Cała naprzód (film)

Okładka serii „Skarby Polskiego Kina” wydawnictwa De Agostini Polska ze zrekonstruowanym filmem Cała naprzód na DVD

Cała naprzód (1966) – awanturniczo-przygodowy film fabularny w reżyserii Stanisława Lenartowicza, którego akcja rozgrywała się na statku oraz w Skandynawii i w egzotycznych portach Afryki.

Zgodę na realizację filmu otrzymał reżyser w styczniu 1966 roku. Dzięki pomocy i zaangażowaniu dyrekcji Polskiej Żeglugi Morskiej w Szczecinie film o tematyce morskiej zrealizowano częściowo na pokładzie drobnicowca m/s „Kraków”, który latem 1966 roku odbywał rutynowy rejs na trasie Szczecin przez Casablankę, Dakar do Nigerii i z powrotem.

Streszczenie

W porcie szczecińskim Janek, marynarz floty handlowej, spotyka swojego dawnego kolegę Leona. Zaskoczeni gwałtowna ulewą stają pod daszkiem, pod którym również schroniła się atrakcyjna, młoda dziewczyna i robotnik ze stoczni. Leon chwali się swymi życiowymi sukcesami - ma dom rodzinę, dobrze zarabia. Sprowokowany przechwałkami kolegi Janek zaczyna fantazjować o swym pełnym przygód życiu na morzu. Opowiada o romansie z tajemniczą baronową, o zdemaskowaniu bandy handlarzy narkotyków na statku widmie oraz o Polce, której pomógł w ucieczce z haremu. Ulewa ustaje. Niepostrzeżenie odeszła młoda dziewczyna, która tak podobała się Jankowi, że wszystkie bohaterki jego opowieści miały jej twarz. Koledzy rozstają się. Każdy z cichym żalem do losu. Janek dlatego, że w zawodzie marynarza nie ma czasu na życie rodzinne, a Leon, że jego życie na lądzie jest monotonne i nieciekawe. Spotykają się jeszcze raz. Wracając na wachtę Janek ujrzy „wspaniale urządzonego” Leona w zachlapanym roboczym kombinezonie, zawzięcie pucującego statek. (Adam Wyżyński w Leksykonie polskich filmów fabularnych)

Realizatorzy filmu

• reżyseria: Stanisław Lenartowicz
• współpr. reżyserska: Aleksander Sajkow, Jerzy Karwowski, Beata Bilska
• scenariusz: Ewa Szumańska, Stanisław Lenartowicz
• zdjęcia: Tadeusz Wieżan, Jerzy Stawicki
• współpr. operatorska: Maciej Kijowski, Jerzy Szurowski, Zygmunt Krusznicki
• scenografia: Jan Grandys
• współpr. scenograficzna: Tadeusz Kosarewicz, Maciej Maria Putowski, Jerzy Radziwoń
• kostiumy: Franciszek Starowieyski
• współpr. kostiumograficzna: Elżbieta Meksz
• muzyka: Wojciech Kilar
• 'wykonanie muzyki: Wielka Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia w Katowicach pod dyr. Konrada Bryzka
• dźwięk: Stanisław Piotrowski
• współpr. dźwiękowa: Waldemar Kamizela, Marian Ciupka
• montaż: Halina Nawrocka
• charakteryzacja: Jadwiga Raińska, Anna Włodarczyk
• współpr. charakteryzatorska: Zygmunt Kaźmierski
• kier. produkcji: Jan Włodarczyk
• współpr. produkcyjna: Zbigniew Tołłoczko, Tadeusz Szarski, Andrzej Piotrowski, Ryszard Chutkowski
• dane techn.: film czarno-biały, 2446 m
• czas: 86'
• produkcja: Studio Filmowe Kadr
• atelier: Wytwórnia Filmów Fabularnych we Wrocławiu
• laboratorium: Wytwórnia Filmów Fabularnych we Wrocławiu

Obsada

• Zbigniew Cybulski – Janek, marynarz floty handlowej
• Zdzisław Maklakiewicz – Leon, kolega Janka z wojska; Dziennikarz na statku (opowieść 3)
• Teresa Tuszyńska – Dziewczyna w szczecińskim porcie; Aktorka Gloria (opowieść 1); Dolores, dziewczyna spotkana w portowej tawernie (opowieść 2); Sabina, zagraniczna pasażerka na polskim statku (opowieść 3); Wanda, ósma żona Ekscelencji (opowieść 4)
• Józef Pieracki – Józef, lokaj Glorii (opowieść 1)
• Adolf Chronicki – Eryk, reżyser filmu Lochy Elsinoru (opowieść 1)
• Ferdynand Matysik – Komisarz aresztujący Glorię (opowieść 1)
• Zdzisław Karczewski – Kapitan „Rosity” (opowieść 2)
• Jerzy Nowak – Bosman na „Rosicie” (opowieść 2)
• Zdzisław Kuźniar – Marynarz ze szramą na „Rosicie” (opowieść 2)
• Ryszard Ronczewski – Marynarz na „Rosicie” (opowieść 2)
• Krzysztof Litwin – Chłopak; Marynarz na „Rosicie” (opowieść 2); Steward na statku (opowieść 3); Sługa w haremie (opowieść 4)
• Stanisław Gronkowski – Oficer na statku (opowieść 3)
• Andrzej Mrozek – Oficer na statku (opowieść 3)
• Eliasz Kuziemski – Pasażer na statku (opowieść 3)
• Leon Niemczyk – Ekscelencja, władca haremu (opowieść 4)
• Igor Przegrodzki – Przedstawiający kandydatki do haremu (opowieść 4)
• Krystyna Mikołajewska – Dziewczyna w haremie (opowieść 4)
• Teresa Wicińska – Dziewczyna w haremie (opowieść 4)

Ponadto:

• L Dąbrowska-Puzilewicz
• Adam Dzieszyński
• Teresa Francik
• Krzysztof Fus
• L Jewasiński
• Barbara Jędraszak
• M Kosińska
• Andrzej Kossowicz
• W Kowalczyk
• K Mikuła
• W Monne
• E Morus
• M Mroczko
• Albert Narkiewicz
• Daniela Pacholczyk
• Andrzej Polkowski
• Tadeusz Skorulski
• Wojciech Szostek
• B. Tańska
• Henryk Tejchert
• Jan Uryga
• Włodzimierz Wilkosz

Miejsca realizacji

Sekwencje morskie częściowo realizowano podczas rejsu na pokładzie statku. Pozostałe ujęcia, które rozgrywały się na mostku kapitańskim czy pod pokładem statku (kajuty, kubryk, ładownie), nakręcono w dekoracjach wybudowanych we wrocławskim atelier. Dekoracje te umieszczono na specjalnych sprężynach, dzięki którym osiągnięto efekt kołysania statku. Egzotyczne sceny filmu kręcono w autentycznych plenerach zachodnich wybrzeży afrykańskich, m.in. w Casablance, na Wyspach Kanaryjskich i w Dakarze. We wrocławskiej wytwórni wybudowano także wnętrza marokańskiego haremu, portowe tawerny oraz komnaty skandynawskiego zamku. Sekwencje spinające klamrą film nakręcono w Szczecinie – na Łasztowni i w porcie, oraz na Zalewie Szczecińskim. Sceny na statku „Rosita” kręcono na wybudowanym w 1928 roku parowcu „Wisła”.

Kadry z filmu

• 

  Zbigniew Cybulski (Janek) i Zdzisław Maklakiewicz (Leon)

• 
• 

• 
• 

  Krzysztof Litwin (Chłopak; Marynarz na „Rosicie”; Steward)

• 

• 
• 
• 

  Zdzisław Karczewski jako kapitan „Rosity”

Plakaty do filmu

• 

  Proj. graf. Bronisław Zelek

• 

  Proj. graf. Bronisław Zelek

• 

  Proj. graf. Waldemar Świerzy

Premiera filmu

• Premiera filmu odbyła się 14 kwietnia 1967 roku w Klubie „13 Muz” w Szczecinie, już po tragicznej śmierci odtwórcy głównej roli, Zbigniewa Cybulskiego. W kameralnym pokazie udział wzięli realizatorzy filmu – reżyser Stanisław Lenartowicz, współautorka scenariusza Ewa Szumańska oraz operator Jerzy Stawicki.

O filmie pisali m.in.

• Bożena Janicka, W każdym porcie przygoda, „Film 1967” nr 20, s. 5

Z prasy

• (...) „Cała naprzód” jest filmem o oryginalnej koncepcji. (...) Jest tu wiele udanych rzeczy obok złych. Przeplata się to ze sobą w sposób niemożliwy do rozdzielenia. Rama pomysłowa i dziwaczna. („Życie Literackie”)

• (...) Zbyszek w roli marynarza floty handlowej. Cybulski jako marynarz? Co za pomysł? – wzruszano ramionami. Z pewnością nie bardzo przylegał do rozrywkowego zamiaru scenariuszowego. Ale Zbyszek wiedział, dlaczego podejmuje się ról w filmach. Jego marynarz nie jest w ogóle marynarzem. Jest marynarzem konkretnym, niepowtarzalnym, polskim. Z bagażem radości i smutków tego kraju, z wdziękiem i romantycznością tego narodu. W jego marynarzu jest cząstka każdego z nas. (Stanisław Lenartowicz)

• (...) Szczur lądowy to właściwie bohater „Całej naprzód”; marynarz, którego spotykają w filmie rozliczne przygody, jest tylko czymś w rodzaju medium. Opowiada wszystkie te historie o tajemniczych kobietach i tajemniczych statkach tylko po to, żeby zaimponować swojemu ceprowi, a wymyśla oczywiście takie, których tamten od niego oczekuje. (...) Wszystko byłoby może w porządku, gdyby potoczne wyobrażenia o słodkim życiu marynarza rzeczywiście wyglądały tak, jak w filmie. (...) Po tak obfitej, a w dodatku nieśmiesznej porcji fantazji, tym większy przychodzi apetyt na odrobinę zabawnej obserwacji, komizmu nie wymyślonego ale podpatrzonego, słowem – na komedię realistyczną. W „Całej naprzód” pada jedno zdanie, które brzmi realistycznie: „Mówi się, że na marynarza za każdym rogiem czeka przygoda, a ja minąłem tego dnia już dwadzieścia rogów i nic”. (Bożena Janicka)

• (...) Komedia, zwłaszcza na tle niektórych ostatnich i pokrewnych utworów, wyróżnia się niewątpliwą kulturą, a także – co u nas bardzo rzadkie – dobrą koncepcją scenariusza. („Trybuna Ludu”)

Ciekawostki

Okładka płyty kompaktowej ze ścieżką dźwiękową z filmu Cała naprzód (2021) - fot. ze zbiorów GAD Records

• W filmie Cała naprzód Teresa Tuszyńska wcieliła się w pięć ról. Dla uzyskania odpowiedniego efektu – podkreślenia różnorodności granych przez nią bohaterek, ich temperamentu, miejsca zamieszkania czy pozycji społecznej – reżyser zadecydował o dubbingowaniu ról aktorki. Na ekranie Teresa Tuszyńska swoim głosem przemówiła tylko jako Dolores. W wielu publikacjach filmowych uznaje się, że postsynchrony do postaci Glorii recytującej tekst Ofelii (opowieść pierwsza) podkładała Barbara Horawianka. Jednak aktorka dementuje tę informację

• Rolę kapitana „Rosity” powierzył Stanisław Lenartowicz wrocławskiemu aktorowi Zdzisławowi Karczewskiemu, który od sierpnia 1945 do 1947 roku mieszkał w Szczecinie. Zdzisław Karczewski był m.in. wicedyrektorem Dyrekcji Okręgowej Polskiego Radia i pierwszym dyrektorem (kierownikiem) Rozgłośni PR w Szczecinie (od 1 września 1945 do 12 sierpnia 1946). Kierował także Wydziałem Propagandy Wojewódzkiego Urzędu Informacji i Propagandy. Jako aktor, śpiewak i reżyser związany był ze szczecińskim teatrem Komedia Muzy­czna

• W lutym 2021 roku nakładem wydawnictwa muzycznego GAD Records z Sosnowca ukazała się płyta kompaktowa ze ścieżką dźwiękową Wojciecha Kilara do filmu Cała naprzód (GAD CD 155). Nagrań dokonała Wielka Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia w Katowicach pod dyr. Konrada Bryzka. Dodatkowo płyta zawiera nagrania tej samej orkiestry z muzyką do filmu Giuseppe w Warszawie. Orkiestrą kierował związany ze Szczecinem i z Filharmonią Szczecińską dyrygent Stefan Marczyk

Zobacz także

• Szczecin w filmie Cała naprzód

Bibliografia

• Arkadiusz Bis, Filmy fabularne w powojennym Szczecinie, „sedina.pl magazyn. Rocznik Miłośników Dawnego Szczecina” 2009 nr 4
• Leksykon polskich filmów fabularnych wyd. II uzupełnione i poprawione (pod red. Jana Słodowskiego), Wydawnictwo Wiedza i Życie, Warszawa 1997

Inne źródła

• Okładka płyty kompaktowej ze ścieżką dźwiękową z filmu Cała naprzód (2021) dzięki uprzejmości Wydawnictwa GAD Records

Autor opracowania: Andrzej Androchowicz