Zbigniew Lubas

Zbigniew Antoni Lubas (1906-1984) – śpiewak-baryton, muzyk, aktor, dyrektor pierwszego teatru w Szczecinie

Życiorys

Zbigniew Antoni Lubas urodził się 27 lipca 1906 roku w Tąpkowicach (pow. Tarnowskie Góry) w rodzinie górniczej Piotra i Antoniny z Janatów. Jako uczeń gimnazjum w Dąbrowie Górniczej uczestniczył w pracach Rejestratury Plebiscytowej. Uczestniczył także w III powstaniu śląskim (1921). Eksternistyczną maturę zdał gimnazjum przyrodniczo-matematycznym w Warszawie. Naukę kontynuował w Wyższej Szkole Muzycznej im. F. Chopina, której absolwentem został w 1937 roku. Potem udzielał lekcji śpiewu i dyrygował chórami w Warszawie.

Zmobilizowany w 1939 roku, został wcielony do 1 Pułku Artylerii Przeciwlotniczej. Uczestniczył w obronie Warszawy. Od marca 1940 roku był członkiem Związku Walki Zbrojnej (później AK). Do lipca 1944 roku wykładał na tajnych kompletach, ponadto zajmował się zabezpieczaniem dzieł sztuki i zbiorów bibliotecznych. Współpracował także z Polska Partią Robotniczą i Armią Ludową. Uczestniczył w powstaniu warszawskim. Po klęsce powstania dostał się do obozu w Pruszkowie, skąd uciekł w okolice Starego Sącza. Dowodził grupą minerów Batalionów Chłopskich o kryptonimie „Grupa Smugi”. W tym czasie używał pseudonimów „Smuga” i „Kosa”.

Po zakończeniu działań wojennych został skierowany przez ministra oświaty do pracy repolonizacyjnej na tzw. Ziemiach Odzyskanych. w lipcu 1945 roku wraz z żoną przyjechał do Szczecina, po drodze zatrzymując się na kilka dni w Koszalinie. Tam swoim śpiewem uświetnił pierwszą akademię wojewódzką zorganizowaną z okazji lipcowego święta.

W Szczecinie był współorganizatorem pierwszego koncertu estradowego Nasz debiut, który 2 września 1945 roku dał wraz z amatorskim zespołem o nazwie Teatr Grażyna. Koncertował na rzecz Caritasu, harcerzy i różnych organizacji społecznych.

Wkrótce z z aktorem Janem Czabanowskim i ówczesnym szefem propagandy Komitetu Miejskiego PPR, Mieczysławem Michalczykiem, na bazie istniejącego Teatru Grażyna założył pierwszy w polskim Szczecinie półzawodowy zespół aktorski o nazwie Teatr Mały im. M. Buczka, który w świadomości widzów funkcjonował jako Teatr Mały Zbigniewa Lubasa. Zespół ten pod jego kierownictwem dał 575 przedstawień, które obejrzało ponad sto tysięcy widzów.

Po likwidacji teatru w 1948 roku, podjął próby utworzenia w mieście teatru o profilu muzycznym. Uczestniczył w pracach tzw. Studia Operowego. Aktywnie działał w Związku Zawodowym Pracowników Kultury. Organizował społeczne ogniska artystyczne, w których był nauczycielem. Udzielał także prywatnie lekcji śpiewu. Był dyrygentem Chóru Miłośników Opery Ludowej. Dawał koncerty, wykonując m.in. pieśni Stanisława Moniuszki, a także arie operowe Georgesa Bizeta i Charlesa Gounoda. W ramach eksperymentu scenicznego wystawił Halkę, tylko z własnym udziałem. Zmieniając miejsca na scenie, informował słuchaczy, czyją partię będzie za chwilę śpiewać.

W sez. 1949/50 występował na scenach Teatrów Dramatycznych (Teatr Polski, Teatr Nowy) w Poznaniu. Zagrał m.in. Dyrektora w Cemencie Juliusza Wirskiego, Romana w Dzieciach słońca Maksyma Gorkiego, Don Antonia w Zielonym gilu Tirso de Moliny.

W 1966 roku na kilka lat opuścił Szczecin, ucząc m.in. śpiewu w Liceum Pedagogicznym w Końskich. Do Szczecina powrócił w 1971 roku. Kierował kilkoma chórami, m.in. „Malwa” Spółdzielni Mieszkaniowej „Wspólny Dom” i „Kalina” Spółdzielczego Domu Kultury.

Był członkiem rzeczywistym Związku Zawodowego Artystów Scen Polskich (od 1946) i Polskiego Związku Chórów i Orkiestr. Należał do PPR, a potem PZPR. Aktywnie działał w ZBoWiD.

Żonaty z Elżbietą Buk, lekarzem-ftyzjatrą.

Zmarł 17 kwietnia 1984 roku w Szczecinie. Został pochowany na Cmentarzu Centralnym (kw. 85a-8-5).

.

Twórczość teatralna (Teatr Mały w Szczecinie)

Tytuł	Autor	Reżyseria	Postać	Data premiery
Grube ryby	Michał Bałucki	Jan Czabanowski	Burczyński	26 grudnia 1945
Majster i czeladnik	Józef Korzeniowski	Hanna Rajkowska	obsada aktorska	21 lutego 1946
Śmiech to zdrowie (rewia)		Jan Czabanowski	obsada aktorska	21 marca 1946
Gdzie diabeł nie może	Roman Niewiarowicz	Jan Czabanowski	Pacjent	6 lipca 1946
Dwadzieścia dni kozy	Maurice Hennequin, Pierre Veber	Jan Czabanowski	Polyte	10 września 1946
Humor i piosenki (program estradowy)		Jan Czabanowski	obsada aktorska	25 grudnia 1946
Tancerka Rosita	Francis Arnold, Ernst Bach	Jan Czabanowski	Bernard Mazgaj	25 stycznia 1947
Matura	Lászlo Fodor	Nuna Młodziejowska-Szczurkiewiczowa	Profesor Wilfinger, nauczyciel gimnazjalny	16 listopada 1947

• 

  Kazimierz Stojanowicz, Mieczysław Michalczyk, Józef Widawski, Zbigniew Lubas (fot. Anatol Weczer)

• 

  Afisz imprezy z udziałem Zbigniewa Lubasa (Ze zbiorów Archiwum Państwowego w Szczecinie)

Odznaczenia

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski za udział w III Powstaniu Śląskim (1921)
• Krzyż Virtuti Militari V kl.
• Krzyż Powstańczy
• Medal za Warszawę 1939-1945
• Krzyż Partyzancki

Źródła

Bibliografia

• Almanach sceny polskiej 1945/46, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 1947
• Almanach sceny polskiej 1946/47, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 1948
• Encyklopedia Szczecina t. I A-O (pod red. Tadeusza Białeckiego, autor hasła Ryszard Markow), Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 1999
• Ryszard Markow, Pierwszy teatr w: Ku Słońcu 125. Księga z miasta umarłych (pod red. Mariusza Czarnieckiego), Wyd. Glob, Szczecin 1987

Autor opracowania: Andrzej Androchowicz