Józef Gruda: Różnice pomiędzy wersjami
(Nie pokazano 11 pośrednich wersji utworzonych przez tego samego użytkownika) | |||
Linia 22: | Linia 22: | ||
<br><br> | <br><br> | ||
== Życiorys == | == Życiorys == | ||
'''Józef Gruda''' (właśc. Witold Zyndram-Kościałkowski h. Syrokomla) urodził się [[19 stycznia]] [[1916]] roku w Warszawie. Pochodził z rodziny arystokratycznej o silnych tradycjach patriotycznych i piłsudczykowskich. Jego rodzicami byli podpułkownik Marian | '''Józef Gruda''' (właśc. Witold Zyndram-Kościałkowski h. Syrokomla) urodził się [[19 stycznia]] [[1916]] roku w Warszawie. Pochodził z rodziny arystokratycznej o silnych tradycjach patriotycznych i piłsudczykowskich. Jego rodzicami byli podpułkownik Marian Zyndram-Kościałkowski h. Syrokomla, jeden z czołowych polityków dwudziestolecia międzywojennego, premier Rzeczypospolitej w latach 1935-1936, i Anna z Krysińskich h. Leliwa. Siostra, Maria Kościałkowska (właśc. Maria Zyndram-Kościałkowska h. Syrokomla), jest aktorką związaną z Krakowem. | ||
Uczęszczał do Państwowego Gimnazjum im. Księcia Józefa Poniatowskiego w Warszawie. W latach 1937-1939 studiował nauki społeczne i prawo na Uniwersytecie Wileńskim im. Stefana Batorego. Podczas kampanii wrześniowej służył w I Dywizji Piechoty Legionów. Ciężko ranny pod Tomaszowem Lubelskim, przedostał się na Litwę. Kolejno pracował jako robotnik w tartaku, inspektor transportu, doker i rybak. Równocześnie działał w konspiracji. Prawdopodobnie z tego okresu | Uczęszczał do Państwowego Gimnazjum im. Księcia Józefa Poniatowskiego w Warszawie. W latach 1937-1939 studiował nauki społeczne i prawo na Uniwersytecie Wileńskim im. Stefana Batorego. Podczas kampanii wrześniowej służył w I Dywizji Piechoty Legionów. Ciężko ranny pod Tomaszowem Lubelskim, przedostał się na Litwę. Kolejno pracował jako robotnik w tartaku, inspektor transportu, doker i rybak. Równocześnie działał w konspiracji. Prawdopodobnie z tego okresu wzięło się jego nowe nazwisko, którym posługiwał się do końca życia. | ||
Po wojnie przeszedł do rezerwy w stopniu kapitana Wojska Polskiego. Początkowo pracował w Wojskowym Instytucie Wydawniczym w Warszawie. Publikował także w czasopismach wojskowych. Rozpoczął studia prawnicze i ekonomiczne. Choć jego kontakty z teatrem sięgały lat okupacji - w wileńskim mieszkaniu jego matki mieściło się konspiracyjne studium teatralne - to dopiero dzięki namowom przyjaciela, pisarza Apoloniusza Zawilskiego oraz przychylności Leona Schillera, został słuchaczem na Wydziale Dramaturgicznym Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej, początkowo w Łodzi, a potem w Warszawie. W 1950 roku uzyskał dyplom tej uczelni. Pracował jako lektor Generalnej Dyrekcji Teatrów, Oper i Filharmonii oraz kierownik literacki w warszawskim Teatrze Ateneum (z przerwami 1951-1964). | Po wojnie przeszedł do rezerwy w stopniu kapitana Wojska Polskiego. Początkowo pracował w Wojskowym Instytucie Wydawniczym w Warszawie. Publikował także w czasopismach wojskowych. Rozpoczął studia prawnicze i ekonomiczne. Choć jego kontakty z teatrem sięgały lat okupacji - w wileńskim mieszkaniu jego matki mieściło się konspiracyjne studium teatralne - to dopiero dzięki namowom przyjaciela, pisarza Apoloniusza Zawilskiego oraz przychylności Leona Schillera, został słuchaczem na Wydziale Dramaturgicznym Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej, początkowo w Łodzi, a potem w Warszawie. W 1950 roku uzyskał dyplom tej uczelni. Pracował jako lektor Generalnej Dyrekcji Teatrów, Oper i Filharmonii oraz kierownik literacki w warszawskim Teatrze Ateneum (z przerwami 1951-1964). | ||
Linia 30: | Linia 30: | ||
W latach 1953-1954 był kierownikiem literackim w Teatrze Polskim w Bielsku-Białej. W tym okresie sztuką Gabrieli Zapolskiej ''Panna Maliczewska'' zadebiutował jako reżyser teatralny. Kolejno był kierownikiem literackim w Teatrach Dramatycznych we Wrocławiu (1954-1956) i w Teatrze im. Jaracza w Olsztynie (sez. 1956/1957). Równocześnie studiował na Wydziale Reżyserskim PWST w Warszawie. Dyplom reżysera uzyskał w 1960 roku. W następnych latach, nie będąc na stałym etacie, reżyserował w wielu teatrach w Polsce, m.in. w Warszawie, [[Bałtycki Teatr Dramatyczny im. Juliusza Słowackiego (Koszalin)|Koszalinie]], Poznaniu, Łodzi i w Toruniu. | W latach 1953-1954 był kierownikiem literackim w Teatrze Polskim w Bielsku-Białej. W tym okresie sztuką Gabrieli Zapolskiej ''Panna Maliczewska'' zadebiutował jako reżyser teatralny. Kolejno był kierownikiem literackim w Teatrach Dramatycznych we Wrocławiu (1954-1956) i w Teatrze im. Jaracza w Olsztynie (sez. 1956/1957). Równocześnie studiował na Wydziale Reżyserskim PWST w Warszawie. Dyplom reżysera uzyskał w 1960 roku. W następnych latach, nie będąc na stałym etacie, reżyserował w wielu teatrach w Polsce, m.in. w Warszawie, [[Bałtycki Teatr Dramatyczny im. Juliusza Słowackiego (Koszalin)|Koszalinie]], Poznaniu, Łodzi i w Toruniu. | ||
[[Plik:Gruda_Jozef03a.jpg|400px|right|thumb|'''Józef Gruda''' podczas próby do ''Świętej Joanny'' (1972)]] | [[Plik:Gruda_Jozef03a.jpg|400px|right|thumb|'''Józef Gruda''' podczas próby do ''Świętej Joanny'' (1972)]] | ||
Od 1960 do 1976 roku z przerwami związany ze '''[[Szczecin|Szczecinem]]'''. Na szczecińskiej scenie zadebiutował sztuką ''Widok z mostu'' Arthura Millera, za reżyserię której uzyskał nagrodę na II Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu. W 1963 roku, eksperymentując z formą, zrealizował własną wersję ''Wesela'', która ponownie w [[Szczecin|Szczecinie]] wystawił po siedmiu latach. Spektakl ten wystawiał również na kilku innych scenach Polski. W roku 1969 został kierownikiem artystycznym, a w 1971 roku dyrektorem [[Państwowe Teatry Dramatyczne|Państwowych Teatrów Dramatycznych]] w [[szczecin|Szczecinie]]. Z jego inicjatywy w 1971 roku w sali Bogusława [[Zamek Książąt Pomorskich|Zamku Ksiażąt Pomorskich]] uruchomiono nową scenę [[Państwowe Teatry Dramatyczne|Teatrów Dramatycznych]]. Tu, w renesansowych murach, wystawił ''Hamleta'' z wybitną kreacją [[Wacław Ulewicz|Wacława Ulewicza]] w roli tytułowej, spektakl uznawany do dziś za jedno z najważniejszych wydarzeń teatralnych w Polsce. Szczególnej, aktualnej wymowy nabierało to przedstawienie w kontekście do niedawnych wydarzeń Grudnia 1970 roku na Wybrzeżu. W czasie kilkuletniego kierowania szczecińskimi scenami wystawił i wyreżyserował wiele | Od 1960 do 1976 roku z przerwami związany ze '''[[Szczecin|Szczecinem]]'''. Na szczecińskiej scenie zadebiutował sztuką ''Widok z mostu'' Arthura Millera, za reżyserię której uzyskał nagrodę na II Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu. W 1963 roku, eksperymentując z formą, zrealizował własną wersję ''Wesela'', która ponownie w [[Szczecin|Szczecinie]] wystawił po siedmiu latach. Spektakl ten wystawiał również na kilku innych scenach Polski. W roku 1969 został kierownikiem artystycznym, a w 1971 roku dyrektorem [[Państwowe Teatry Dramatyczne|Państwowych Teatrów Dramatycznych]] w [[szczecin|Szczecinie]]. Z jego inicjatywy w 1971 roku w sali Bogusława [[Zamek Książąt Pomorskich|Zamku Ksiażąt Pomorskich]] uruchomiono nową scenę [[Państwowe Teatry Dramatyczne|Teatrów Dramatycznych]]. Tu, w renesansowych murach, wystawił ''Hamleta'' z wybitną kreacją [[Wacław Ulewicz|Wacława Ulewicza]] w roli tytułowej, spektakl uznawany do dziś za jedno z najważniejszych wydarzeń teatralnych w Polsce. Szczególnej, aktualnej wymowy nabierało to przedstawienie w kontekście do niedawnych wydarzeń Grudnia 1970 roku na Wybrzeżu. W czasie kilkuletniego kierowania szczecińskimi scenami wystawił i wyreżyserował wiele głośnych sztuk z repertuaru polskiego i obcego. Był członkiem zarządu Głównego i prezesem szczecińskiego Oddziału Towarzystwa Kultury Teatralnej. W latach 1971-1975 był członkiem Rady Programowej wydawanego w [[Szczecin|Szczecinie]] miesięcznika społeczno-kulturalnego „Spojrzenia”. | ||
Bezskutecznie prowadził z władzami miasta rozmowy na temat wprowadzenia przemyślanej polityki kulturalnej w [[Szczecin|Szczecinie]]. Zabiegał o budowę nowej siedziby dla teatru dramatycznego i opery, o dofinansowanie instytucji kulturalnych miasta, a także o zapewnienie mieszkań dla artystów. Zrażony niepowodzeniami, w 1975 roku opuścił [[Szczecin]]. | |||
Później jako reżyser współpracował z teatrami Rostocku (Volkstheater Rostock), [[Koszalin|Koszalina]], Elbląga, Poznania, Warszawy, Krakowa, Lublina, Katowic, Tarnowa i Łodzi. Działał w amatorskim ruchu teatralnym. Był autorem wielu artykułów z zakresu teorii i praktyki teatralnej. W 1969 roku wspólnie z Grzegorzem Dubowskim zrealizował fabularyzowany dokument o Marii Skłodowskiej-Curie, ''Maria i Piotr''. | Później jako reżyser współpracował z teatrami Rostocku (Volkstheater Rostock), [[Koszalin|Koszalina]], Elbląga, Poznania, Warszawy, Krakowa, Lublina, Katowic, Tarnowa i Łodzi. Działał w amatorskim ruchu teatralnym. Był autorem wielu artykułów z zakresu teorii i praktyki teatralnej. W 1969 roku wspólnie z Grzegorzem Dubowskim zrealizował fabularyzowany dokument o Marii Skłodowskiej-Curie, ''Maria i Piotr''. | ||
Linia 98: | Linia 100: | ||
|William Shakespeare | |William Shakespeare | ||
|scenariusz | |scenariusz | ||
|Państwowe Teatry Dramatyczne (Sala | |Państwowe Teatry Dramatyczne (Sala Księcia Bogusława X w Zamku Książąt Pomorskich) | ||
|15 stycznia 1971 | |15 stycznia 1971 | ||
|- | |- | ||
Linia 110: | Linia 112: | ||
|William Shakespeare | |William Shakespeare | ||
|scenariusz | |scenariusz | ||
|Państwowe Teatry Dramatyczne i Telewizja Polska Szczecin (przeniesienie spektaklu z Sali | |Państwowe Teatry Dramatyczne i Telewizja Polska Szczecin (przeniesienie spektaklu z Sali Księcia Bogusława X w Zamku Książąt Pomorskich) | ||
|20 września 1971 | |20 września 1971 | ||
|- | |- | ||
Linia 122: | Linia 124: | ||
|George Bernard Shaw | |George Bernard Shaw | ||
| | | | ||
|Państwowe Teatry Dramatyczne (Sala | |Państwowe Teatry Dramatyczne (Sala Księcia Bogusława X w Zamku Książąt Pomorskich) | ||
|22 stycznia 1972 | |22 stycznia 1972 | ||
|- | |- | ||
Linia 128: | Linia 130: | ||
|William Shakespeare | |William Shakespeare | ||
|inscenizacja | |inscenizacja | ||
|Państwowe Teatry Dramatyczne (Sala | |Państwowe Teatry Dramatyczne (Sala Księcia Bogusława X w Zamku Książąt Pomorskich) | ||
|2 lipca 1972 | |2 lipca 1972 | ||
|- | |- | ||
Linia 212: | Linia 214: | ||
* '''1974''' – Medal 30-lecia PRL | * '''1974''' – Medal 30-lecia PRL | ||
<br/><br/> | <br/><br/> | ||
== Ciekawostki == | |||
* Kamienna głowa reżysera jest umieszczona nad oknami pierwszego piętra Pałacu pod Głowami (d. Klub „13 Muz”) przy pl. [[Plac Żołnierza Polskiego|Żołnierza Polskiego]]. Jest ona jedną z dziewięciu głów szczecinian związanych z szeroko pojętą kulturą i zasłużonych dla miasta | |||
== | * W kwietniu - maju 1988 roku, w ramach XXIII Ogólnopolskiego Przeglądu Teatrów Małych Form w [[Szczecin|Szczecinie]], w Klubie „13 Muz” zorganizowano wystawę poświęconą Józefowi Grudzie. Zaprezentowano m.in. dokumenty, zdjęcia, rekwizyty i kostiumy teatralne ze zbiorów rodzinnych reżysera oraz ze zbiorów [[Teatr Polski|Teatru Polskiego]] w [[Szczecin|Szczecinie]] | ||
<br/><br/> | |||
<gallery widths=450 heights= 350 perrow=2> | |||
Plik:Gruda_Jozef12a.jpg|Program wystawy (1988) - ''ze zbiorów [[Ryszard Markow|Ryszarda Markowa]]'' | |||
Plik:Gruda_Jozef11a.jpg| | |||
</gallery> | |||
<br/><br/> | |||
== O Józefie Grudzie == | |||
* ''(...) Szczecińskie przedstawienie „Widoku z mostu” jest bardzo zwarte, przeprowadzone z żelazną logiką - a przy tym powiedziałbym głęboko poetyckie - poszczególne jego partie brzmią jak przejmująca pieśń o fatalnej miłości. '''Józef Gruda''', po raz pierwszy reżyserujący w Szczecinie, dał się poznać jako reżyser, który potrafi dać przedstawieniu mocny ton, pełną harmonię, doskonale gospodarując siłami aktorskimi''. '''([[Feliks Jordan]], ''„Widok z mostu” Millera. Premiera w Teatrze Współczesnym'', [[Kurier Szczeciński|„Kurier Szczeciński”]] z marca 1960)''' | * ''(...) Szczecińskie przedstawienie „Widoku z mostu” jest bardzo zwarte, przeprowadzone z żelazną logiką - a przy tym powiedziałbym głęboko poetyckie - poszczególne jego partie brzmią jak przejmująca pieśń o fatalnej miłości. '''Józef Gruda''', po raz pierwszy reżyserujący w Szczecinie, dał się poznać jako reżyser, który potrafi dać przedstawieniu mocny ton, pełną harmonię, doskonale gospodarując siłami aktorskimi''. '''([[Feliks Jordan]], ''„Widok z mostu” Millera. Premiera w Teatrze Współczesnym'', [[Kurier Szczeciński|„Kurier Szczeciński”]] z marca 1960)''' | ||
* ''(...) Potwierdziła się także znakomita opinia przedstawienia „Wesela” w reżyserii Józefa Grudy. Tu niezwykłe i nowatorskie jest przede wszystkim rozwiązanie II aktu, najtrudniejszego i najmniej zwykle czytelnego w inscenizacjach „Wesela”. Gruda otwierał ten akt kluczem „Wyzwolenia”''. '''(Roman Szydłowski, ''Impreza na europejską skalę. Warszawskie spotkania teatralne'', [[Kurier Szczeciński|„Kurier Szczeciński”]] 1970 nr 305, s. 4)''' | * ''(...) Potwierdziła się także znakomita opinia przedstawienia „Wesela” w reżyserii Józefa Grudy. Tu niezwykłe i nowatorskie jest przede wszystkim rozwiązanie II aktu, najtrudniejszego i najmniej zwykle czytelnego w inscenizacjach „Wesela”. Gruda otwierał ten akt kluczem „Wyzwolenia”''. '''(Roman Szydłowski, ''Impreza na europejską skalę. Warszawskie spotkania teatralne'', [[Kurier Szczeciński|„Kurier Szczeciński”]] 1970 nr 305, s. 4)''' | ||
* ''(...) Miał piękny dar zjednywania sobie ludzi sztuki, którzy Go wręcz uwielbiali. Miał też cechy, które nie mogły zjednać wszystkich, o co zresztą nigdy nie zabiegał. Jeśli o coś walczył to nie dla siebie, ale dla teatru, aktorów, dla widza-odbiorcy.'' '''([[Bogdan Wojtczak]], ''Byłem jak dobosz'')''' | |||
<br/><br/> | <br/><br/> | ||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
* ''[[Encyklopedia Szczecina]]'' t. I A-O (pod red. [[Tadeusz Białecki|Tadeusza Białeckiego]], autor hasła [[Ryszard Markow]]), [[Uniwersytet Szczeciński]], [[Szczecin]] 1999 | * ''[[Encyklopedia Szczecina]]'' t. I A-O (pod red. [[Tadeusz Białecki|Tadeusza Białeckiego]], autor hasła [[Ryszard Markow]]), [[Uniwersytet Szczeciński]], [[Szczecin]] 1999 | ||
* [[Zdzisław Sośnicki]], ''40 lat teatrów dramatycznych Szczecina'' (opracowanie części dokumentacyjnej [[Ryszard Markow]] i Elwira Rewcio), Krajowa Agencja Wydawnicza, [[Szczecin]] 1985 | |||
* Katarzyna Stróżyk, ''Wielki Inscenizator'', [[Kurier Szczeciński|„Kurier Szczeciński”]] z dn. 29 grudnia 2008 | * Katarzyna Stróżyk, ''Wielki Inscenizator'', [[Kurier Szczeciński|„Kurier Szczeciński”]] z dn. 29 grudnia 2008 | ||
* [[Bogdan Wojtczak]], ''Wspomnienie o Józefie Grudzie. Byłem jak dobosz'', „Morze i Ziemia” 1985 nr 23, s. 8-9 | |||
== Inne źródła == | == Inne źródła == |
Aktualna wersja na dzień 01:28, 20 gru 2022
Józef Gruda | |||
reżyser, dyrektor teatru | |||
| |||
Data urodzenia | 19 stycznia 1916 | ||
Miejsce urodzenia | Warszawa | ||
Data śmierci | 27 maja 1981 | ||
Miejsce śmierci | Kraków | ||
Miejsce spoczynku | Cmentarz Powązkowski w Warszawie | ||
Józef Gruda (1916-1981) – reżyser, dyrektor Państwowych Teatrów Dramatycznych w Szczecinie
Życiorys
Józef Gruda (właśc. Witold Zyndram-Kościałkowski h. Syrokomla) urodził się 19 stycznia 1916 roku w Warszawie. Pochodził z rodziny arystokratycznej o silnych tradycjach patriotycznych i piłsudczykowskich. Jego rodzicami byli podpułkownik Marian Zyndram-Kościałkowski h. Syrokomla, jeden z czołowych polityków dwudziestolecia międzywojennego, premier Rzeczypospolitej w latach 1935-1936, i Anna z Krysińskich h. Leliwa. Siostra, Maria Kościałkowska (właśc. Maria Zyndram-Kościałkowska h. Syrokomla), jest aktorką związaną z Krakowem.
Uczęszczał do Państwowego Gimnazjum im. Księcia Józefa Poniatowskiego w Warszawie. W latach 1937-1939 studiował nauki społeczne i prawo na Uniwersytecie Wileńskim im. Stefana Batorego. Podczas kampanii wrześniowej służył w I Dywizji Piechoty Legionów. Ciężko ranny pod Tomaszowem Lubelskim, przedostał się na Litwę. Kolejno pracował jako robotnik w tartaku, inspektor transportu, doker i rybak. Równocześnie działał w konspiracji. Prawdopodobnie z tego okresu wzięło się jego nowe nazwisko, którym posługiwał się do końca życia.
Po wojnie przeszedł do rezerwy w stopniu kapitana Wojska Polskiego. Początkowo pracował w Wojskowym Instytucie Wydawniczym w Warszawie. Publikował także w czasopismach wojskowych. Rozpoczął studia prawnicze i ekonomiczne. Choć jego kontakty z teatrem sięgały lat okupacji - w wileńskim mieszkaniu jego matki mieściło się konspiracyjne studium teatralne - to dopiero dzięki namowom przyjaciela, pisarza Apoloniusza Zawilskiego oraz przychylności Leona Schillera, został słuchaczem na Wydziale Dramaturgicznym Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej, początkowo w Łodzi, a potem w Warszawie. W 1950 roku uzyskał dyplom tej uczelni. Pracował jako lektor Generalnej Dyrekcji Teatrów, Oper i Filharmonii oraz kierownik literacki w warszawskim Teatrze Ateneum (z przerwami 1951-1964).
W latach 1953-1954 był kierownikiem literackim w Teatrze Polskim w Bielsku-Białej. W tym okresie sztuką Gabrieli Zapolskiej Panna Maliczewska zadebiutował jako reżyser teatralny. Kolejno był kierownikiem literackim w Teatrach Dramatycznych we Wrocławiu (1954-1956) i w Teatrze im. Jaracza w Olsztynie (sez. 1956/1957). Równocześnie studiował na Wydziale Reżyserskim PWST w Warszawie. Dyplom reżysera uzyskał w 1960 roku. W następnych latach, nie będąc na stałym etacie, reżyserował w wielu teatrach w Polsce, m.in. w Warszawie, Koszalinie, Poznaniu, Łodzi i w Toruniu.
Od 1960 do 1976 roku z przerwami związany ze Szczecinem. Na szczecińskiej scenie zadebiutował sztuką Widok z mostu Arthura Millera, za reżyserię której uzyskał nagrodę na II Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu. W 1963 roku, eksperymentując z formą, zrealizował własną wersję Wesela, która ponownie w Szczecinie wystawił po siedmiu latach. Spektakl ten wystawiał również na kilku innych scenach Polski. W roku 1969 został kierownikiem artystycznym, a w 1971 roku dyrektorem Państwowych Teatrów Dramatycznych w Szczecinie. Z jego inicjatywy w 1971 roku w sali Bogusława Zamku Ksiażąt Pomorskich uruchomiono nową scenę Teatrów Dramatycznych. Tu, w renesansowych murach, wystawił Hamleta z wybitną kreacją Wacława Ulewicza w roli tytułowej, spektakl uznawany do dziś za jedno z najważniejszych wydarzeń teatralnych w Polsce. Szczególnej, aktualnej wymowy nabierało to przedstawienie w kontekście do niedawnych wydarzeń Grudnia 1970 roku na Wybrzeżu. W czasie kilkuletniego kierowania szczecińskimi scenami wystawił i wyreżyserował wiele głośnych sztuk z repertuaru polskiego i obcego. Był członkiem zarządu Głównego i prezesem szczecińskiego Oddziału Towarzystwa Kultury Teatralnej. W latach 1971-1975 był członkiem Rady Programowej wydawanego w Szczecinie miesięcznika społeczno-kulturalnego „Spojrzenia”.
Bezskutecznie prowadził z władzami miasta rozmowy na temat wprowadzenia przemyślanej polityki kulturalnej w Szczecinie. Zabiegał o budowę nowej siedziby dla teatru dramatycznego i opery, o dofinansowanie instytucji kulturalnych miasta, a także o zapewnienie mieszkań dla artystów. Zrażony niepowodzeniami, w 1975 roku opuścił Szczecin.
Później jako reżyser współpracował z teatrami Rostocku (Volkstheater Rostock), Koszalina, Elbląga, Poznania, Warszawy, Krakowa, Lublina, Katowic, Tarnowa i Łodzi. Działał w amatorskim ruchu teatralnym. Był autorem wielu artykułów z zakresu teorii i praktyki teatralnej. W 1969 roku wspólnie z Grzegorzem Dubowskim zrealizował fabularyzowany dokument o Marii Skłodowskiej-Curie, Maria i Piotr.
Wyreżyserowane przez niego w 1981 roku przedstawienie Wielki Fryderyk wg Adolfa Nowaczyńskiego zostało uznane przez Akademię Teatru Telewizji za jedno ze stu najlepszych spektakli w historii Telewizji Polskiej (tzw. Złota Setka Teatru Telewizji).
Zmarł 27 maja 1981 roku w Krakowie. Jest pochowany w rodzinnym grobowcu na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kw. 32-4-18).
Reżyseria teatralna (Szczecin)
Tytuł | Autor | Pozostałe formy twórczości | Teatr | Data premiery |
---|---|---|---|---|
Widok z mostu | Arthur Miller | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 27 lutego 1960 | |
Zemsta | Aleksander Fredro | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 7 grudnia 1960 | |
Damy i huzary | Aleksander Fredro | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 6 czerwca 1962 | |
Wesele | Stanisław Wyspiański | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 18 stycznia 1963 | |
Fizycy | Friedrich Dürrenmatt | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 19 stycznia 1964 | |
Sonnenbruchowie | Leon Kruczkowski | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 12 września 1969 | |
Portret Marii | Józef Gruda | autor | „Scena 69” – Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 16 listopada 1969 |
Wesele | Stanisław Wyspiański | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 10 maja 1970 | |
Hamlet | William Shakespeare | scenariusz | Państwowe Teatry Dramatyczne (Sala Księcia Bogusława X w Zamku Książąt Pomorskich) | 15 stycznia 1971 |
Cyd | Corneille-Morsztyn-Wyspiański | układ tekstu | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 30 kwietnia 1971 |
Hamlet | William Shakespeare | scenariusz | Państwowe Teatry Dramatyczne i Telewizja Polska Szczecin (przeniesienie spektaklu z Sali Księcia Bogusława X w Zamku Książąt Pomorskich) | 20 września 1971 |
Mąż przeznaczenia | George Bernard Shaw | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 10 października 1971 | |
Święta Joanna | George Bernard Shaw | Państwowe Teatry Dramatyczne (Sala Księcia Bogusława X w Zamku Książąt Pomorskich) | 22 stycznia 1972 | |
Sen nocy letniej | William Shakespeare | inscenizacja | Państwowe Teatry Dramatyczne (Sala Księcia Bogusława X w Zamku Książąt Pomorskich) | 2 lipca 1972 |
Damy i huzary | Aleksander Fredro | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 17 grudnia 1972 | |
Śmierć Kopernika | Józef Gruda | autor | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 28 lutego 1973 |
Oskarżyciel publiczny | Fritz Hochwalder | opracowanie tekstu | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 9 czerwca 1973 |
Człowiek znikąd | Ignatij Dworiecki | opracowanie dramaturgiczne tekstu | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 12 lutego 1974 |
Tango | Sławomir Mrożek | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 3 maja 1974 | |
Grzech | Stefan Żeromski | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 9 listopada 1974 | |
Bal u Salomona | Konstanty Ildefons Gałczyński | scenariusz, scenografia | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 29 listopada 1974 |
Dziesięć paradoksów prokuratora Kempnera | Józef Gruda | autor | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 1 lutego 1975 |
Nagrody i wyróżnienia
- 1960 – nagroda za reżyserię przedstawienia Widok z mostu Arthura Millera w PTD w Szczecinie na II Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu
- 1960 – nagroda za reżyserię przedstawienia Widok z mostu Arthura Millera w PTD w Szczecinie na II Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu ufundowana przez redakcję „Ilustrowanego Kuriera Codziennego”
- 1961 – wyróżnienie za reżyserię Świętej Joanny George'a Bernarda Shawa w Teatrach Dramatycznych w Poznaniu na I Kaliskich Spotkaniach Teatralnych
- 1961 – nagroda za reżyserię Zemsty Aleksandra Fredry w PTD w Szczecinie na III Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu
- 1962 – nagroda III stopnia ministra kultury i sztuki za reżyserię Zemsty Aleksandra Fredry w PTD w Szczecinie
- 1962 – nagroda za reżyserię Igraszek z diabłem Jana Drdy w Bałtyckim Teatrze Dramatycznym Koszalinie-Słupsku na IV Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu
- 1963 – nagroda redakcji „Gazety Poznańskiej” dla Teatru Nowego w Łodzi za realizację sztuki o współczesnej tematyce i sugestywnej wymowie ideowej (Ten, który dotrzymuje słowa) na III Kaliskich Spotkaniach Teatralnych
- 1963 – nagroda za ambitną i pobudzającą do dyskusji próbę nowej inscenizacji Wesela Stanisława Wyspiańskiego w PTD w Szczecinie na V Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu
- 1964 – nagroda zespołowa za przedstawienie Koniec księgi VI Jerzego Broszkiewicza w Starym Teatrze im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie na I Festiwalu Telewizyjnym w Warszawie
- 1966 – I nagroda za reżyserię Caliguli Alberta Camusa w Teatrze im. S. Jaracza w Łodzi oraz Wesela Stanisława Wyspiańskiego w Teatrze im. S. Żeromskiego w Kielcach-Radomiu na VI Kaliskich Spotkaniach Teatralnych
- 1970 – nagroda za reżyserię Wesela Stanisława Wyspiańskiego w PTD w Szczecinie na XII Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu
- 1971 – nagroda (honorowa) za reżyserię Hamleta Williama Shakespeare'a w PTD w Szczecinie oraz nagroda za wybitny wkład artystyczny w XIII Festiwal Teatrów Polski Północnej w Toruniu
- 1971 – nagroda II stopnia ministra kultury i sztuki za osiągnięcia reżyserskie, szczególnie za inscenizacje Wesela Stanisława Wyspiańskiego i Hamleta Williama Shakespeare'a w PTD w Szczecinie
- 1972 – Nagroda WPR Szczecin
- 1975 – list gratulacyjny od I sekretarza PZPR Edwarda Gierka za osiągnięcia w dziedzinie kultury
- 1978 – nagroda za reżyserię Jana Macieja Karola Wścieklicy Stanisława Ignacego Witkiewicza w Teatrze Polskim w Poznaniu na XVIII Kaliskich Spotkaniach Teatralnych
Odznaczenia
- 1944 – Krzyż Walecznych
- 1944 – Krzyż Partyzancki
- 1945 – Krzyż Grunwaldu
- 1965 – Złoty Krzyż Zasługi
- 1972 – Odznaka Honorowa Gryfa Pomorskiego
- 1973 – Zasłużony Działacz Kultury
- 1974 – Medal 30-lecia PRL
Ciekawostki
- Kamienna głowa reżysera jest umieszczona nad oknami pierwszego piętra Pałacu pod Głowami (d. Klub „13 Muz”) przy pl. Żołnierza Polskiego. Jest ona jedną z dziewięciu głów szczecinian związanych z szeroko pojętą kulturą i zasłużonych dla miasta
- W kwietniu - maju 1988 roku, w ramach XXIII Ogólnopolskiego Przeglądu Teatrów Małych Form w Szczecinie, w Klubie „13 Muz” zorganizowano wystawę poświęconą Józefowi Grudzie. Zaprezentowano m.in. dokumenty, zdjęcia, rekwizyty i kostiumy teatralne ze zbiorów rodzinnych reżysera oraz ze zbiorów Teatru Polskiego w Szczecinie
Program wystawy (1988) - ze zbiorów Ryszarda Markowa
O Józefie Grudzie
- (...) Szczecińskie przedstawienie „Widoku z mostu” jest bardzo zwarte, przeprowadzone z żelazną logiką - a przy tym powiedziałbym głęboko poetyckie - poszczególne jego partie brzmią jak przejmująca pieśń o fatalnej miłości. Józef Gruda, po raz pierwszy reżyserujący w Szczecinie, dał się poznać jako reżyser, który potrafi dać przedstawieniu mocny ton, pełną harmonię, doskonale gospodarując siłami aktorskimi. (Feliks Jordan, „Widok z mostu” Millera. Premiera w Teatrze Współczesnym, „Kurier Szczeciński” z marca 1960)
- (...) Potwierdziła się także znakomita opinia przedstawienia „Wesela” w reżyserii Józefa Grudy. Tu niezwykłe i nowatorskie jest przede wszystkim rozwiązanie II aktu, najtrudniejszego i najmniej zwykle czytelnego w inscenizacjach „Wesela”. Gruda otwierał ten akt kluczem „Wyzwolenia”. (Roman Szydłowski, Impreza na europejską skalę. Warszawskie spotkania teatralne, „Kurier Szczeciński” 1970 nr 305, s. 4)
- (...) Miał piękny dar zjednywania sobie ludzi sztuki, którzy Go wręcz uwielbiali. Miał też cechy, które nie mogły zjednać wszystkich, o co zresztą nigdy nie zabiegał. Jeśli o coś walczył to nie dla siebie, ale dla teatru, aktorów, dla widza-odbiorcy. (Bogdan Wojtczak, Byłem jak dobosz)
Bibliografia
- Encyklopedia Szczecina t. I A-O (pod red. Tadeusza Białeckiego, autor hasła Ryszard Markow), Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 1999
- Zdzisław Sośnicki, 40 lat teatrów dramatycznych Szczecina (opracowanie części dokumentacyjnej Ryszard Markow i Elwira Rewcio), Krajowa Agencja Wydawnicza, Szczecin 1985
- Katarzyna Stróżyk, Wielki Inscenizator, „Kurier Szczeciński” z dn. 29 grudnia 2008
- Bogdan Wojtczak, Wspomnienie o Józefie Grudzie. Byłem jak dobosz, „Morze i Ziemia” 1985 nr 23, s. 8-9
Inne źródła
- Materiały ze zbiorów Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie
- Fotografie ze zbiorów ZASP w Szczecinie
- Ludzie kultury
- Zasłużony Działacz Kultury
- Ludzie związani z teatrem
- Reżyserzy
- Reżyserzy teatrów dramatycznych
- Dyrektorzy teatrów
- Dyrektorzy teatrów dramatycznych
- Ludzie związani z filmem
- Reżyserzy filmowi
- Ludzie związani z telewizją
- Reżyserzy telewizyjni
- Wyróżnieni Odznaką Honorową Gryfa Pomorskiego
- Pomeranica - Kultura