949-1954 kierowała Sekcją Sprawozdawczości w Stoczni Szczecińskiej.
W listopadzie 1953 roku wraz ze Stefanem Gdowskim, Alojzym Błaszkiewiczem i Stanisławem Lagunem współtworzyła Teatr Lalek „Rusałka” (od 1957 Teatr Lalek „Pleciuga”). W pierwszych latach istnienia tego teatru była jego aktorką, reżyserowała przedstawienia, projektowała stronę plastyczną spektakli i wykonywała lalki. Udzielała także instruktażu nowo angażowanym do zespołu artystycznego adeptom. W roku 1964 zdała państwowy eksternistyczny egzamin aktorski. Z Teatrem Lalek „Pleciuga” była związana aż do przejścia na emeryturę w 1986 roku.
Od 1959 roku występowała na scenie pod nazwiskiem Gdowska-Jankowska. Była jedną z najważniejszych postaci w historii teatrów lalkowych Szczecina, współtwórczynią ich licznych sukcesów. Wychowała kilka pokoleń szczecińskich aktorów-lalkarzy.
Była członkiem Szczecińskiego Oddziału Związku Artystów Scen Polskich (od 1984 - nr leg. 423).
Ma syna Winicjusza.
Zmarła 4 marca 2013 roku w Szczecinie. Została pochowana 11 marca u boku rodziców na Starych Powązkach w Warszawie (kw. 204-3-5,6).
Teatr
Tytuł | Autor | Reżyseria | Forma twórczości | Postać | Teatr | Data premiery |
---|---|---|---|---|---|---|
Zielony mosteczek | Jerzy Zaborowski | Alojzy Błaszkiewicz | obsada aktorska | Teatr Lalek „Rusałka” | 5 grudnia 1953 | |
Gęgorek | Nina Gernet i Tatiana Górewicz | Alojzy Błaszkiewicz | obsada aktorska | Teatr Lalek „Rusałka” | 11 lutego 1954 | |
O Kasi, co gąski zgubiła | Maria Kownacka | Alojzy Błaszkiewicz | obsada aktorska | Teatr Lalek „Rusałka” | 18 marca 1954 | |
Miała babuleńka | Maria Kownacka | Alojzy Błaszkiewicz | obsada aktorska | Teatr Lalek „Rusałka” | 23 marca 1954 | |
O krasnalu Hałabale | Janina Grodecka | Alojzy Błaszkiewicz | obsada aktorska | Teatr Lalek „Rusałka” | 27 maja 1954 | |
Bajka o rzepce | Maria Bechczyc-Rudnicka | Stanisława Gdowska | reżyseria, obsada aktorska | Teatr Lalek „Rusałka” | 25 czerwca 1954 | |
Skarb na pustkowiu | Jerzy Zaborowski | Maria Ławińska | obsada aktorska | Teatr Lalek „Rusałka” | 18 września 1954 | |
Dziad Wszyskozjad | Anton Hirsch | Stanisława Gdowska | reżyseria, obsada aktorska | Teatr Lalek „Rusałka” | 15 lutego 1955 | |
Trzy niedźwiadki | Milisla Disman | Stanisława Gdowska | reżyseria, obsada aktorska | Brzusia | Teatr Lalek „Rusałka” | 22 marca 1955 |
Guliwer w krainie Liliputów | Irena Sowicka | Aleksander Fogiel | obsada aktorska | Teatr Lalek „Rusałka” | 19 czerwca 1955 | |
O Janku co psom szył buty | Krystyna Berwińska | Jerzy Borowski | obsada aktorska | Teatr Lalek „Rusałka” | 30 października 1955 | |
O słoniu Trąbalskim i papużce Tralalużce | inscenizacja bajek Juliana Tuwima | Aleksander Fogiel | obsada aktorska | Teatr Lalek „Rusałka” | 25 grudnia 1955 | |
Osiem lalek i jeden miś | Irena Jurgielewiczowa | Wela Lam | obsada aktorska | Teatr Lalek „Rusałka” | 19 lutego 1956 | |
Lampa Aladyna (Baśń Szeherezady) | Janusz Makarczyk, Henryk Ryl | Aleksander Fogiel | obsada aktorska | Teatr Lalek „Rusałka” | 19 maja 1956 | |
Awantura w czapce – impreza noworoczna | Melania Karwatowa (scenariusz) | Melania Karwatowa | obsada aktorska | Teatr Lalek „Rusałka” | 27 grudnia 1956 | |
Baśń o zaklętym kaczorze | Maria Kann | Ewa Kołogórska | obsada aktorska | Teatr Lalek „Rusałka” | 21 stycznia 1957 | |
Książę i żebrak | Mark Twain | Wela Lam | obsada aktorska | Teatr Lalek „Rusałka” | 28 lutego 1957 | |
Bajka o psotnym Straszydlaczku | Ela Zemek (Melania Karwatowa) | Melania Karwatowa | obsada aktorska | Teatr Lalek „Rusałka” | 2 maja 1957 | |
Koziołeczek | Janina Porazińska | Melania Karwatowa | obsada aktorska | Teatr Lalek „Rusałka” | 3 września 1957 | |
O piesku, co był szczotką | Jerzy Zaborowski | Melania Karwatowa | obsada aktorska | Teatr Lalek „Rusałka” | 3 września 1957 | |
Czupurek i Czupurka | Ewa Laue | Melania Karwatowa | obsada aktorska | Czupurka; Anioł | Teatr Lalek „Pleciuga” | 21 grudnia 1957 |
Kolęda marszowa | Jan Wilkowski | Melania Karwatowa | obsada aktorska | Teatr Lalek „Pleciuga” | 21 grudnia 1957 | |
Żart olszowiecki | Hanna Januszewska | Ewa Kołogórska, Melania Karwatowa | obsada aktorska | Filis | Teatr Lalek „Pleciuga” | 15 marca 1958 |
Uparciuszek | Samuel Marszak | Melania Karwatowa | obsada aktorska | Teatr Lalek „Pleciuga” | 4 maja 1958 | |
Awantura w Pacynkowie | Josef Pehr, Leo Spacil | Jan Dorman | obsada aktorska | Teatr Lalek „Pleciuga” | 31 sierpnia 1958 | |
Wynalazek profesora Orzeszka | Zofia Nawrocka | Maryla Kędra | obsada aktorska | Teatr Lalek „Pleciuga” | 15 listopada 1958 | |
Śpiewka spod drzewka | Maryla Kędra | Maryla Kędra | obsada aktorska (zespół III) | Teatr Lalek „Pleciuga” | 20 grudnia 1958 | |
Dzikie łabędzie | Kazimiera Jeżewska wg Hansa Christiana Andersena | Maryla Kędra | obsada aktorska | Teatr Lalek „Pleciuga” | 22 lutego 1959 | |
Świniopas | Jadwiga Żylińska wg Hansa Christiana Andersena | Maryla Kędra | obsada aktorska | Księżniczka | Teatr Lalek „Pleciuga” | 5 maja 1959 |
Baśń o złotym potworze | Kazimiera Jeżewska | Maryla Kędra | obsada aktorska | Teatr Lalek „Pleciuga” | 5 września 1959 | |
Słoniątko | Jan Grabowski | Włodzimierz Dobromilski | obsada aktorska | Teatr Lalek „Pleciuga” | 10 września 1960 | |
Orzeszek | Maria Kownacka | Julianna Całkowa | obsada aktorska | Teatr Lalek „Pleciuga” | 10 grudnia 1960 | |
Zaklęty kaczor | Maria Kann | Michał Zarzecki | obsada aktorska | Teatr Lalek „Pleciuga” | 4 marca 1962 | |
Tomek w krainie dziwów | Krzysztof Orski | Włodzimierz Dobromilski | obsada aktorska | Teatr Lalek „Pleciuga” | 14 września 1962 | |
Wesoły listonosz | Jadwiga Morawska | Włodzimierz Dobromilski | obsada aktorska | Teatr Lalek „Pleciuga” | 11 stycznia 1963 | |
Baśń o zmarnowanym czasie | Eugeniusz Szwarc | Włodzimierz Dobromilski | obsada aktorska | Teatr Lalek „Pleciuga” | 1 czerwca 1963 | |
Przyjaciel, czy wróg? | W. Andrejewicz, S. Prokofiewa | Arnold Burow | obsada aktorska | Teatr Lalek „Pleciuga” | 12 listopada 1963 | |
Gwiezdne wagary | Jadwiga Morawska, Leszek Prorok | Krzysztof Niesiołowski | obsada aktorska | Teatr Lalek „Pleciuga” | 5 maja 1964 | |
Nowe szaty króla | Aleksander Maliszewski wg Hansa Christiana Andersena | Krzysztof Niesiołowski | obsada aktorska | Teatr Lalek „Pleciuga” | 5 września 1964 | |
Czarodziejski bęben | Zbigniew Kopalko | Krzysztof Niesiołowski | obsada aktorska | Teatr Lalek „Pleciuga” | 28 lutego 1965 | |
Doradcy króla Hydropsa | Stanisław Lem | Krzysztof Niesiołowski | obsada aktorska | Teatr Lalek „Pleciuga” | 13 listopada 1965 | |
Nowe przygody Guignola | Jan Ośnica | Włodzimierz Dobromilski | obsada aktorska | Teatr Lalek „Pleciuga” | 29 grudnia 1965 | |
Szu-Hin. Dziewczynka z ryżowych pól | Anna Świrszczyńska | Krzysztof Niesiołowski | obsada aktorska | Teatr Lalek „Pleciuga” | 27 marca 1966 | |
Smocza legenda | Hanna Januszewska | Włodzimierz Dobromilski | obsada aktorska | Teatr Lalek „Pleciuga” | 23 lipca 1966 | |
Zimowa przygoda | Krzysztof Orski | Włodzimierz Dobromilski | obsada aktorska | Teatr Lalek „Pleciuga” | 14 listopada 1966 | |
Jak się bawić, to się bawić | Jurij Jelisiejew | Krzysztof Niesiołowski | obsada aktorska | Teatr Lalek „Pleciuga” | 17 maja 1967 | |
Kraina lalek | Eugeniusz Szwarc | Włodzimierz Dobromilski | obsada aktorska | Teatr Lalek „Pleciuga” | 15 października 1967 | |
Skoczek-Toczek | Jan Malik | Krzysztof Niesiołowski | obsada aktorska | Teatr Lalek „Pleciuga” | 18 lutego 1968 | |
Trzy pomarańcze | Sergiusz Michałkow | Krzysztof Niesiołowski | obsada aktorska | Teatr Lalek „Pleciuga” | 20 kwietnia 1968 | |
Tygrysek | Hanna Januszewska | Krzysztof Niesiołowski | obsada aktorska | Teatr Lalek „Pleciuga” | 30 listopada 1968 | |
Kozalinka | Alena Tomašová | Krzysztof Niesiołowski | obsada aktorska | Babcia | Teatr Lalek „Pleciuga” | 25 marca 1969 |
To jest Polska | Leokadia Serafinowicz i Wojciech Wieczorkiewicz | Wojciech Wieczorkiewicz | obsada aktorska | Teatr Lalek „Pleciuga” | 25 kwietnia 1970 | |
Leć głosie po rosie | Natalia Gołębska wg Oskara Kolberga i Jerzego Zaborowskiego | Krzysztof Niesiołowski | obsada aktorska | Teatr Lalek „Pleciuga” | 20 września 1970 | |
Bajka o dobrym smoku | Ladislav Dvorsky | Edward Dobraczyński | obsada aktorska | Teatr Lalek „Pleciuga” | 30 grudnia 1970 | |
Baśń o dwóch braciach | Jan Ośnica | Krzysztof Niesiołowski | obsada aktorska | Czarownica; Pani; Królowa | Teatr Lalek „Pleciuga” | 18 grudnia 1971 |
Czarny koń Trygława | Maria Kann | Krzysztof Niesiołowski | obsada aktorska | Tomir, syn Wisza; Kobieta II | Teatr Lalek „Pleciuga” | 29 października 1972 |
Przygody Pifa | Eugenia Żukowska | Zygmunt Smandzik | obsada aktorska | Ciocia Agata | Teatr Lalek „Pleciuga” | 20 stycznia 1973 |
Ania Skrzat i Słomiany Hubert | Viteslav Nezval | Krzysztof Niesiołowski | obsada aktorska | Teatr Lalek „Pleciuga” | 21 września 1973 | |
Lodoiska | Wojciech Bogusławski | Andrzej Rettinger | obsada aktorska | Teatr Lalek „Pleciuga” | 1 czerwca 1974 | |
Detektyw Lis prowadzi śledztwo | Gyula Urban | Andrzej Rettinger | obsada aktorska | Teatr Lalek „Pleciuga” | 1 grudnia 1974 | |
Bal u króla Lula | Zbigniew Poprawski | Zbigniew Poprawski | obsada aktorska | Teatr Lalek „Pleciuga” | 14 czerwca 1975 | |
Kramik Mikołaja Gwiazdora | Natalia Gołębska | Zofia Miklińska | obsada aktorska | Zbój | Teatr Lalek „Pleciuga” | 20 grudnia 1975 |
Kiedy rozkwitnie margerytka | Rada Moskova | Bohdan Radkowski | obsada aktorska | Teatr Lalek „Pleciuga” | 24 kwietnia 1976 | |
Baranki i ospały diabeł | Jiři Jaros | Irena Dragan | obsada aktorska | Teatr Lalek „Pleciuga” | 15 października 1976 | |
Konik Garbusek | Piotr Jerszow | Stanisław Ochmański | obsada aktorska | Teatr Lalek „Pleciuga” | 23 kwietnia 1977 | |
Baśń o zaklętym kaczorze | Maria Kann | Włodzimierz Dobromilski | asystent reżysera, obsada aktorska | Matka Księżyca | Teatr Lalek „Pleciuga” | 26 grudnia 1977 |
Szopka krakowska | Stanisław i Tadeusz Estreicherowie | Bohdan Radkowski | obsada aktorska | Teatr Lalek „Pleciuga” | 25 listopada 1978 | |
O krasnoludkach i sierotce Marysi | Maria Konopnicka | Stanisław Stampf | obsada aktorska | Teatr Lalek „Pleciuga” | 12 maja 1979 | |
Przygody Pifa | Eugenia Żukowska i Miriam Astrachan | Grażyna Wojtczak i Zbigniew Wilczyński | obsada aktorska | Teatr Lalek „Pleciuga” | 29 czerwca 1980 | |
Książę Portugalii | Joachim Knauth | Aleksander Maksymiak | obsada aktorska | Teatr Lalek „Pleciuga” | 11 kwietnia 1981 | |
Porwanie w Tiuturlistanie | Wojciech Żukrowski | Bohdan Radkowski | obsada aktorska | Teatr Lalek „Pleciuga” | 14 października 1981 | |
Baśń o pięciu braciach | Sergiusz Obrazcow, Sergiusz Preobrażeński | Juliusz Wolski | obsada aktorska | Teatr Lalek „Pleciuga” | 7 listopada 1982 | |
Latający wiatrak | Alina Afanasjew | Krzysztof Niesiołowski | obsada aktorska | Płaksa I | Teatr Lalek „Pleciuga” | 29 kwietnia 1984 |
Wyspa kapitanów | Zofia Prokofiewa, Henryk Sapgir | Włodzimierz Dobromilski | obsada aktorska | Teatr Lalek „Pleciuga” | 25 stycznia 1986 |
W objeździe. Od lewej: Stanisława Gdowska-Jankowska, Stanisława Sadowska, Waldemar Basiewicz, Dagny Koczorowska, Agata Podlaszewska, Juliusz Kornacki, Adam Tokarski (ok. 1959)
Z Małpką w Słoniątku (1960) - (fot. Juliusz Kornacki)
(fot. Juliusz Kornacki)
(fot. Juliusz Kornacki)
Teatr „Pleciuga” w TVP
Tytuł | Autor | Reżyseria | Realizacja TV | Rola | Data emisji |
---|---|---|---|---|---|
Gwiezdne wagary | Jadwiga Morawska, Leszek Prorok | Krzysztof Niesiołowski | Krystian Woźniewicz | obsada aktorska | 13 marca 1966 |
Smocza legenda | Hanna Januszewska | Włodzimierz Dobromilski | obsada aktorska | 1966 | |
Skoczek-Toczek | Jan Malik | Krzysztof Niesiołowski | Andrzej Androchowicz | obsada aktorska | 10 maja 1970 |
Lodoiska | Wojciech Bogusławski | Andrzej Rettinger | Andrzej Androchowicz | obsada aktorska | 1974 |
Lis prowadzi śledztwo | Gyula Urban | Andrzej Rettinger | Andrzej Androchowicz | obsada aktorska | 1974 |
Bal u króla Lula | Zbigniew Poprawski | Zbigniew Poprawski | Andrzej Androchowicz | obsada aktorska | 1976 |
Kiedy rozkwitnie margerytka | Rada Moskova | Bohdan Radkowski | obsada aktorska | 1977 | |
Porwanie w Tiuturlistanie | Wojciech Żukrowski | Bohdan Radkowski | obsada aktorska | 1983 | |
Latający wiatrak | Alina Afanasjew | Krzysztof Niesiołowski | obsada aktorska | 1985 | |
Wyspa kapitanów | Zofia Prokofiewa, Henryk Sapgir | Maciej K. Tondera | obsada aktorska | 1987 |
Nagrody
- 1969 – nagroda Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Szczecinie
- 1974 – nagroda (zbiorowa) Prezesa Rady Ministrów PRL za twórczość artystyczną w dziedzinie teatru lalek
Odznaczenia
- 1963 – Odznaka Honorowa Gryfa Pomorskiego
- 1963 – Złoty Krzyż Zasługi
- 1972 – Zasłużony Działacz Kultury
- 1974 – Złoty Krzyż Zasługi
- 1984 – Medal 40-lecia PRL
Bibliografia
- Robert Cieślak, Elżbieta Stelmaszczykowa, Pół wieku Teatru Lalek w Szczecinie. „Rusałka” – „Pleciuga” 1953-2003, Teatr Lalek „Pleciuga”, Szczecin 2004
Inne
- Strona internetowa Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie
- Fotografie ze zbiorów Juliusza Kornackiego i ZASP w Szczecinie