Dwór (Moracz)
| Dwór w Moraczu | |||
| |||
| Lokalizacja | 72-121 Moracz | ||
| Projektant | nieznany | ||
| Data budowy | koniec XIX w. | ||
Dwór w Moraczu (niem. Moratz, gmina Przybiernów)
Wieś
Pierwsza historyczna wzmianka o miejscowości pochodzi z 1308 roku, kiedy należała do rodziny von Köllerów. W 1448 roku właścicielem wsi był Werner Köller. W 1491 roku majątek należał do Henryka Köllera.
W 1547 roku część wsi, obok rodziny von Köllerów, należała do von Flemmingów.
W 1628 roku miejscowość podzielona była na cztery części, z czego trzy części (majątki A, C i młyn) należały do rodu Köllerów, a jedna (majątek B) do von Flemmingów. W tym samym roku we wsi było 5 gospodarstw chłopskich, 28 dymów oraz młyn – Schüttenmuhle (Derkacz).
W 1859 roku właścicielem majątków A i C, o łącznym areale wynoszącym 2644 morgi ziemi, był Ernst Matthias von Köller (właściciel Łożnicy, Dzisnej, Budziszewic i Wyszesławia). W folwarku A mieszkało 75 osób. W folwarku C mieszkały 72 osoby. W 1892 roku folwarki A i C obejmujące razem 692 ha ziemi oraz łączną hodowlę 30 koni, 153 sztuki bydła, 78 sztuk trzody chlewnej i 700 owiec należały do rodziny von Köllerów. W 1929 roku folwark A obejmujący 273 ha ziemi i hodowlę 15 koni, 54 sztuk bydła i 150 sztuk trzody chlewnej należał do rodziny von Köllerów. W tym samym roku majątek C obejmujący 288 ha ziemi i hodowlę złożoną z 20 koni, 130 sztuk bydła i 20 owiec należał do Karla Vollinga.
Majątek B w 1829 roku stał się własnością Karla Retzlaffa, ogrodnika von Flemmingów ze Świerzna. W 1885 roku majątek liczący 898 mórg ziemi odziedziczył jego syn Fryderyk R. Retzlaff. W tym czasie w jego folwarku było 6 budynków mieszkalnych, 12 gospodarczych oraz 65 mieszkańców. W 1892 roku majątek z areałem ziemskim wynoszącym 222 ha i hodowlą 13 koni, 40 sztuk bydła, 70 sztuk trzody chlewnej i 220 owiec należał do baronowej von Ctailsheim. W 1929 roku właścicielem folwarku B obejmującego 220 ha ziemi i hodowlę 15 koni, 110 sztuk bydła i 120 sztuk trzody chlewnej był Hans Friese.
W 1939 roku wszystkie majątki (prawdopodobnie w wyniku bankructwa właścicieli) uległy parcelacji i powstało 13 gospodarstw chłopskich o łącznym areale 306 ha ziemi.
W latach 1945-1947 we wsi stacjonowało Wojsko Polskie.
Dwór
We wsi znajduje się bezstylowy dwór o powierzchni 310 m2 z końca XIX wieku należący do dawnego folwarku B. Dwory z folwarków A i C nie zachowały się.
Jest to budynek parterowy ze środkowym dwukondygnacyjnym ryzalitem zwieńczonym drewnianym daszkiem z rzeźbionym naczółkiem, założony na rzucie prostokąta, kryty dachem dwuspadowym.
Po II wojnie światowej dwór był wykorzystywany na siedzibę szkoły gminnej. W 1960 roku w budynku przeprowadzono remont pozbawiając go cech stylowych. Obecnie budynek spełnia funkcje mieszkalne.
W sąsiedztwie znajdują się zabudowania folwarczne oraz resztki parku dworskiego o powierzchni 0,3 ha.
Obiekt dostępny z zewnątrz.
Bibliografia
Karty ewidencyjne zabytków architektury i budownictwa - Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Szczecinie
