Dom przedpogrzebowy (Szczecinek): Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Pomorza Zachodniego - pomeranica.pl
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
m (zamienił w treści „9/10 listopada 1938” na „9/10 listopada 1938”)
 
(Nie pokazano 7 wersji utworzonych przez 2 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
__NOTOC__
__NOTOC__{{Koordynaty|53.712584|16.696551}}
'''Dom przedpogrzebowy na cmentarzu żydowskim w Szczecinku'''
'''Dom przedpogrzebowy na cmentarzu żydowskim w Szczecinku'''
{{Koordynaty|53.712584|16.696551}}
Dzisiejszy zbór kościoła ewangelicko-augsburskiego w [[Szczecinek|Szczecinku]] przy [[Ulica Wodociągowa (Szczecinek)|ulicy Wodociągowej]], w północno-wschodniej części miasta, przekształcony po II wojnie światowej z domu przedpogrzebowego gminy żydowskiej, to obecnie jedyny ślad po jednej z najliczniejszych na Pomorzu Zachodnim społeczności, która przez trzysta lat stanowiła istotny element krajobrazu kulturowego Szczecinka.
Prawdopodobnie w 1. połowie XVIII wieku powstał w Szczecinku cmentarz żydowski, gdyż w tym czasie pracował tu już żydowski grabarz, choć liczba osób wyznania mojżeszowego nie była liczna, oscylowała w okolicach 30. Kirkut został założony na wzgórzu ''St. Jürgensberg'', w okolicy obecnej ulicy Wodociągowej. Wiadomo że chowano na nim wyznawców judaizmu nie tylko ze Szczecinka, ale także z [[Koszalin|Koszalina]], [[Sławno|Sławna]], [[Polanów|Polanowa]] czy [[Darłowo|Darłowa]], gdzie cmentarze żydowskie powstały w późniejszym czasie. W XIX wieku liczba ludności żydowskiej szybko rosła – od 39 osób w roku 1800, do 129 w 1831 roku, 233 w 1849, do 409 w roku 1871, aż po 450 osób w 1893. Stąd potrzeba rozbudowy cmentarza mającego obszar około 0,25 ha.
W 1829 roku gmina odkupiła jeden z magazynów w pobliżu nekropolii i przebudowała go w 1862 roku na dom przedpogrzebowy. Była to niewielka, prosta jednokondygnacyjna budowla, w której poza odprawianiem obrzędów pogrzebowych, przechowywano także karawan. Do lat 80. XIX wieku cmentarz i dom przedpogrzebowy znajdowały się na obszarze niezabudowanym, później jednak na terenie obok wieży ciśnień zaczęły pojawiać się pierwsze zabudowania, a działkę z budynkiem wymierzono i ogrodzono.
Na przełomie XIX i XX wieku liczba wyznawców judaizmu w Szczecinku stale malała. W 1905 roku było ich już o połowę mniej niż przed dziesięciu laty, a kolejne dwadzieścia lat później, w 1924 roku mieszkało tu już tylko 140 Żydów.
W latach 30. XX wieku cmentarz został zdewastowany, a na przełomie 1943/44 jeńcy wojenni w Szczecinku otrzymali rozkaz przerobienia nagrobków z cmentarza żydowskiego na kostkę brukową, którą wyłożono chodniki obok szkoły. Budynek domu przedpogrzebowego przetrwał Noc Kryształową ([[9 listopada|9]]/[[10 listopada]] [[1938]]), kiedy spalono szczecinecką synagogę i zdewastowano inne budynki należące do gminy żydowskiej.
W 1950 roku teren zniszczonej nekropolii został zrównany z ziemią. Dom pogrzebowy został przekazany do użytkowania zborowi ewangelicko-augsburskiemu, który urządził w nim kaplicę. W 1997 roku umieszczono na ścianie budynku tablicę w języku polskim informującą o jego historii.


Dzisiejszy zbór kościoła ewangelicko-augsburskiego w [[Szczecinek|Szczecinku]] przy ulicy Wodociągowej, w północno-wschodniej części miasta, przekształcony po II wojnie światowej z domu przedpogrzebowego gminy żydowskiej, to obecnie jedyny ślad po jednej z najliczniejszych na Pomorzu Zachodnim społeczności, która przez trzysta lat stanowiła istotny element krajobrazu kulturowego Szczecinka.
Prawdopodobnie w 1. połowie [[XVIII wiek]]u powstał w Szczecinku [[Cmentarz żydowski (Szczecinek)|cmentarz żydowski]].
W [[1829]] roku gmina odkupiła jeden z magazynów w pobliżu nekropolii i przebudowała go w [[1862]] roku na dom przedpogrzebowy. Była to niewielka, prosta jednokondygnacyjna budowla, w której poza odprawianiem obrzędów pogrzebowych, przechowywano także karawan. Do lat 80. [[XIX wiek]]u cmentarz i dom przedpogrzebowy znajdowały się na obszarze niezabudowanym, później jednak na terenie obok wieży ciśnień zaczęły pojawiać się pierwsze zabudowania, a działkę z budynkiem wymierzono i ogrodzono.
Na przełomie XIX i [[XX wiek]]u liczba wyznawców judaizmu w Szczecinku stale malała. W [[1905]] roku było ich już o połowę mniej niż przed dziesięciu laty, a kolejne dwadzieścia lat później, w [[1924]] roku mieszkało tu już tylko 140 Żydów.
W latach 30. XX wieku cmentarz został zdewastowany. Budynek domu przedpogrzebowego przetrwał Noc Kryształową ([[9 listopada|9]]/[[10 listopada]] [[1938]]), kiedy spalono szczecinecką synagogę i zdewastowano inne budynki należące do gminy żydowskiej.
W [[1950]] roku teren zniszczonej nekropolii został zrównany z ziemią. Dom pogrzebowy został przekazany do użytkowania zborowi ewangelicko-augsburskiemu, który urządził w nim kaplicę. W [[1997]] roku umieszczono na ścianie budynku tablicę w języku polskim informującą o jego historii.
==Bibliografia==
==Bibliografia==
 
* Gemeinden und Gutsbezirke der Provinz Pommern und ihre Bevölkerung. Berlin 1874.
*Gemeinden und Gutsbezirke der Provinz Pommern und ihre Bevölkerung. Berlin 1874.
* Gemeindelexikon für die Provinz Pommern. Berlin 1908.
*Gemeindelexikon für die Provinz Pommern. Berlin 1908.
* Karta ewidencyjna cmentarza. Koszalin 1988. Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Szczecinie. Delegatura w Koszalinie.
*Karta ewidencyjna cmentarza. Koszalin 1988. Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Szczecinie. Delegatura w Koszalinie.
* Opęchowski Mirosław. Cmentarze żydowskie na Pomorzu Zachodnim. Stan zachowania, problemy konserwatorskie. W: Żydzi i ich sąsiedzi na Pomorzu Zachodnim w XIX i XX wieku. Red. M. Jaroszewicz, W. Stępiński. Warszawa 2007, s. 377-395.  
*Opęchowski Mirosław. Cmentarze żydowskie na Pomorzu Zachodnim. Stan zachowania, problemy konserwatorskie. W: Żydzi i ich sąsiedzi na Pomorzu Zachodnim w XIX i XX wieku. Red. M. Jaroszewicz, W. Stępiński. Warszawa 2007, s. 377-395.  
* Salinger Gerhard. Zur Erinnerung und zum Gedenken. Die einstigen jüdischen Gemeinden Pommerns. T. 3, New York 2006.
*Salinger Gerhard. Zur Erinnerung und zum Gedenken. Die einstigen jüdischen Gemeinden Pommerns. T. 3, New York 2006.
 
==Linki zewnętrzne==
==Linki zewnętrzne==
 
* [http://www.sztetl.org.pl/pl/article/szczecinek/12,cmentarze/ Wirtualny Sztetl]
*[http://www.sztetl.org.pl/pl/article/szczecinek/12,cmentarze/ Wirtualny Sztetl]
* [http://www.szczecinek.org/forum/viewtopic.php?f=23&t=810 Szczecinecki Portal Historyczny im. prof. Dr Karla Tuempla]
*[http://www.szczecinek.org/forum/viewtopic.php?f=23&t=810 Szczecinecki Portal Historyczny im. prof. Dr Karla Tuempla]
{{AutorP|[[Użytkownik:A. Bartczak|Anna Bartczak]]}}
 
{{Autor|[[Użytkownik:A. Bartczak|Anna Bartczak]]}}
[[Kategoria:Pomeranica - Zabytki]]
[[Kategoria:Pomeranica - Zabytki]]
[[Kategoria:Pomeranica]]
[[Kategoria:Pomeranica]]
Linia 29: Linia 23:
[[Kategoria:Pomeranica - Domy przedpogrzebowe]]
[[Kategoria:Pomeranica - Domy przedpogrzebowe]]
[[Kategoria:Pomeranica - Cmentarze]]
[[Kategoria:Pomeranica - Cmentarze]]
[[Kategoria:Pomeranica - do sprawdzenia]]
[[Kategoria:Pomeranica FBa]]
{{DEFAULTSORT:}}
{{DEFAULTSORT:Szczecinek}}

Aktualna wersja na dzień 00:05, 8 gru 2014

Geolokalizacja: 53.712584,16.696551

Dom przedpogrzebowy na cmentarzu żydowskim w Szczecinku

Dzisiejszy zbór kościoła ewangelicko-augsburskiego w Szczecinku przy ulicy Wodociągowej, w północno-wschodniej części miasta, przekształcony po II wojnie światowej z domu przedpogrzebowego gminy żydowskiej, to obecnie jedyny ślad po jednej z najliczniejszych na Pomorzu Zachodnim społeczności, która przez trzysta lat stanowiła istotny element krajobrazu kulturowego Szczecinka. Prawdopodobnie w 1. połowie XVIII wieku powstał w Szczecinku cmentarz żydowski. W 1829 roku gmina odkupiła jeden z magazynów w pobliżu nekropolii i przebudowała go w 1862 roku na dom przedpogrzebowy. Była to niewielka, prosta jednokondygnacyjna budowla, w której poza odprawianiem obrzędów pogrzebowych, przechowywano także karawan. Do lat 80. XIX wieku cmentarz i dom przedpogrzebowy znajdowały się na obszarze niezabudowanym, później jednak na terenie obok wieży ciśnień zaczęły pojawiać się pierwsze zabudowania, a działkę z budynkiem wymierzono i ogrodzono. Na przełomie XIX i XX wieku liczba wyznawców judaizmu w Szczecinku stale malała. W 1905 roku było ich już o połowę mniej niż przed dziesięciu laty, a kolejne dwadzieścia lat później, w 1924 roku mieszkało tu już tylko 140 Żydów. W latach 30. XX wieku cmentarz został zdewastowany. Budynek domu przedpogrzebowego przetrwał Noc Kryształową (9/10 listopada 1938), kiedy spalono szczecinecką synagogę i zdewastowano inne budynki należące do gminy żydowskiej. W 1950 roku teren zniszczonej nekropolii został zrównany z ziemią. Dom pogrzebowy został przekazany do użytkowania zborowi ewangelicko-augsburskiemu, który urządził w nim kaplicę. W 1997 roku umieszczono na ścianie budynku tablicę w języku polskim informującą o jego historii.

Bibliografia

  • Gemeinden und Gutsbezirke der Provinz Pommern und ihre Bevölkerung. Berlin 1874.
  • Gemeindelexikon für die Provinz Pommern. Berlin 1908.
  • Karta ewidencyjna cmentarza. Koszalin 1988. Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Szczecinie. Delegatura w Koszalinie.
  • Opęchowski Mirosław. Cmentarze żydowskie na Pomorzu Zachodnim. Stan zachowania, problemy konserwatorskie. W: Żydzi i ich sąsiedzi na Pomorzu Zachodnim w XIX i XX wieku. Red. M. Jaroszewicz, W. Stępiński. Warszawa 2007, s. 377-395.
  • Salinger Gerhard. Zur Erinnerung und zum Gedenken. Die einstigen jüdischen Gemeinden Pommerns. T. 3, New York 2006.

Linki zewnętrzne



Logo pomeranica.jpg
Autor opracowania: Anna Bartczak


Źródło: „http://pomeranica.pl/index.php?title=Dom_przedpogrzebowy_(Szczecinek)&oldid=154184”