Zbigniew Lubas
Zbigniew Antoni Lubas (1906-1984) – śpiewak-baryton, muzyk, aktor, dyrektor pierwszego teatru w Szczecinie
Spis treści
Życiorys
Zbigniew Antoni Lubas urodził się 27 lipca 1906 roku w Tąpkowicach (pow. Tarnowskie Góry) w rodzinie górniczej Piotra i Antoniny z Janatów. Jako uczeń gimnazjum w Dąbrowie Górniczej uczestniczył w pracach Rejestratury Plebiscytowej. Uczestniczył także w III powstaniu śląskim (1921). Eksternistyczną maturę zdał gimnazjum przyrodniczo-matematycznym w Warszawie. Naukę kontynuował w Wyższej Szkole Muzycznej im. F. Chopina, której absolwentem został w 1937 roku. Potem udzielał lekcji śpiewu i dyrygował chórami w Warszawie.
Zmobilizowany w 1939 roku, został wcielony do 1 Pułku Artylerii Przeciwlotniczej. Uczestniczył w obronie Warszawy. Od marca 1940 roku był członkiem Związku Walki Zbrojnej (później AK). Do lipca 1944 roku wykładał na tajnych kompletach, ponadto zajmował się zabezpieczaniem dzieł sztuki i zbiorów bibliotecznych. Współpracował także z Polska Partią Robotniczą i Armią Ludową. Uczestniczył w powstaniu warszawskim. Po klęsce powstania dostał się do obozu w Pruszkowie, skąd uciekł w okolice Starego Sącza. Dowodził grupą minerów Batalionów Chłopskich o kryptonimie „Grupa Smugi”. W tym czasie używał pseudonimów „Smuga” i „Kosa”.
Po zakończeniu działań wojennych został skierowany przez ministra oświaty do pracy repolonizacyjnej na tzw. Ziemiach Odzyskanych. w lipcu 1945 roku wraz z żoną, lekarzem-ftyzjatrą, przyjechał do Szczecina, po drodze zatrzymując się na kilka dni w Koszalinie. Tam swoim śpiewem uświetnił pierwszą akademię wojewódzką zorganizowaną z okazji lipcowego święta.
W Szczecinie był współorganizatorem pierwszego koncertu estradowego Nasz debiut, który 2 września 1945 roku dał wraz z amatorskim zespołem o nazwie Teatr Grażyna. Koncertował na rzecz Caritasu, harcerzy i różnych organizacji społecznych.
Wkrótce z z aktorem Janem Czabanowskim i ówczesnym szefem propagandy Komitetu Miejskiego PPR, Mieczysławem Michalczykiem, na bazie istniejącego Teatru Grażyna założył pierwszy w polskim Szczecinie półzawodowy zespół aktorski o nazwie Teatr Mały im. M. Buczka, który w świadomości widzów funkcjonował jako Teatr Mały Zbigniewa Lubasa. Zespół ten pod jego kierownictwem dał 575 przedstawień, które obejrzało ponad sto tysięcy widzów.
Po likwidacji teatru w 1948 roku, podjął próby utworzenia w mieście teatru o profilu muzycznym. Uczestniczył w pracach tzw. Studia Operowego. Aktywnie działał w Związku Zawodowym Pracowników Kultury. Organizował społeczne ogniska artystyczne, w których był nauczycielem. Udzielał także prywatnie lekcji śpiewu. Był dyrygentem Chóru Miłośników Opery Ludowej. Dawał koncerty, wykonując m.in. pieśni Stanisława Moniuszki, a także arie operowe Georgesa Bizeta i Charlesa Gounoda. W ramach eksperymentu scenicznego wystawił Halkę, tylko z własnym udziałem. Zmieniając miejsca na scenie, informował słuchaczy, czyją partię będzie za chwilę śpiewać.
W sez. 1949/50 występował na scenach Teatrów Dramatycznych (Teatr Polski, Teatr Nowy) w Poznaniu. Zagrał m.in. Dyrektora w Cemencie Juliusza Wirskiego, Romana w Dzieciach słońca Maksyma Gorkiego, Don Antonia w Zielonym gilu Tirso de Moliny.
W 1966 roku na kilka lat opuścił Szczecin, ucząc m.in. śpiewu w Liceum Pedagogicznym w Końskich. Do Szczecina powrócił w 1971 roku. Kierował kilkoma chórami, m.in. „Malwa” Spółdzielni Mieszkaniowej „Wspólny Dom” i „Kalina” Spółdzielczego Domu Kultury.
Był członkiem rzeczywistym Związku Zawodowego Artystów Scen Polskich (od 1946) i Polskiego Związku Chórów i Orkiestr. Należał do PPR, a potem PZPR. Aktywnie działał w ZBoWiD.
Zmarł 17 kwietnia 1984 roku w Szczecinie. Został pochowany na Cmentarzu Centralnym (kw. 85a-8-5).
.
Twórczość teatralna (Teatr Mały w Szczecinie)
| Tytuł | Autor | Reżyseria | Postać | Data premiery |
|---|---|---|---|---|
| Grube ryby | Michał Bałucki | Jan Czabanowski | Burczyński | 26 grudnia 1945 |
| Majster i czeladnik | Józef Korzeniowski | Hanna Rajkowska | obsada aktorska | 21 lutego 1946 |
| Śmiech to zdrowie (rewia) | Jan Czabanowski | obsada aktorska | 21 marca 1946 | |
| Gdzie diabeł nie może | Roman Niewiarowicz | Jan Czabanowski | Pacjent | 6 lipca 1946 |
| Dwadzieścia dni kozy | Maurice Hennequin, Pierre Veber | Jan Czabanowski | Polyte | 10 września 1946 |
| Humor i piosenki (program estradowy) | Jan Czabanowski | obsada aktorska | 25 grudnia 1946 | |
| Tancerka Rosita | Francis Arnold, Ernst Bach | Jan Czabanowski | Bernard Mazgaj | 25 stycznia 1947 |
| Matura | Lászlo Fodor | Nuna Młodziejowska-Szczurkiewiczowa | Profesor Wilfinger, nauczyciel gimnazjalny | 16 listopada 1947 |
Kazimierz Stojanowicz, Mieczysław Michalczyk, Józef Widawski, Zbigniew Lubas (fot. Anatol Weczer)
Afisz imprezy z udziałem Zbigniewa Lubasa (Ze zbiorów Archiwum Państwowego w Szczecinie)
Odznaczenia
- Krzyż Virtuti Militari V kl.
- Krzyż Powstańczy
- Medal za Warszawę 1939-1945
- Krzyż Partyzancki
Źródła
Bibliografia
- Almanach sceny polskiej 1945/46, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 1947
- Almanach sceny polskiej 1946/47, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 1948
- Encyklopedia Szczecina t. I A-O (pod red. Tadeusza Białeckiego, autor hasła Ryszard Markow), Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 1999
- Ryszard Markow, Pierwszy teatr w: Ku Słońcu 125. Księga z miasta umarłych (pod red. Mariusza Czarnieckiego), Wyd. Glob, Szczecin 1987
