Zofia Tokarzewska

Zofia Tokarzewska
śpiewaczka, aktorka
Data urodzenia	3 kwietnia 1909
Data śmierci	24 stycznia 1996
Miejsce śmierci	Szczecin
Miejsce spoczynku	Cmentarz Centralny w Szczecinie (kw. 15A-18-7)
Lokalizacja grobu	zobacz na mapie

Zofia Tokarzewska (1909-1996) – śpiewaczka, aktorka

Życiorys

Zofia Tokarzewska, z domu Krzywicka, urodziła się 3 kwietnia 1909 roku w Warszawie w rodzinie rzemieślniczej. Była córką Antoniego i Kazimiery. Początkowo uczyła się w prywatnym gimnazjum Raczkowskiej. W 1928 roku zdała egzamin dojrzałości w słynnym Gimnazjum Humanistycznym Żeńskim Zofji z Wróblewskich Kurmanowej w Warszawie.

Naukę gry na fortepianie rozpoczęła w wieku ośmiu lat. Po maturze śpiewu i pracy scenicznej uczyła się w Studium Operowym przy Towarzystwie Opery Narodowej oraz prywatnie u Heleny Zboińskiej-Ruszkowskiej, Stefana Beliny-Skupiewskiego i Ady Sari. Uczęszczała także do Państwowego Instytutu SZtuk Teatralnych w Warszawie. Lekcje plastyki rytmicznej pobierała w pracowni artystycznej prof. Adolfiny Paszkowskiej.

W latach 1933-1939 była solistką Teatru Wielkiego w Warszawie. Tu pod kierunkiem Leona Schillera, Emila Chaberskiego, Adolfa Popławskiego, Witolda Zdzitowieckiego śpiewała partie operowe i operetkowe, m.in. Micaeli i Frascity w Carmen G. Bizeta, Neddy w Pajacach R. Leoncavalla, Mimi w Cyganerii G. Pucciniego oraz Zofii w Halce i Hanny w Strasznym dworze S. Moniuszki.

W czasie okupacji niemieckiej działała w podziemiu. Należała do batalionu „Miłosz” Okregu Warszawskiego Armii Krajowej. Nosiła pseudonim „Skowronek”. Brała udział w powstaniu warszawskim w południowej części Śródmieścia. Dawała koncerty dla powstańców. Wraz z mężem, Witoldem Swaszkiewiczem ps. „Sawa”, organizowała punkty żywnościowo-gospodarcze.

W latach 1945-1946 występowała na Wybrzeżu Gdańskim, koncertując głównie w Sopocie.

W kwietniu 1946 roku przyjechała do Szczecina. Początkowo społecznie pracowała na rzecz Związku Zawodowego Muzyków RP, wkrótce stając się członkiem Zarządu szczecińskiego oddziału tej organizacji. Była inicjatorką, a następnie przewodniczącą sekcji wokalnej. Pełniła także funkcję sekretarza sekcji pedagogicznej i członka Komisji Kwalifikacyjnej obu tych sekcji. Rozpoczęła współpracę z Centralnym Biurem Koncertowym oraz z Artosem. Występowała w koncertach radiowych z towarzyszeniem orkiestry Robotniczego Towarzystwa Muzycznego pod batutą m.in. Władysława Górzyńskiego, Edmunda Borowskiego, Felicjana Lasoty. Uczestniczyła w koncertach symfonicznych, a także w imprezach muzycznych dla zakładów pracy w Szczecinie i w terenie (m.in. spółdzielnie rolnicze, PGR-y).

Od 1951 roku grała na scenie Państwowego Teatru Polskiego. W latach 1952-1957 była aktorką Państwowych Teatrów Dramatycznych. W 1957 roku otrzymała angaż do Operetki Państwowej w Szczecinie (późniejszy Państwowy Teatr Muzyczny) i ze sceną tą związała się aż do przejścia na emeryturę w 1976 roku. Za jej najciekawsze kreacje uznaje się role Maoti w Inez E. Borowskiego, Baronową w Krainie uśmiechu F. Lehara, Konstancję w Gejszy S. Jonesa, Palmirę w Balu w operze R. Heubergera.

Od 1928 roku należała do Związku Artystów Scen Polskich. Po utworzeniu w 1958 roku Koła Stowarzyszenia Polskich Artystów Teatru i i Filmu przy Operetce Szczecińskiej, została wybrana jego przewodniczącą. W kwietniu 1965 roku reprezentowała szczecińskie środowisko aktorskie na VIII walnym zjeździe delegatów SPATiF w Warszawie. Pracy na rzecz stowarzyszenia poświęciła ponad 20 lat.

Zmarła 24 stycznia 1996 roku w Szczecinie. Została pochowana 29 stycznia na Cmentarzu Centralnym (kw. 15A-18-7).

Teatr (Szczecin)

Tytuł	Kompozytor	Autor / Autor libretta	Reżyseria	Forma twórczości	Postać	Teatr	Data premiery
Wesele Figara		Pierre de Beaumarchais	Edmund Kron	obsada aktorska	Marcelina	Państwowy Teatr Polski	30 marca 1951
Rubikon		Flora Bieńkowska	Tadeusz Żuchniewski	obsada aktorska	Alicja	Państwowy Teatr Polski	11 sierpnia 1951
Pieją koguty		Józef Bałtuszis	Czesław Staszewski	obsada aktorska	Nenienie, kierowniczka antyalkoholowej herbaciarni	Państwowy Teatr Polski (scena Teatr Współczesny)	3 listopada 1951
Pygmalion		George Bernard Shaw	Marian Godlewski	obsada aktorska	Pani Eynsford Hill	Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny)	3 września 1952
Zwycięstwo		Janusz Warmiński	Aleksander Fogiel	obsdada aktorska	Helena Wróbel	Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski)	9 lutego 1953
Don Carlos		Fryderyk Schiller	Emil Chaberski	obsada aktorska	Księżna Olivarez, ochmistrzyni	Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny)	16 maja 1953
Ich czworo		Gabriela Zapolska	Maria Straszewska	obsada aktorska	Wdowa	Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny)	18 lutego 1954
Grube ryby		Michał Bałucki	Marian Godlewski	obsada aktorska	Dorota, żona Onufrego Ciaputkiewicza	Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski)	21 października 1955
Maturzyści		Zdzisław Skowroński	Aleksander Fogiel	obsada aktorska	Zofia, żona Antoniego Wójcika	Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski)	14 stycznia 1956
Rozbójnik		Karel Čapek	Ludwik Benoit	obsada aktorska	Pani	Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny)	15 czerwca 1956
Przepraszam, ale żyję		Włodzimierz Dychawiczny, Michaił Słobodskoj	Ludwik Benoit	obsada aktorska	Kołokucka	Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski)	31 października 1956
Cnotliwa Zuzanna	Jean Gilbert	Georg Okonkowski	Edmund Wayda	obsada aktorska	Delfina, żona barona Konrada d'Aubrais	Operetka Szczecińska Towarzystwa Miłośników Teatru Muzycznego	31 grudnia 1957
Zemsta nietoperza	Johann Strauss syn	Karl Haffner, Richard Genee	Edmund Wayda	obsada aktorska	Grellinger	Państwowa Operetka	10 maja 1958
Tysiąc i jedna noc	Johann Strauss syn	Leo Stein, Carl Lindau	Witold Zdzitowiecki	obsada aktorska	Zeraida, najstarsza z Odalisek	Państwowa Operetka	29 marca 1959
Księżniczka czardasza	Emmerich Kálmán	Leo Stein, Bella Jenbach	Edmund Wayda	obsada aktorska	Księżna	Państwowa Operetka	18 czerwca 1959
Baron cygański	Johann Strauss syn	Ignatz Schnitzer	Edmund Wayda	obsada aktorska	Mirabella, wychowawczyni Arseny	Państwowa Operetka	4 października 1961
Can-Can	Cole Porter	Abe Burrows	Edmund Wayda	obsada aktorska	Zakonnica; Amerykanka	Państwowa Operetka	29 stycznia 1964
Życie paryskie	Jacques Offenbach	Henry Meilhac, Ludovic Halévy	Ewa Kołogórska	obsada aktorska	Pani Quimper-Caradeck, ciotka p. Bobinet	Państwowa Operetka	16 czerwca 1964
Wesoła wdówka	Franz Lehár	Victor Leon, Leo Stein	Edmund Wayda	obsada aktorska	Praksowia, żona Priczicza	Państwowa Operetka	14 października 1964
Panna wodna	Jerzy Lawina Świetochowski	Józef Słotwiński, Walery Jastrzębiec	Beata Artemska	obsada aktorska	Mrs. Mill Old Town	Państwowa Operetka	3 lutego 1965
My Fair Lady	Frederick Loewe	Alan Jay Lerner wg komedii Pigmalion George'a Bernarda Shawa	Emil Chaberski	obsada aktorska	Pani Higgins	Państwowy Teatr Muzyczny	19 lutego 1966
Jego wysokość bobasek	Ryszard Sielicki	Keble Howard	Aleksander Rodziewicz	obsada aktorska	Alicja Mc'Donald	Państwowy Teatr Muzyczny	21 kwietnia 1966
Ptasznik z Tyrolu	Carl Zeller	Moritz West, Ludwig Held	Edmund Wayda	obsada aktorska	Adelajda	Państwowy Teatr Muzyczny	12 października 1966
Hrabina Marica	Emmerich Kálmán	Julius Brammer, Alfred Grünwald	Edmund Wayda	obsada aktorska	Księżna Cuddenstein	Państwowy Teatr Muzyczny	19 lipca 1967
Nitouche	Florimond Herve	Henri Meilhac, Albert Millaud	Juliusz Lubicz-Lisowski	obsada aktorska	Przełożona	Państwowy Teatr Muzyczny	21 stycznia 1968
Dama od Maxima	Ryszard Sielicki	Antoni Marianowicz wg Georges'a Feydeau	Aleksander Długosz	obsada aktorska	Księżna Valmonte	Państwowy Teatr Muzyczny	3 września 1968
Student żebrak	Karl Millöcker	Friedrich Zell, Richard Genee	Janusz Marzec	obsada aktorska	Ewa Małachowska	Państwowy Teatr Muzyczny	21 grudnia 1968
Wiedeńska krew	Johann Strauss syn	Victor Léon, Leo Stein	Zofia Weissówna	obsada aktorska	Księżna Windischgrenz	Państwowy Teatr Muzyczny	26 września 1969
Eksportowa żona	Stanisław Renz	Jan Majdrowicz	Stanisława Stanisławska, Jan Majdrowicz	obsada aktorska	Prezesowa	Państwowy Teatr Muzyczny	20 listopada 1969
Inez	Edmund Borowski	Kazimierz Andrzej Czyżewski	Janusz Marzec	obsada aktorska	Maoti	Państwowy Teatr Muzyczny	12 marca 1970
Dzwony kornewilskie	Robert Planquette	Louis Clairville, Charles Gabet	Janusz Marzec	obsada aktorska	Żona szlachcica	Państwowy Teatr Muzyczny	7 czerwca 1970
Gejsza	Sidney Jones	Oven Hall, Harry Greenbank	Jan Wodzyński	obsada aktorska	Lady Konstancja Wynne	Państwowy Teatr Muzyczny	30 września 1970
Kraina uśmiechu	Franz Lehár	Krystyna Chudowolska, Lech Terpiłowski, Tadeusz Janicki wg Victora Leona, Ludwiga Herzena	Tadeusz Bursztynowicz	obsada aktorska	Baronowa Hardegg	Państwowy Teatr Muzyczny	15 grudnia 1971
Bal w operze	Richard Heuberger	Wiktor Leon i Hugo von Waldberg wg komedii Trzy różowe domina Alfreda Charlemagne Delacoura i Alfreda Hennequina	Henryk Mozer	obsada aktorska	Palmira Beaubuisson, żona Teofila	Państwowy Teatr Muzyczny	18 kwietnia 1973
Domek trzech dziewcząt	Franciszek Schubert	Artur Maria Willner, Heinz Reichert	Tadeusz Bursztynowicz	obsada aktorska	Maria Tscholl	Państwowy Teatr Muzyczny	18 lipca 1973
Zemsta nietoperza	Johann Strauss syn	Karl Haffner, Richard Genee	Marian Kobielski	obsada aktorska	Pani Grelinger	Państwowy Teatr Muzyczny	12 lipca 1974
Wesoła wdówka	Franz Lehár	Victor Leon, Leo Stein	Tadeusz Bursztynowicz	obsada aktorska	Praskowia	Państwowy Teatr Muzyczny	28 stycznia 1976

Na scenie

• 

  Zofia Tokarzewska (Alicja Mc'Donald), Zygmunt Apostoł (Patrick Drayford) i Krystyna Demska (Klara Merson) w Jego wysokości bobasku (1966) - fot. Grażyna Wyszomirska

• 

  Zofia Tokarzewska (Adelajda), Ryszard Karczykowski (Adam) i Maria Popławska (Księżna) w Ptaszniku z Tyrolu (1966)

• 

  Zofia Tokarzewska (Adelajda), Mariusz Majewski (Adam) i Maria Popławska (Księżna) w Ptaszniku z Tyrolu (1966)

• 

  Zofia Tokarzewska (Maoti), Tadeusz Jarczyński (Zadora) i Józef Walczak (Jur) w Inez (1970) - fot. Grażyna Wyszomirska

• 

  Zofia Tokarzewska (Maria Tscholl) i Tadeusz Jarczyński (Christian Tscholl) w Domku trzech dziewcząt (1973)

• 
• 

Telewizja

Tytuł	Kompozytor	Autor libretta	Reżyseria	Realizacja TV	Postać	Teatr	Data premiery
Gejsza	Sidney Jones	Oven Hall, Harry Greenbank	Jan Wodzyński		Lady Konstancja Wynne	Telewizja Szczecin (przeniesienie z PTM)	24 października 1971 (pr. lokalny)

Odznaczenia

• 1967 – Złoty Krzyż Zasługi
• 1972 – Zasłużony Działacz Kultury
• 1973 – Medal Zwycięstwa i Wolności
• 1973 – Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
• 1974 – Medal za Warszawę

Bibliografia

• Encyklopedia Szczecina t. I A-O (pod red. Tadeusza Białeckiego, autor hasła Ryszard Markow), Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 1999

Inne źródła

• Programy teatralne (zbiory własne)
• Materiały ze zbiorów Instytutu Teatralnego im. Z. Raszewskiego w Warszawie (m.in. własnoręcznie sporządzony życiorys artystki) oraz Opery na Zamku i ZASP w Szczecinie

Autor opracowania: Andrzej Androchowicz

Redakcja: Sylwia Wesołowska