Tekst źródłowy strony Jan Papuga

__NOTOC__
{{Osoba infobox
|osoba=Jan Papuga
|funkcja=pisarz-marynista
|grafika_osoba=Papuga_Jan01.jpg
|grafika_opis=
|urodziny_data=[[16 lutego]] [[1915]]
|urodziny_miejsce=[[w:Zbyszek|Zbyszek]] 
|smierc_data=[[2 stycznia]] [[1974]]
|smierc_miejsce=[[Szczecin]] 
|miejsce_spoczynku=[[Cmentarz Centralny]] w [[Szczecin|Szczecinie]] (kw. 44-1-17)
|lokalizacja_grobu=http://cmentarze.szczecin.pl/Cmentarze/chapter_11975.asp?smode=3&p1oid=4EFBF6C7D79247F185CAFCCEB4B75BF6&p2oid=38A570DF0C2B41589971AFB5E7A8894F
|lata_dzialalnosci = 
|tytuly=
|narodowosc=
|pseudonim=
}}


'''Jan Papuga''' '''(1915-1974)''' – pisarz-marynista, marynarz, globtroter
<br />
== Życiorys ==
'''Jan Franciszek Papuga''' urodził się [[16 lutego]] [[1915]] roku we wsi Zbyszek koło Piotrkowa Trybunalskiego w rodzinie Wawrzyńca i Bronisławy. Wychowywał się w robotniczych dzielnicach Łodzi. Tu ukończył sześć klas szkoły powszechnej i zdał egzamin nadzwyczajny z klasy siódmej. W latach 1929-1935 był robotnikiem w łódzkim przemyśle. Później wstąpił do Dywizjonu Lotniczego w Pucku, skąd został usunięty za przynależność do Komunistycznego Związku Młodzieży Polskiej. Krótko uczęszczał do Podoficerskiej Szkoły Lotniczej w Sadkowie koło Radomia. Postanowił zrealizować swoje marzenie o pływaniu. Po dotarciu do Konstancy, zamustrował się na statek s/s „Polonia”, gdzie pracował jako palacz. Od 1935 roku pływał na statkach handlowych różnych bander. Opłynął niemal cały świat. Często opuszczał statki i podejmował samotną włóczegę. Wybuch II wojny światowej wojny zastał go w Goeteborgu w Szwecji. W drugiej połowie 1942 roku zaciągnął się na polskie statki „Lublin” i „Bałtyk”, na których do końca 1943 roku pływał w konwojach do USA i Kanady. Aresztowany za włóczegostwo, trafił do więzienia w El Paso. Tam podjął próby literackie. Zadebiutował w 1942 roku na łamach nowojorskiego czasopisma „Nowy Świat”. Lata 1944-1945 spędził w Londynie, gdzie był członkiem organizacji „Jedność i Czyn”. Swoje wojenne przeżycia i morskie wędrówki opisał w książce ''Najpiękniejszy rejs'', którą wydał w Londynie w 1945 roku dzięki pomocy Antoniego Słonimskiego. Publikował również w londyńskiej „Nowej Polsce”.  

Od 1946 roku związany ze '''[[Szczecin|Szczecinem]]'''. Już w marcu tego roku razem z Marią Boniecką, Witoldem Wirpszą, Władysławem Broniewskim, Gustawem Morcinkiem wziął udział w inauguracji Klubu Literacko-Artystycznego. Pracował dorywczo. Nigdy nie podjął żadnej stałej pracy. Niezależnie od tego pisał. Pierwszy reportaż ''W Karsiborskim Kanale'' zamieścił  14 lipca 1947 roku na łamach [[Szczeciński Głos Ludu|„Szczecińskiego Głosu Ludu”]] ( póżniejszy [[Głos Szczeciński|„Głos Szczeciński”]]). Odtąd nieregularnie, ale aż do śmierci, zamieszczał w lokalnej prasie, m.in. w [[Kurier Szczeciński|„Kurierze Szczecińskim”]] i [[Spojrzenia|„Spojrzeniach”]] barwne reportaże i opowiadania przedstawiające losy wszystkich, którzy swoje życie związali z morzem. Ponadto publikował w „Dzienniku Bałtyckim”, „Kuźnicy”, „Polsce Zbrojnej”, „Wietrze od Morza”, „Trybunie Ludu”, „Kulturze”, „Życiu Literackim” i w „Twórczości”. W 1949 roku ukończył powieść ''Czterech z Albatrosa'', którą pod tytułem ''Okrutny świat'' wydano dopiero w 1987 roku. W 1951 roku powrócił do pracy marynarza. Po rocznym rejsie do Chin, niesłusznie oskarżony politycznie, został odsunięty od pracy na morzu. Został też usunięty z PZPR. Książeczkę żeglarską zwrócono mu dopiero po Październikowej odwilży. W 1958 roku na krótko powrócił na morze. Pływał na statku bandery fińskiej. Później pracował jako rybak. Aby utrzymać żonę Irenę i syna, udzielał licznych wywiadów. Głównie jednak utrzymywał się ze stypendiów ZLP i spotkań autorskich.

[[Plik:Papuga_karta01.jpg|400px|right|thumb]]
[[Plik:Papuga_karta02.jpg|400px|right|thumb|Karta rybacka '''Jana Papugi''']]

Autor głośnych ''Listów do żony'', które w interpretacji [[Krzysztof Chamiec|Krzysztofa Chamca]] nadało [[Polskie Radio Szczecin]] 23 marca 1958 roku. W 1965 roku dzięki pomocy Michała Misiornego wydał zbiór opowiadań ''Guadalajara! Guadalajara!''. Po raz kolejny stał się literackim odkryciem [[Szczecin|Szczecina]]. W 1967 roku w ramach przyznanego mu stypendium literackiego wypłynął w dalekomorski rejs. Ponownie planował samotną podróż po świecie. Rozpoczął pieszą wędrówkę po Afryce, rezultatem której miała być kolejna książka. Aresztowany w Kamerunie, powrócił do Polski jako więzień. Po załamaniu nerwowym, zamieszkał samotnie w Barlinku. Wydał książkę ''Papierowa dżungla'' i zbiór opowiadań ''Rio Papagaio''. Powrócił do [[Szczecin|Szczecina]] i zamieszkał na poddaszu domu przy ul. [[Małopolska|Małopolskiej]] w bardzo skromnych warunkach. Nękany ciężką chorobą, do której publicznie się nie przyznawał, odsunął się całkowicie od znajomych i przyjaciół. Zajął się porządkowaniem swoich maszynopisów i notatek. Większość z nich została opublikowana dopiero po śmierci pisarza. Ostatnią podróż odbył w 1973 roku do NRD.

Wśród czytelników i krytyków literackich ceniony za prostotę języka, zwięzłość i autentyzm. Ze współczesnych mu, wysoko był ceniony przez Zofię Nałkowską i Jarosława Iwaszkiewicza. Jednak jego warsztat pisarski praktycznie został uznany dopiero kilka lat po śmierci. Obecnie uważany jest za jednego z najciekawszych polskich marynistów.
 
Niski, krępy, w kolorowej koszuli, wytartych, spłowiałych spodniach, sandałach na bosych stopach i z nieodłącznym chlebakiem przerzuconym przez ramię, był jedną z najlepiej rozpoznawalnych i najbarwniejszych postaci [[Szczecin|Szczecina]].


Zmarł [[2 stycznia]] [[1974]] roku w [[Szczecin|Szczecinie]]. Został pochowany w Alei Zasłużonych na [[Cmentarz Centralny|Cmentarzu Centralnym]] (kw. [http://cmentarze.szczecin.pl/Cmentarze/chapter_11975.asp?smode=3&p1oid=4EFBF6C7D79247F185CAFCCEB4B75BF6&p2oid=38A570DF0C2B41589971AFB5E7A8894F// 44-1-17]).
<br/><br/>
<br/><br/>

== Twórczość ==
* '''1945''' – ''Najpiękniejszy rejs'' (opowiadania) - wyd. Orbis, Londyn
* '''1946''' – ''Szczury morskie'' - wyd. Polskie Pismo i Książka, Warszawa (polskie wydanie ''Najpiękniejszego rejsu'')
* '''1959''' – ''Salem, przyjaciele'' (opowiadanie), „Dodatek literacki Głosu Szczecińskiego” nr 6, „Głos Szczeciński” 1959 nr 152, s. 2
* '''1963''' – ''W lodach. Reportaż z Zalewu'', [[Kurier Szczeciński|„Kurier Szczeciński”]] 1963 nr 62, s. 4
* '''1963''' – ''Dom piękna i radości'', [[Kurier Szczeciński|„Kurier Szczeciński”]] 1963 nr 304, s. 4
* '''1963''' – ''Konwój'' (opowiadanie), [[Kurier Szczeciński|„Kurier Szczeciński”]] 1963, s. 5
* '''1965''' – ''Guadalajara! Guadalajara!'' (opowiadania) - Wydawnictwo Poznańskie, Poznań
* '''1969''' – ''Rio Papagaio'' (opowiadania) - Wydawnictwo Morskie, Gdańsk
* '''1975''' – ''Oceany, oceany'' (opowiadania) - Wydawnictwo Poznańskie, Poznań (w opracowaniu Stanisława Telegi)
* '''1982''' – ''Papierowa dżungla'' (powieść) - Krajowa Agencja Wydawnicza, [[Szczecin]] (w opracowaniu [[Mariusz Czarniecki|Mariusza Czarnieckiego]])
* '''1983''' – ''Singsiarz'' (opowiadania) - Wydawnictwo Literackie, Kraków
* '''1984''' – ''Okrutny świat'' (powieść) - Krajowa Agencja Wydawnicza, [[Szczecin]] (w opracowaniu [[Mariusz Czarniecki|Mariusza Czarnieckiego]])
<br/><br/>
<gallery widths=220 heights=250 perrow=4>
Plik:Papuga02.jpg|''Szczury morskie'', Polskie Pismo i Książka, Warszawa 1946
Plik:Papuga11.jpg|''Guadalajara! Guadalajara!'', Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1965
Plik:Papuga12.jpg|''Rio Papagaio'', Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1969
Plik:Papuga03.jpg|''Oceany, oceany...'', Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1975
</gallery>
<gallery widths=220 heights=250 perrow=4>
Plik:Papuga05.jpg|''Papierowa dżungla'', Krajowa Agencja Wydawnicza, [[Szczecin]] 1982
Plik:Papuga07.jpg|''Singsiarz'', Wydawnictwo Literackie, Kraków 1983
Plik:Papuga06.jpg|''Okrutny świat'', Krajowa Agencja Wydawnicza, [[Szczecin]] 1984
</gallery>
<br/><br/>

== Nagrody ==
* '''1949''' – Nagroda Literacka miasta [[Szczecin|Szczecina]]
* '''1966''' – [[Odznaka Honorowa Gryfa Pomorskiego]] za zasługi dla rozwoju [[Województwo szczecińskie|województwa szczecińskiego]]
<br/><br/>

== Ciekawostki ==
* Jan Papuga jest patronem [[Papugi|ulicy]] na szczecińskim [[Świerczewo|Świerczewie]]
* Na ścianie budynku przy ul. [[Ulica Małopolska|Małopolskiej]] 46B, w którym mieszkał pisarz, umieszczono pamiątkową mosiężną tablicę o treści: ''Tu mieszkał w latach 80-tych Jan Papuga pisarz marynista. ZLP, UM i RO''. Tablica zawiera błędną informację o dacie zamieszkania pisarz. Jan Papuga zmarł w 1974 roku
<br/><br/>

== Zobacz także ==
* [http://www.brp1.republika.pl Strona poświęcona Janowi Papudze]
* [http://www.youtube.com/watch?v=pbHkbkZ6i8Y Fragment archiwalnego programu telewizyjnego z udziałem Jana Papugi]
<br/><br/>

== Bibliografia ==
* Lesław M. Bartelski, ''Polscy pisarze współcześni 1939-1991. Leksykon'', PWN, Warszawa 1995
* [[Paweł Bartnik]], Jan Macholak, ''Kronika Szczecina 1945-2005. Z biegiem lat, z biegiem dni'', Wydawnictwo „Dokument”, [[Szczecin]] 2005
* [[Mariusz Czarniecki|Mariusz M. Czarniecki]], ''Szaleństwa Jana Papugi'' w: ''Poszukiwacze piękna'', Ottonianum, [[Szczecin]] 1998
* Katalog wystawy „Wybitni Szczecinianie” w [[Zamek Książąt Pomorskich|Zamku Książąt Pomorskich]] w [[Szczecin|Szczecinie]]
* Piotr Kuncewicz, ''Agonia i nadzieja'' t. IV  ''Proza polska od 1956'', Graf-Punkt, Polska Oficyna Wydawnicza BGW, Warszawa 1994, s. 121-123
* Joanna Osajda, ''Samotny włóczęga'' w: ''Ku Słońcu 125'' (pod red. [[Mariusz Czarniecki|Mariusza Czarnieckiego]]), Wyd. Glob, [[Szczecin]] 1987, s. 141-148
<br/><br/>



{{Autor|[[User:Andriusza|Andrzej Androchowicz]]}}
{{DEFAULTSORT: Papuga, Jan}}


[[Kategoria:Ludzie kultury]]
[[Kategoria:Pisarze]]
[[Kategoria:Marynarze]]
[[Kategoria:Wyróżnieni Odznaką Honorową Gryfa Pomorskiego]]
[[Kategoria:Pochowani na Cmentarzu Centralnym]]