Tychowo (powiat białogardzki)

Tychowo
Aleja lipowa
Nazwa niemiecka	Grossen Tÿchow
Nazwa przejściowa	Thychowe, Tichowe
Powiat	białogardzki
Gmina	Tychowo
Prawa miejskie	1 stycznia 2010
Strona internetowa miejscowości.

Tychowo - miasto w województwie zachodniopomorskim, w powiecie białogardzkim a także siedziba władz gminy miejsko-wiejskiej Tychowo.

Geografia

Położenie

Tychowo położone jest w południowo-wschodniej części województwa zachodniopomorskiego. Leży w odległości 25 km od Białogardu i 30 km od Koszalina i Połczyna Zdroju. Znajduję się na obszarze Pobrzeża Słowińskiego i Równiny Białogardzkiej (mezoregion c).Ukształtowanie powierzchni Tychowa i okolic jest rezultatem działania lądolodu ostatniego zlodowacenia bałtyckiego, współczesnym procesom erozji i działalności akumulacyjnej wód oraz działalności eolicznej.

Klimat

Tychowo leży w tzw. Rejonie Środkowopomorskim, który charakteryzują następujące warunki klimatyczne:

• liczne dni z pogoda umiarkowanie ciepłą z dużym zachmurzeniem, których jest około 50 w roku, oraz z pogoda chłodna i deszczowa których jest w roku 26,

• ponad 36 dni w roku cechuje pogoda umiarkowanie ciepła z dużym zachmurzeniem i opadem,

• mniej jest dni z pogoda bardzo ciepłą,słoneczna i bez opadu (około 11 w ciągu roku),

• temperatury powietrza zbliżone są do średnich rocznych środkowego rejonu północnego Pasa Pojezierza Pomorskiego,

• najcieplejszym miesiącem jest lipiec (temperatura 16,7°C),

• miesiącem najzimniejszym jest luty (-10°C),

• zimy są łagodne, lata ciepłe, wiosny - długie, chłodne i dość suche,

• wysokość opadów atmosferycznych - średnio 650 mm w ciągu roku,

• zima i jesienią wieja zimniejsze wiatry,

• pokrywa śnieżna jest niewielka.

Przyroda

Rezerwat "Cisy Tychowskie" - rezerwat leśny, utworzony 11 sierpnia 1980 roku na terenie leśnictwa Czarnikowo. Jego powstanie służy ochronie Cisa pospolitego (Taxus baccata). Zajmuje powierzchnię 10,51 ha i położony jest ok 1 km na południe od drogi z Tychowa do Bobolic. Występuje tam 70 sztuk cisa, a ich wiek szacuje sie na 120-140 lat. Rezerwat jest także siedliskiem cennych gatunków roślin, m.in. rzadkich gatunków storczykowatych (podkolan zielonawy, kukułka plamista, storczyk Traunsteinera).

Na terenie osiemnastowiecznego parku dworskiego rośnie około 2300 drzew, których wiek wynosi od 60 do 100 lat. Znajdują się tam także gatunki o wymiarach pomnikowych, których wiek szacuje się na 150-180 lat (drzewa liściaste) oraz 110-130 lat (u drzew iglastych). Do najciekawszych gatunków występujących na terenie parku są: czeremcha amerykańska, dąb błotny czerwony, węgierski i szypułkowy odmiany strzępolistnej i stożkowej, klon srebrzysty, leszczyna turecka, lipa srebrzysta, magnolia drzewiasta, jodły: jednobarwna, kaukaska, Veitcha czy szlachetna forma błękitna..

Przy drodze Tychowo-Trzebieszyn znajduje się aleja lipowa, o długości około 1,5 km.

Historia

Tychowo jest miastem o rodowodzie średniowiecznym. Wcześniejsze nazwy miejscowości to: Thychowe (1321), Tichowe (1477), Groten Tychow (1618), Gross-Tychow (1645) czy Grossen Tÿchow (1706). Pierwsza źródłowa wzmianka o mieście pojawia się w dokumencie z 1250 roku. Dotyczy ona obowiązku płacenia daniny przez ród von Kleist panom na zamku w Białogardzie. Majątek rycerski był częściowo lennem wymienionego rodu, a częściowo lennem von Versenów. Z czasem von Kleistowie stali się właścicielami całego Tychowa. W skład majątku Tychowo wchodziły jeszcze miejscowości: Trzebiszyn, Dobrochy, Bąbnica, Bukowo. Głównym pracodawca we wsi był majątek rodu, niemniej w mieście funkcjonowały także zakłady przemysłowe, zakłady rzemieślnicze oraz sklepy.

Jeden z najstarszych zabytków Tychowa - kościół parafialny z XV wieku,od momentu reformacji był kościołem ewangelickim. Pierwsza szkoła w Tychowie znajdowała się w budynku z XIX wieku położonym przy ulicy Wolności 15 (dawniej Saarstrasse). Pod koniec wieku XIX wzniesiono nowa, większą szkołę z sześcioma klasami przy Bublitzer Starsse, do której uczęszczały także dzieci z Trzebiszyna, Dobroch i Bąbnicy. Przedszkole mieściło się najpierw w hali sportowej (dziś jest to budynek domu kultury), potem w budynku domu młodzieży przy ulicy Topolowej (dawniej Zarnekower Weg). Budynek ten spłonął 5 kwietnia 1999 roku. Znajdujący się przy wyjeździe ze wsi posterunek policji został zniszczony w roku 1945, w momencie wkraczania wojsk sowieckich. W tym samym czasie zniszczone zostały także budynki poczty (zbudowana w 1913 roku), hali sportowej oraz domu handlowego Karla Biedermanna przy ulicy Bobolickiej (dawniej Bublitzer Strasse). Przed 1945 rokiem w Tychowie działały stowarzyszenia takie jak:Związek Piłki Nożnej "Germania 1929", stowarzyszenie gimnastyczne "Jahn", towarzystwo śpiewacze, Związek Strzelecki. Mieszkańcy ówczesnego Tychowa korzystali z wybudowanego w 1938 roku basenu przy ulicy Leśnej (dawniej Marienhofer Weg).

Po wojnie Tychowo, będące wcześniej majakiem rodu von Kleist-Retzow (inna linia rodu von Kleist, która odkupiła majątek ponownie w XIX wieku)zostało upaństwowione i stało się własnością PGR Tychowo.

1 stycznia 2010 roku Tychowo uzyskało status miasta.

Gospodarka i infrastruktura

Liczba osób pracujących według danych GUS (stan na 31.12.2012): 512. W tym: 217 mężczyzn i 295 kobiet.

Podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru REGON (stan na 31.12.2012):

Ogółem – 233

Sektor publiczny – 18

Sektor prywatny – 215

Jednostki wpisane do rejestru REGON wg sekcji PKD 2007(stan na 31.12.2012)

Sekcja PKD	Liczba podmiotów
Sekcja A – rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo	23
Sekcja B – Górnictwo i wydobywanie	0
Sekcja C – Przetwórstwo przemysłowe	26
Sekcja D - Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych	1
Sekcja E - Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją	0
Sekcja F – Budownictwo	28
Sekcja G - Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle	51
Sekcja H - Transport i gospodarka magazynowa	16
Sekcja I - Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi	9
Sekcja J - Informacja i komunikacja	2
Sekcja K - Działalność finansowa i ubezpieczeniowa	3
Sekcja L - Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości	8
Sekcja M - Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna	7
Sekcja N - Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca	2
Sekcja O - Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne	3
Sekcja P – Edukacja	13
Sekcja Q - Opieka zdrowotna i pomoc społeczna	13
Sekcja R - Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją	9
Sekcja S i T - Pozostała działalność usługowa oraz Gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników; gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby	19
Sekcja U - Organizacje i zespoły eksterytorialne	0

Infrastruktura:

• Tychowo leży na skrzyżowaniu dwóch dróg wojewódzkich: drogi nr 167 (Koszalin-Tychowo-Ogartowo) oraz drogi nr 169 (Byszyno-Tychowo-Głodowa), a także przy linii kolejowej nr 404 (Szczecinek-Kołobrzeg)

Samorząd

Samorząd Tychowa (kadencja 2010-2014):

Burmistrz Tychowa - Elżbieta Wasiak

Zastępca Burmistrza - Krzysztof Dziadul

Rada Miejska: Przewodniczący - Bronisław Gajewski

Wiceprzewodniczący - Józef Wójcik i Robert Radziuk

Radni:

• Zbigniew Brzozowski

• Anna Teresa Chmielewska

• Mieczysław Krzysztof Chwała

• Małgorzata-Maria Ćwiklińska-Macierzanka

• Zbigniew Kazimierz Doroń

• Bronisław Benedykt Gajewski

• Witold Mieczysław Kalupa

• Krzysztof Witold Kubisz

• Piotr Kuczmera

• Grażyna Misiak

• Andrzej Możdzyński

• Robert Radziuk

• Eduard Szulc

• Anna Elzbieta Wolf

• Józef Marian Wójcik

Kultura

Instytucje kultury na terenie Tychowa:

• Biblioteka Publiczna im. Lucjana Szenwalda (ul. Wolności 7)

Biblioteka Publiczna według statystyk GUS(stan na 31.12.2012):

Liczba czytelników w ciągu roku - 418

Księgozbiór - 18635 woluminów

• Gminny Ośrodek Kultury w Tychowie (ul. Wolności 7)

Imprezy kulturalne na terenie Tychowa:

• Tychowskie Skrzydła Rozwoju

• Finał Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy

• Konkurs plastyczny „Wiosna. Ach! To Ty!”

• Konkurs „Wielkanocna Pisanka”

• Dożynki Gminne

• Turniej recytatorski „Ptaki, ptaszki i ptaszęta polne”

• Dzień Ziemi

• Gminne Obchody Dnia Rodziny

• Dni Muzyki Europejskiej

• Regionalny Przegląd Solistów i Zespołów Ludowych „Tychowo na ludowo” (Turniej Sołectw Gminy Tychowo)

• Święto Plonów

• konkursy plastyczne: „Ziemniaki Cudaki”, „Drogi Polaków do Niepodległości”, „Co za bałwan”

• Koncert świąteczny. Kolędy i pastorałki

• wystawy malarskie i rzeźbiarskie organizowane przez GOK

Oświata

Wykaz szkół na terenie Tychowa:

• Gminne Przedszkole, ul. Mickiewicza 1

• Szkoła Podstawowa, ul. Dworcowa 11

• Gimnazjum im. Jana Pawła II, ul. Dworcowa 11

• Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Tychowie im. Prof. Jana Radomskiego, ul. Parkowa 20

Szkoły i uczniowie w Tychowie (stan na 31.12.2012)

Typ placówka oświatowej	Ilość placówek	Liczba uczniów ogółem
Przedszkola	1	111
Szkoła podstawowa	1	319
Szkoły Gimnazjalne	2	200
Licea ogólnokształcące	1	181

Kościoły i związki wyznaniowe

• Kościół Matki Bożej Wspomnienia Wiernych (ul. Kościelna 2) – kościół parafialny, diecezja koszalińsko-kołobrzeska, dekanat Białogard. Podlegają mu kościoły filialne:

Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Kikowie

Kościół MB Częstochowskiej w Sadkowie

Kościół Św. Szczepana w Starym Dębnie

Kościół Św. Antoniego w Tyczewie

oraz punkt odprawiania mszy w Smęcinie.

• Sala królestwa Świadków Jehowy (ul. Białogardzka 1)

Sport

Kluby sportowe działające na terenie Tychowa:

• Uczniowski Ludowy Klub Sportowy w Tychowie

• Gminny Międzyzakładowy Ludowy Klub Sportowy GŁAZ

• Uczniowski Ludowy Klub Sportowy TRYGŁAW

Imprezy sportowe (według kalendarza na rok 2013):

• Halowy Turniej Drużyn o Puchar Burmistrza Tychowa

• Powiatowe Indywidualne Mistrzostwa w Biegach Przełajowych

• Zimowe Igrzyska LZS

• Mecze sparingowe i mistrzowskie drużyn z gm. Tychowo

• Tenis stołowy – turniej samorządowy

• NORDIC WALKING – marsz z kijkami

• Mistrzostwa w piłce siatkowej pań 16+

• Gminny Finał Ogólnopolskiego Turnieju „Z podwórka na stadion”

• Integracyjny Rajd Rowerowy

• Mistrzostwa Gminy w Tenisa ziemnego w kategorii OPEN

• Puchar Premiera Donalda Tuska (eliminacje gminne i rejonowe)

• Olimpiada Przedszkolaków

• Imprezy integracyjne w paintball

• Turniej sołectw w ramach Dożynek Gminnych

• Turniej piłkarski o Puchar Premiera Donalda Tuska

• Powiatowe sztafetowe Biegi przełajowe

• Mistrzostwa Zakładów pracy w piłce siatkowej

• Halowy turniej piłki siatkowej zakładów pracy o Puchar Kierownika GOSiGK w Tychowie

• Mistrzostwa Gminy w szachy

• Świąteczny turniej halowy piłki nożnej dla uczniów szkół podstawowych i gimnazjum

• Mikołajkowy turniej w tenisa stołowego

• Halowy turniej Oldboyów o Puchar Burmistrza Tychowa

Imprezy sportowo-rekreacyjne organizowane są na terenie Stadionu w Tychowie (ul. Leśna), hali gimnastycznej Gimnazjum (ul. Słowackiego) oraz na terenie ZSP.

Turystyka

Największą atrakcję turystyczną Tychowa stanowi głaz narzutowy (eratyk), tzw. Trygław. Znajduje się przy ulicy Bobolickiej, na terenie cmentarza. Nazywany jest także „Diabelskim Kamieniem” lub „Ołtarzem Trygława”. Jest to największy tego typu głaz w Polsce i pochodzi ze Szwecji (okręgi Widbo bądź Uppsali), skąd dotarł na ziemie polskie przez lądolód skandynawski. Jego obwód wynosi około 50 m, wysokość nad poziom gruntu 3, 8 m, długość 13,7 , szerokość 9,3 m, kubatura około 700 m³, waga wynosi około 200 tys. kg. Głaz jest skałą metamorficzną, paragnejsem oligoklazowo-andezynowym z granatami. Na jego powierzchni widać wygłady lodowcowe, które są efektem tarcia czystego lodu oraz rysy lodowcowe powstałe w wyniku tarcia żwirów zawartych w lodzie. W 1954 roku Trygław został uznany za pomnik przyrody nieożywionej. Stanowił miejsce kultu słowiańskiego – według legendy jego nazwa nawiązuje do boga Trygława, który przedstawiany był jako istota o trzech twarzach.

Szlaki turystyczne: szlak pieszy wokół Tychowa. Przebieg szlaku: Cmentarz w Tychowie-Park krajobrazowy-Nadleśnictwo Tychowo-Uroczysko Stary Młyn-Rezerwat "Cisy Tychowskie" w okolicy Warnina-Góra Obidowa-Tychowo. Długość szlaku wynosi 15 km. Jest to szlak nieoznakowany.

Demografia

Liczba ludności Tychowa ogółem: 2542, w tym: 1283 kobiety i 1259 mężczyzn (stan na 31.12.2013).

Ludność według grup wieku (stan na 31.12.2013)

Grupa wiekowa	Liczba ludności
0-4 lata	167
5-9 lat	130
10-14 lat	118
15-19 lat	198
20-24 lata	175
25-29 lat	197
30-34 lata	229
35-39 lat	192
40-44 lata	149
45-49 lat	139
50-54 lata	193
55-59 lat	206
60-64	179
65-69	94
70 lat i więcej	176

Służba zdrowia

Ochrona zdrowia w Tychowie według danych GUS (stan na 31.12.2012):

Zakłady opieki zdrowotnej
ogółem	2 obiekty
praktyki lekarskie	1 obiekt
podstawowa opieka zdrowotna (porady)	24208 (jd)
Apteki ogólnodostępne
Apteki ogólnodostępne	2 obiekty
Liczba ludności na 1 aptekę ogólnodostępną	1271 osób

Herb

Herb Tychowa

Herb miasta Tychowo jest tożsamy z herbem Gminy Tychowo. Został on ustanowiony na mocy Uchwały nr XX/153/96 Rady Gminy w Tychowie z dnia 26.08.1996 roku. Przedstawia on tarczę podzielona na trzy pola: w lewym, górnym roku widnieją na niebieskim tle trzy zielone świerki, w prawym górnym przedzielonym pionowa linią znajduje się wizerunek dwóch lisów (przedzielonych linia poziomą); poniżej, pod pozioma linią, na żółtym tle widnieje grafitowy głaz narzutowy z brązowym krzyżem.

Zabytki

Kościół pw. Matki Bożej Wspomnienia Wiernych – najstarszy kościół w gminie, zbudowany w XV wieku z kamienia i według konstrukcji ryglowej. Wieżę kościoła dobudowano w 1830 roku. Najważniejsze zabytki wewnątrz świątyni to: drewniany ołtarz szafkowy, barokowy krucyfiks z XVIII wieku, drewniana malowana tablica nagrobna z końca wieku XVIII oraz organy z lat 30-tych XX wieku.

Park dworski – powstał w XVIII wieku wokół pałacu, którego ruiny rozebrano w latach 70-tych XX wieku. Na jego obszarze (13,7 ha) rośnie około 2300 drzew, głownie w wieku 60-100 lat.

Głaz z tablicą pamiątkową – odsłonięta w 1961 roku dla uczczenia 1000-lecia Państwa Polskiego i 16 rocznicy wyzwolenia Tychowa.

Cmentarzysko ciałopalne – znalezisko z epoki żelaza, wiązane z kultura pomorską. Leży 1200 m na północny-zachód od drogi prowadzącej do Bobolic i 800 m na wschód od osady Giżałki.

Bibliografia

• Chludziński A., Toponimia powiatu białogardzkiego, Pruszcz Gdański, 2008. ISBN 978-83-61076-02-5

• Piotrowski A., Powiat białogardzki. Zeszyt krajoznawczo-metodyczny, Szczecin, 2010.

• Przewodnik turystyczno-krajoznawczy po ziemi białogardzkiej, red. A Świrko, Białogard 2000.

• Świrko A., Szlaki rowerowe i piesze na terenie Związku Miast i Gmin Dorzecza Parsęty. ISBN 978-83751804-4-2

• Tychowo – głaz nie do wzięcia w: „Wędrowiec Zachodniopomorski”, nr 1/2001.

Linki zewnętrzne

• Nadleśnictwo Tychowo - http://www.tychowo.szczecinek.lasy.gov.pl/

• Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego w Tychowie - http://bip.tychowo.pl/

• Gmina Tychowo (Strona oficjalna) - http://www.tychowo.pl/

• Internetowy system aktów prawnych - http://isap.sejm.gov.pl/

• Bank Danych Lokalnych GUS - http://www.stat.gov.pl/

• Zachodniopomorski Zarząd Dróg Wojewódzkich w Koszalinie - http://www.zzdw.koszalin.pl/

• Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego - http://www.wzp.pl/

• Diecezja koszalińsko-kołobrzeska - http://www.koszalin.opoka.org.pl/

• Biuletyn Informacji Publicznej Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Szczecinie - http://wkz.bip.alfatv.pl/

Zobacz też

Tychowo (Wikipedia)

Autor opracowania: Agata Jankowska