Fortyfikacje nowożytne

Historia

Rozwój nowożytnych fortyfikacji Szczecina

Rozwój fortyfikacji nowożytnych
(kolor: niebieski-okres szwedzki, czerwony-okres pruski)
I-IX - bastiony z czasów szwedzkich; Ł - fortyfikacje Łasztowni; S - Szaniec Gwiaździsty; NM - fortyfikacje po powstaniu Nowego Miasta

Po zajęciu Pomorza przez wojska króla szwedzkiego Gustawa Adolfa, Szwedzi rozbudowując system fortyfikacji w Szczecinie objęli nim osiedla podmiejskie znajdujące się dotąd poza umocnieniami miejskimi. Przystąpienie Szwedów w 1630 roku do wznoszenia twierdzy szczecińskiej zgodnie z zasadami szkoły holenderskiej wyznacza początek dziejów nowożytnych fortyfikacji szczecińskich i powstania twierdzy Szczecin. Dzieje rozbudowywanej przez kolejne ponad 200 lat twierdzy szczecińskiej można podzielić na okres szwedzki i pruski.

Narodziny nowożytnych fortyfikacji po utracie suwerenności księstwa — lata 1630-1659

Widok fortyfikacji szwedzkich Szczecina z lotu ptaka od zachodu, 1649

• Fortyfikacje szwedzkie
  • Średniowieczne mury obronne Szczecina, wał główny
  • Bastiony (I-III, V-VII, IX), kurtyny i raweliny, fortyfikacje polowe
  • Fosy
  • Linia Störfang
  • Szaniec Gwiaździsty
  • Fortyfikacje Łasztowni i fort na Kępie Parnickiej

Przekształcenia fortyfikacji szwedzkich w wyniku oblężeń miasta — lata 1659-1713

• Fortyfikacje szwedzkie
  • Nowożytne bramy miejskie
    - Brama Nowa
  • Bastiony ((I - IX), raweliny
  • Fort Neue Werk i forty na drodze do Dąbia
  • Fortyfikacje Łasztowni
  • Nowożytne bramy miejskie (Łasztownia):
    - Brama Kozia
    - Brama Parnicka

Rozwój fortyfikacji pruskich

Widok fortyfikacji pruskich Szczecina z lotu ptaka od zachodu, 1735

• Fortyfikacje pruskie - lata 1713-1872
  • Rozwój twierdzy według zasad szkoły staropruskiej — lata 1713-1845
    • Forty:
      - Fort Leopolda
      - Fort Wilhelma
      - Fort Prusy
    • Nowożytne bramy miejskie:
      - (Nowa Brama Panieńska
      - Brama Berlińska
      - Brama Królewska
      - Brama Ślimacza)
    • Wały ziemne, kazamaty, bastiony, kurtyny i raweliny, lunety i dzieła polowe
    • Fosy
    • Zmiany związane z wprowadzeniem linii kolejowej
    • Umocnienia Łasztowni
    • Fortyfikacje Kępy Parnickiej
  • Fortyfikacje szkoły nowo pruskiej (Nowe Miasto) — lata 1845-1872
    • Fortyfikacje Nowego Miasta:
      - Bateria Południowa
      - Bateria Północna
      - Mur Carnota
      - Arsenał
    • Nowożytne bramy miejskie (Nowe Miasto):
      - Brama Odrzańska
      - Brama Góry Młyńskiej
      - Brama Nowa)
    • Wały ziemne, bastiony, kurtyny i raweliny, lunety i dzieła polowe
    • Fosy

Bibliografia

• Fredrich C., Stettin nach der Belagerung durch den Großen Kurfürsten, W: BSt NF Bd. XXVI. Stettin 1924.
• Fredrich C., Die Baugeschichte Stettins unter König Friedrich Wilhelm I W: BSt NF Bd. XXXI. Stettin 1929.
• Stelmach M., Studium urbanistyczno konserwatorskie miasta Szczecina. Fortyfikacje Szczecina od XII do XIX w., maszynopis. Szczecin 1986.
• Kozińska B., Rozwój przestrzenny Szczecina od początku XIX wieku do II wojny światowej. Szczecin 2002.
• Kozłowska I., Szczecińskie fortyfikacje nowożytne, rola fortyfikacji nowożytnych w kształtowaniu układu przestrzennego miasta Szczecina oraz wpływ analizy historycznej na współczesne działania projektowe i zakres ochrony konserwatorskiej. Rozprawa doktorska. Szczecin 2007.

Autor opracowania: Jan Iwańczuk