Zofia Krzymuska-Fafius
Zofia Krzymuska-Fafius | |||
historyk sztuki | |||
| |||
Data urodzenia | 20 lipca 1917 | ||
Miejsce urodzenia | Leśmierz, k. Łęczycy | ||
Data śmierci | 21 kwietnia 2015 | ||
Miejsce śmierci | Szczecin | ||
Miejsce spoczynku | Warszawa, Cmentarz Powązkowski | ||
Narodowość | polska | ||
Zofia Krzymuska-Fafius (1917-2015) - historyk sztuki.
Życiorys
Zofia Krzymuska-Fafius urodziła się 20 lipca 1917 roku w Leśmierzu koło Łęczycy. Jej rodzicami byli Czesław Krzymuski i Anna Jarmułt-Mlicka.
W 1937 roku rozpoczęła studia historii sztuki w Wiedniu u prof. Hansa Sedlmayra. Po Anschlussie Austrii w 1938 wróciła do kraju i kontynuowała studia w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu; ukończyła je w 1947 roku pracą magisterską poświęconą krucyfiksom z XVI i początku XVII wieku w Wielkopolsce.
Jeszcze w okresie studiów w 1945 podjęła pracę w biurze Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Poznaniu, a w 1948 roku przyjęła propozycję przeniesienia do Szczecina na stanowisko zastępcy Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, Zygmunta Knothe. W latach 1950-1952 pełniła funkcję Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Szczecinie. Jej wielką zasługą było systematyczne wyszukiwanie i ratowanie dzieł sztuki pomorskiej, rozproszonych w czasie drugiej wojny światowej, a także zabezpieczanie zrujnowanych zabytków, m.in. kościoła św. Jakuba i ratusza Staromiejskiego w Szczecinie. W tamtym okresie należała także do kierownictwa prac wykopaliskowych na zamku w Szczecinie, badając odkryte wówczas średniowieczne relikty kościoła św. Ottona.
W 1952 roku Zofia Krzymuska-Fafius rozpoczęła pracę w Muzeum Pomorza Zachodniego (w 1970 r. podniesionym do rangi Muzeum Narodowego) w Szczecinie. Kierowała Działem Sztuki Dawnej do przejścia na emeryturę w 1979 roku. Dzięki jej działalności kolekcje Sztuki Dawnej wzbogaciły się o znakomite dzieła, była też autorką szeregu interesujących wystaw, przede wszystkim stałej ekspozycji sztuki średniowiecznej na Pomorzu.
Zainteresowania naukowe Zofii Krzymuskiej-Fafius koncentrowały się na sztuce średniowiecznej Pomorza, co znalazło wyraz w szeregu artykułów, m.in. na temat słynnego krucyfiksu z Kamienia Pomorskiego. Niezależnie od głównego nurtu prac naukowych publikowała również artykuły poświęcone sztuce nowożytnej na Pomorzu, m.in. strojom i klejnotom książąt pomorskich oraz kunstkamerze księcia Filipa II. Należała do zespołu redakcyjnego monumentalnej publikacji zbiorowej Dzieje Sztuki Polskiej, tom 2, Sztuka Gotycka. Była inicjatorem badań sztuki Pomorza i niekwestionowanym autorytetem naukowym.
Zofii Krzymuskia-Fafius była członkiem wielu stowarzyszeń naukowych. Od ukończenia studiów należała do Stowarzyszenia Historyków Sztuki, przyczyniła się do powołania jego sekcji w Szczecinie w 1969 roku i Oddziału w 1985 roku. W latach 1979–1981 była jego prezesem, a w 1986 roku została wyróżniona Członkostwem honorowym SHS. W 1993 roku została również Honorowym Członkiem Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków w Szczecinie.
Za zasługi dla kultury i nauki była wielokrotnie wyróżniana odznaczeniami państwowymi i regionalnymi, m.in. Medalem "Zasłużony Kulturze Gloria Artis" (2011), a także Medalem za Zasługi dla Miasta Szczecina (2002).
Z inicjatywy szczecińskiego Stowarzyszenia „Czas Przestrzeń Tożsamość” w 2008 roku na Cmentarzu Centralnym posadzono Drzewko Pamięci, którym uhonorowano Romana Fafiusa jako osobę zasłużoną dla Szczecina. Po śmierci Zofii Krzymuskiej-Fafius Stowarzyszenie ufundowało cokolik upamiętniający także Zofię Krzymuską-Fafius.
Publikacje
- Czternastowieczny krucyfiks z Kamienia Pomorskiego, „Materiały Zachodniopomorskie”, t. 3, 1957, s. 235–252.
- Dzieje zabytkowego pałacyku Gerarda Wallrawe, siedziby Muzeum Pomorza Zachodniego w Szczecinie, „Muzealnictwo”, nr 6, 1957, s. 29–34.
- Kościół pw. św. Ottona na Zamku w Szczecinie, [w:] Studia pomorskie, red. M. Walicki, t. 2, Wrocław 1957, s. 217–229.
- Ze studiów nad późnogotycką twórczością Pomorza Zachodniego, cz. 1: Warsztat Mistrza Pasji Chociwelskiej, „Materiały Zachodniopolskie”, t. 6, 1960, Szczecin 1961, s. 391–410.
- Plastyka gotycka na Pomorzu Zachodnim, katalog zbiorów Muzeum Pomorza Zachodniego, Szczecin 1962.
- Płyty żeliwne z XVI i XVII w. w zbiorach Muzeum Pomorza Zachodniego w Szczecinie, „Materiały Zachodniopomorskie”, t. 10, 1964, Szczecin 1965, s. 371-388.
- Z badań w dziedzinie rzeźby późnogotyckiej Pomorza Zachodniego, [w:] Późny gotyk. Studia nad sztuką przełomu średniowiecza i czasów nowych. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Wrocław 1962, Warszawa 1965, s. 261–276.
- Polskie badania nad sztuką Pomorza Zachodniego w latach 1945¬–1965, „Materiały Zachodniopomorskie”, t. 12, 1966, Szczecin 1968, s. 627–647.
- Zabytki rzeźby średniowiecznej Koszalina, [w:] Dzieje Koszalina, red. B. Drewniak, H. Lesiński, Poznań 1967, s. 85–91.
- Z dziejów „Gabinetu Sztuki” na Zamku w Szczecinie, „Muzealnictwo”, nr 16, Poznań 1968, s. 7–18.
- T. S. Jaroszewski, Wilhelm Henryk Minter, architekt niesłusznie zapomniany, [w:] „Biuletyn Historii Sztuki”. nr 3, 1965, s. 231–256, [rec.] „Materiały Zachodniopomorskie”, t. 14, 1968, Szczecin 1970, s. 796–798.
- Zabytki ziemi chojeńskiej mówią, [w:] Z dziejów ziemi Chojeńskiej, praca zbiorowa, red. T. Białecki, Monografie Regionalne nr 5, Szczecin 1969, s. 406–434.
- Z. Fafius, M. Glińska, Z. Radacki, Mecenat książąt zachodniopomorskich w XVI i XVII wieku, [w:] Funkcja dzieła sztuki. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki w Szczecinie, listopad 1970, Warszawa 1972, s. 135–184.
- Pierwotna forma krucyfiksu z Kamienia Pomorskiego, [w:] Sztuka Pomorza Zachodniego, red. Z. Świechowski, Warszawa 1973, s. 247–286.
- Krucyfiks z Kuleszewa koło Słupska, [w:] Ars Una. Prace z historii sztuki, red. E. Iwanoyko, Poznań 1976, s. 81–87.
- Ze studiów nad dziejami klejnotów i ubiorów książąt szczecińskich, [w:] O rzemiośle artystycznym w Polsce. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki w Poznaniu 22-24 października 1973, red. T. Hrankowska, Warszawa 1976, s. 57–85.
- Późnogotycka rzeźba Pomorza Zachodniego. Przyczynek do dziejów geografii artystycznej pobrzeża Bałtyku, [w:] Sztuka pobrzeża Bałtyku. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Gdańsk 1976, red. T. Jaroszewski, Warszawa 1978, s. 241–266.
- Portret w malarstwie Pomorza Zachodniego – wystawa ze zbiorów Muzeum Narodowego w Szczecinie, Muzeum w Stargardzie Pomorskim, katalog, 1978.
- Z zagadnień ikonograficznych w sztuce Pomorza Zachodniego. Trzy późnogotyckie grupy rzeźbiarskie z motywem Emerancji, „Materiały Zachodniopomorskie”, t. 26, Szczecin 1980, s. 397–409.
- J. Wittstock, Kirchliche Kunst des Mittelalters und der Reformationszeit. St. Annen-Museum, Lübeck, 1981, katalog wystawy, [rec.], „Materiały Zachodniopomorskie”, t. 27, 1981, s. 442–448.
- Wspomnienia z organizacji służby konserwatorskiej na Pomorzu Zachodnim w latach 1945–1950, [w:] Pionierskie lata kultury szczecińskiej. Materiały z sesji popularnonaukowej odbytej w Szczecinie 13 V i 28 X 1985 r., Szczecin 1986, s. 337–347.
- Krucyfiks mistyczny z Ciećmierza, „Rocznik Historii Sztuki”, t. 17, 1988, s. 63–71.
- Średniowieczna rzeźba Szczecina, [w:] Sztuka średniowiecza na Pomorzu, II seminarium naukowe Oddziału Szczecińskiego Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Szczecin, październik 1989, red. M. Glińska, J. Kochanowska, K. Kroman, Szczecin 1991 s. 64¬–84.
- Siedemnastowieczny portret przełożonych szpitala św. Gertrudy w Szczecinie, [w:] Portret: funkcja – forma – symbol. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Toruń, grudzień 1986, red. A. Marczak-Krupa, Warszawa 1990, s. 403–413
- Rola kultu św. Ottona Bamberskiego w fundacjach Barnima III, [w:] Mecenat artystyczny książąt Pomorza Zachodniego. Materiały z Sesji Oddziału Szczecińskiego Stowarzyszenia Historyków Sztuki w Zamku Królewskim w Warszawie 21–22 listopada 1986, red. W. Filipowiak, B. Januszkiewicz, Szczecin 1990, s. 7–26.
- Einige Bemerkungen über die Vorbindungen der Mittelalterlichen Skulpturen Westpommern und Brandenburg ,[in:] Die mittelalterliche Plastik in der Mark Brandenburg : Protokollband des internationalen Kolloquiums vom 2. bis 4. März 1989 in den Staatlichen Museen zu Berlin, Bodemuseum / hrsg. von L. Lambacher und F. M. Kammel, Berlin 1990, s. 108-114.
- Figura św. Ottona z kościoła zamkowego – jej rola i charakter, [w:] Zamek książęcy w Szczecinie, red. E. Cnotliwy, Szczecin 1992, s. 175–182.
- Kaplica pielgrzymkowa cysterek koszalińskich na Górze Chełmskiej i jej wyposażenie, [w:] Cystersi w kulturze średniowiecznej Europy, red. J. Strzelczyk, Poznań 1992, s. 329-349.
- Późnogotycka rzeźba Szczecina. Tendencje i powiązania, „Biuletyn Historii Sztuki”, R. 54, nr 3, Warszawa 1992, s. 13–30.
- Kilka zachodniopomorskich rzeźb popremonstratenskich, „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie”, t. 36, Warszawa 1992, s. 235–257.
- Późnogotycki pentaptyk z kościoła pocysterskiego w Bukowie Morskim fundacji opata Henryka Kresse, [w:] Dzieje, kultura artystyczna i umysłowa polskich cystersów od średniowiecza do XVIII wieku: Poznań 27–30 września 1993, red. J. Strzelczyk, „Nasza Przeszłość”, t. 83, Kraków 1994, s. 473–496.
- O wpływach sztuki Tilmana Riemenschneidera w Nowej Marchii, [w:] „Materiały Zachodniopomorskie”, t. 40, 1994, Szczecin, s. 263–276.
- Elementy wyposażenia wnętrz obiektów cysterskich na Pomorzu Zachodnim, [w:] Dziedzictwo kulturowe cystersów na Pomorzu. Materiały z seminarium, które odbyło się 18 września 1994 roku w Kołbaczu, red. K. Kalita-Skwirzyńska, M. Lewandowska, Szczecin 1995, s. 75–93.
- Ołtarz główny protokatedry w Kamieniu Pomorskim i jego powiązania artystyczne. Materiały z Sesji w Kamieniu, maj 1988, [w:] „Materiały Zachodniopomorskie”, t. 12, 1995, s. 303–315.
- Pieta z Dąbia i jej znaczenie dla późnośredniowiecznej rzeźby Szczecina, [w:] Szczecin na przestrzeni wieków. Historia – Kultura – Sztuka, red. E. Włodarczyk, Szczecin 1995, s. 199–206.
- Uwarunkowania działalności Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Szczecinie w latach 1945–1950, [w:] 50 lat Polski na Pomorzu Zachodnim. Polityka – Społeczeństwo – Kultura. Materiały z sesji naukowej, Szczecin 19–20 maja 1995, red. K. Kozłowski, E. Włodarczyk, Szczecin 1996, s. 171–182.
- Rola zakonów w rozwoju rzeźby zachodniopomorskiej w okresie od połowy XIV do połowy XV wieku, [w:] Sztuka około 1400. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Poznań, listopad 1995, red. T. Hrankowska, t. 1, Warszawa 1996, s. 273–300.
- Refleksje i materiały na temat krucyfiksu z Kamienia Pomorskiego, [w:] Ars sine scientia nihil est. Księga ofiarowana Profesorowi Zygmuntowi Świechowskiemu, red. J. Olenderek, Warszawa 1997, s. 122–127.
- O wpływach południowoniemieckich w rzeźbie Pomorza Zachodniego i Nowej Marchii około roku 1500, [w:] Sztuka około 1500. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Gdańsk, listopad 1996, red. T. Hrankowska, Warszawa 1997, s. 63–80.
- Krucyfiks z Marianowa, „Materiały Zachodniopomorskie”, t. 44, 1998, s. 335–342.
- Kult św. Wojciecha w misji św. Ottona z Bambergu na Pomorzu, [w:] Tropami św. Wojciecha, red Z. Kurnatowska, t. 18, Poznań 1999, s. 285–292.
- „Czarna” Madonna z Unieścia, [w:] Argumenta, articuli, quaestiones – studia z historii sztuki średniowiecznej. Księga jubileuszowa dedykowana Marianowi Kutznerowi, red. A. Błażejewska, E. Pilecka, Toruń 1999, s. 133–139, il. 1–14.
- Płaskorzeźba ceramiczna z kościoła parafialnego w Choszcznie, [w:] Cystersi w społeczeństwie Europy Środkowej: Materiały z konferencji naukowej odbytej w klasztorze oo. Cystersów w Krakowie Mogile z okazji 900 rocznicy powstania Zakonu Ojców Cystersów: Poznań-Kraków-Mogiła 5-10 października 1998, Poznań 2000, s. 490-498.
- Krucyfiks z Marianowa i rzeźba Pietà z Sulina, [w:] Przeszłość i teraźniejszość Marianowa. Materiały z seminarium, które odbyło się 19 czerwca 1998 roku w Marianowie, red. A Walkiewicz, B. Wrzos, Szczecin 1999, s. 26–30, il. 2–5.
- Juliane von Fircks, Volkmar Herre, Anna Selbdritt. Eine kolossale Stuckplastik der Hochgotik in St. Nikolai zu Stralsund, Stralsund 1999, [rec.], „Materiały Zachodniopomorskie”, t. 45, Szczecin 1999 (2001), s. 653–656.
- Kołobrzeg jako ośrodek sztuki w średniowieczu, [w:] Salsa Cholbergiensis – Kołobrzeg w średniowieczu, red. L. Leciejewicz, M. Rębkowski, Kołobrzeg 2000, s. 171–189.
- O średniowiecznym wyposażeniu kościoła Mariackiego w Trzebiatowie, [w:] Trzebiatów – historia i kultura. Materiały z konferencji, Trzebiatów 17–18 maja 2000, red. W. Łysiak, Poznań 2001, s. 49–57.
- Ołtarz z kościoła Karsiborzu na wyspie Uznam, [w:] W cieniu trzech katedr, cz. 2. Materiały z konferencji naukowej, 22 kwietnia 1999, Stowarzyszenie Konserwatorów Zabytków, Oddział w Szczecinie, Szczecin 2001, s. 11–26, il. 1–9.
- O rzeźbie sakralnej w obrębie zakonu premonstratensów na Pomorzu Zachodnim, [w:] Życie dawnych Pomorzan. Materiały z konferencji, Bytów 20–21 października 2000, red. W. Łysiaka, Bytów-Poznań 2001, s. 53–70.
- Pierwotne przeznaczenie antaby brązowej ze Szczecina, [w:] Instantia est mater doctrinae. Księga jubileuszowa prof. dr. hab. Władysława Filipowiaka, red. E. Wilgocki, Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich, Oddział w Szczecinie, Szczecin 2001, s. 359–364, il. 1–2.
- Dwa późnogotyckie ołtarze z Chłopowa, „Zeszyty Bierzwnickie”, nr. 4, Poznań –Bierzwnik 2002, s. 82–89. (Materiały z sesji Opactwo Cysterskie w Bierzwniku /Marienwalde/ i jego rola wśród klasztorów cysterskich Pomorza i Brandenburgii, Bierzwnik 16–18 lipca 1998).
- Importy i wpływy skandynawskie w plastyce Pomorza Zachodniego, [w:] Średniowieczna sztuka skandynawska na Pomorzu Zachodnim, katalog wystawy, red. M. Frankowska-Makała, Muzeum Narodowe w Szczecinie, 7–30 czerwca 2002, Szczecin 2002 s. 3–29.
- Relikty wyposażeń konwentów cysterek zachodniopomorskich, [w:] Cysterki w dziejach i kulturze ziem polskich, dawnej Rzeczypospolitej i Europy Środkowej. Materiały z siódmej Międzynarodowej Konferencji Cystersologów, Trzebnica, 18–21 września 2002, red. A. Wyrwa, A. Kiełbasa, J. Swastek, Poznań 2004, s. 835–858.
- Uwagi o genezie formalnej trzynastowiecznej figurki św. Jana z Kołobrzegu, [w:] Terra Transoderana. Sztuka Pomorza Nadodrzańskiego i dawnej Nowej Marchii w średniowieczu. Materiały seminarium naukowego poświeconego jubileuszowi 50-lecia pracy w muzealnictwie szczecińskim Zofii Krzymuskiej-Fafius, 7–8 czerwca 2002, Stowarzyszenie Historyków Sztuki, Oddział w Szczecinie, red. M. Glińska, K. Kroman, R. Makała, Szczecin 2004, s. 217–222.
- Twórczość warsztatów rzeźbiarskich związanych ze Słupskiem w pierwszej ćwierci XVI wieku. [w:] Wokół Wita Stwosza, katalog wystawy, Muzeum Narodowe w Krakowie marzec–maj 2005, red. D. Horzela, A. Organisty, Kraków 2005, s. 249–259.
- Z problematyki skandynawskiej na Pomorzu Zachodnim – krucyfiks z Kuleszewa, [w:] „Teka Komisji Historii Sztuki”, t. 10, Toruń 2005, s. 113–118, il. 1–7.
- Uwagi o pochodzeniu statuy św. Ottona, [w:] Nie tylko archeologia. Księga poświęcona pamięci Eugeniusza „Gwidona” Wilgockiego, Szczecin 2006, s. 263–270.
- Das Backsteinrelief in der Pfarrkirche zu Arnswalde (Choszczno) in der Neumark, [in:] Kunst des Mittelalters in der Markt Brandenburg. Tradition – Transformation – Innovation, hrsg. von. E. Badstübner, Berlin 2008.
- Studia nad rzeźbą średniowieczną na Pomorzu Zachodnim, Muzeum Narodowe w Szczecinie, Szczecin 2009.
- K. Krasnodębska, Z. Krzymuska-Fafius, Romańskie krucyfiksy brązowe z terenu Pomorza Zachodniego, „Przegląd Zachodniopomorski” 2014, R. XXIX (LVIII), z. 4, s. 15–31.
Bibliografia
- Zofia Krzymuska-Fafius, biogram [w:] Encyklopedia Szczecina, tom 1, A-O, red. T. Białecki, Uniwersytet Szczeciński. Instytut Historii. Zakład Historii Pomorza Zachodniego, Szczecin 1999.
- Wspomnienia Zofii Krzymuskiej-Fafius dotyczące okresu studiów, oprac. A. Organisty [w:] Studia nad rzeźbą średniowieczną na Pomorzu Zachodnim, Muzeum Narodowe w Szczecinie, Szczecin 2009, s. 121–140.