Fortyfikacje nowożytne

Historia

Rozwój nowożytnych fortyfikacji Szczecina

Rozwój fortyfikacji nowożytnych
(kolor: niebieski-okres szwedzki, czerwony-okres pruski)
I-IX - bastiony z czasów szwedzkich; Ł - fortyfikacje Łasztowni; S - Szaniec Gwiaździsty; NM - fortyfikacje po powstaniu Nowego Miasta

Po zajęciu Pomorza przez wojska króla szwedzkiego Gustawa Adolfa, Szwedzi rozbudowując system fortyfikacji w Szczecinie objęli nim osiedla podmiejskie znajdujące się dotąd poza umocnieniami miejskimi. Przystąpienie Szwedów w 1630 roku do wznoszenia twierdzy szczecińskiej zgodnie z zasadami szkoły holenderskiej wyznacza początek dziejów nowożytnych fortyfikacji szczecińskich i powstania twierdzy Szczecin. Dzieje rozbudowywanej przez kolejne ponad 200 lat twierdzy szczecińskiej można podzielić na okres szwedzki i pruski.

Narodziny nowożytnych fortyfikacji po utracie suwerenności księstwa — lata 1630-1659

Widok fortyfikacji szwedzkich Szczecina z lotu ptaka od zachodu, 1649

Fortyfikacje szwedzkie
- Średniowieczne mury obronne Szczecina, wał główny
- Bastiony (I-III, V-VII, IX), kurtyny i raweliny, fortyfikacje polowe
- Fosy
- Linia Störfang
- Szaniec Gwiaździsty
- Fortyfikacje Łasztowni i fort na Kępie Parnickiej

Przekształcenia fortyfikacji szwedzkich w wyniku oblężeń miasta — lata 1659-1713

Fortyfikacje szwedzkie
- Nowożytne bramy miejskie
  - Brama Nowa
- Bastiony ((I - IX), raweliny
- Fort Neue Werk i forty na drodze do Dąbia
- Fortyfikacje Łasztowni
- Nowożytne bramy miejskie (Łasztownia):
  - Brama Kozia
  - Brama Parnicka

Rozwój fortyfikacji pruskich

Widok fortyfikacji pruskich Szczecina z lotu ptaka od zachodu, 1735

Fortyfikacje pruskie - lata 1713-1872
- Rozwój twierdzy według zasad szkoły staropruskiej — lata 1713-1845
  - Forty:
    - Fort Leopolda
    - Fort Wilhelma
    - Fort Prusy
  - Nowożytne bramy miejskie:
    - (Nowa Brama Panieńska
    - Brama Berlińska
    - Brama Królewska
    - Brama Ślimacza)
  - Wały ziemne, kazamaty, bastiony, kurtyny i raweliny, lunety i dzieła polowe
  - Fosy
  - Zmiany związane z wprowadzeniem linii kolejowej
  - Umocnienia Łasztowni
  - Fortyfikacje Kępy Parnickiej
- Fortyfikacje szkoły nowo pruskiej (Nowe Miasto) — lata 1845-1872
  - Fortyfikacje Nowego Miasta:
    - Bateria Południowa
    - Bateria Północna
    - Mur Carnota
    - Arsenał
  - Nowożytne bramy miejskie (Nowe Miasto):
    - Brama Odrzańska
    - Brama Góry Młyńskiej
    - Brama Nowa)
  - Wały ziemne, bastiony, kurtyny i raweliny, lunety i dzieła polowe
  - Fosy

Bibliografia

Fredrich C., Stettin nach der Belagerung durch den Großen Kurfürsten, W: BSt NF Bd. XXVI. Stettin 1924.
Fredrich C., Die Baugeschichte Stettins unter König Friedrich Wilhelm I W: BSt NF Bd. XXXI. Stettin 1929.
Stelmach M., Studium urbanistyczno konserwatorskie miasta Szczecina. Fortyfikacje Szczecina od XII do XIX w., maszynopis. Szczecin 1986.
Kozińska B., Rozwój przestrzenny Szczecina od początku XIX wieku do II wojny światowej. Szczecin 2002.
Kozłowska I., Szczecińskie fortyfikacje nowożytne, rola fortyfikacji nowożytnych w kształtowaniu układu przestrzennego miasta Szczecina oraz wpływ analizy historycznej na współczesne działania projektowe i zakres ochrony konserwatorskiej. Rozprawa doktorska. Szczecin 2007.

Autor opracowania: Jan Iwańczuk