Gmina Krzęcin

Gmina Krzęcin
Powiat	choszczeński
Rodzaj gminy	wiejska
Liczba sołectw	11
Liczba miejscowości	32
Strona internetowa miejscowości.

Gmina Krzęcin – gmina wiejska w województwie zachodniopomorskim, w powiecie choszczeńskim. Siedzibą gminy jest wieś Krzęcin.
W latach 1975-1998 gmina wchodziła w skład województwa gorzowskiego.

Geografia

Według fizjograficznego podziału Polski terytorium gminy Krzęcin leży na wschodnim krańcu mezoregionu Pojezierza Choszczeńskiego. Głównym elementem krajobrazu są liczne jeziora (rynnowe - wąskie i głębokie oraz moreny denne - rozlewiskowe). Rzeźba terenu jest pofałdowana. Liczne pagórki, wały, kotliny i dolinki są wynikiem działań lodowca. Niewielkie kępy lasu oraz większy zwarty kompleks leśny (sosna, buki, dęby) występują w okolicach wsi Chłopowo i Krzęcin. Obszar gminy położony jest w strefie zwanej korytarzami „Małej Iny” i „ Doliny Mierzęckiej Strugi”.

Położenie

Gmina Krzęcin - położenie na tle powiatu

Gmina wiejska Krzęcin położona jest w powiecie choszczeńskim, w południowej części województwa zachodniopomorskiego. Sąsiaduje z gminami Choszczno, Drawno, Bierzwnik, Pełczyce wchodzącymi w skład powiatu choszczeńskiego oraz gminą Strzelce Krajeńskie w powiecie strzelecko-drezdeneckim leżącym w województwie lubuskim.

Powierzchnia gminy wynosi 140 km², co stanowi 10,5 % powierzchni powiatu choszczeńskiego.

Klimat

W podziale krain klimatycznych gmina Krzęcin mieści się w obszarze Krainy IX – Myśliborskiej, w strefie panowania klimatu umiarkowanego o wpływie klimatu morskiego i oceanicznego. Na terenie gminy klimat kształtowany jest pod wpływem okolicznych jezior i lasów. Lokalny klimat charakteryzuje:

• duża wilgotność powietrza;
• zimy zazwyczaj są łagodne, a latem rzadko występują bardzo wysokie temperatury;
• średnia roczna temperatura powietrza wynosi od 7,3° C do 8,7° C, przy czym:

- średnia temperatura stycznia zawiera się w przedziale od -1,0°C do -1,5°C;

- średnia temperatura w lipcu wynosi 17,5°C;

• okres wegetacji trwa od 210 do 230 dni;
• średnia roczna suma opadów waha się od 540 do 630 mm;
• najczęściej występują wiatry z zachodu i południowego zachodu.

Obiekty fizjograficzne

Jezioro Chłopowo

Przez gminę przepływa rzeka Mała Ina. Rzeźba terenu jest wyraźnie pofałdowana. Urozmaica ją 14 jezior pochodzenia polodowcowego (rynnowe-wąskie i głębokie oraz moreny denno-rozlewiskowe). Do największych jezior należą: Jezioro Żeńskie, Chłopowo (Chłop), Kościelne, Paprzyca (Paprzyca Duża), Bukowe Jezioro, Czyste Jezioro, Mielęcino i Rakowo. Sieć wodną w gminie uzupełniają cieki o mniejszym znaczeniu: rzeki - Koczynka, Ogardna, strumienie: Granowo, Sobieradz i kanał Objezierze.

Do wzniesień pochodzenia polodowcowego na terenie gminy należą:

• Krzywojezierna Góra – góra (85,6 m), na zachód od Żeńska
• Ukraina – wysoczyzna nad brzegiem jeziora Mielęcino, w okolicy Chłopowa

Przyroda

Podstawowym atutem gminy są jej walory przyrodnicze i krajobrazowe, decydują o tym liczne jeziora, bogata rzeźba rynien glacjalnych, śródleśne torfowiska z bujną roślinnością i łąki. Do obszarów i obiektów wyjątkowo cennych pod względem przyrodniczym należą:

• Obszar Chronionego Krajobrazu „F - Bierzwnik” rozciągający się na 8,2 tys. ha we wschodniej części gminy i zajmujący tereny leśne o łącznej powierzchni 28500 ha położone na terenach gmin Bierzwnik, Choszczno, Drawno i Krzęcin.

Lasy Bierzwnickie - tablica informacyjna

• Obszary Natura 2000:

• obszar specjalnej ochrony ptaków (OSO)

- Lasy Puszczy nad Drawą (PLB320016)

• obszar specjalnej ochrony siedlisk (SOO)

- Lasy Bierzwnickie (PLH320044)

• Użytki ekologiczne

Na terenie gminy znajdują się 2 użytki ekologiczne (bez nazw własnych).

• Pomniki przyrody

Na obszarze gminy wyodrębniono następujące drzewa jako pomniki przyrody:

- w Krzęcinie na terenie parku - 3 buki zwyczajne, 3 lipy szerokolistne, 1 dąb szypułkowy oraz poza parkiem - 2 graby zwyczajne, 2 lipy szerokolistne;

- w Nowym Klukomiu - 2 platany klonolistne, 1 klon zwyczajny, 1 dąb szypułkowy;

- w Mielęcinie - 1 dąb szypułkowy;

- w Rakowie - 1 dąb szypułkowy;

- w Żeńsku - 1 dąb szypułkowy.

Historia

W czasach średniowiecznych obszar obecnej gminy Krzęcin często zmieniał przynależność państwową. Na początku należał do władców piastowskich. Do Nowej Marchii został włączony w 1269 roku, po podbiciu ziem przez margrabiów brandenburskich. W XIII-XV wieku wchodził w skład Ziemi Choszczeńskiej, od XVI wieku do Powiatu Choszczeńskiego. Podczas II wojny światowej obszar Powiatu Choszczeńskiego wchodził w skład tzw. Wału Pomorskiego. 22 stycznia 1945 roku w Kreis Arnswalde ogłoszono ewakuację. 8 lutego 1945 roku Krzęcin został zajęty przez wojska 61 Armii Radzieckiej.

Władze polskie po II wojnie światowej utworzyły gminę Krzecin. Gminę wiejską o nazwie Krzęcin powołano do życia na podstawie zarządzenia starosty Powiatu Choszczeńskiego z dnia 25 lipca 1946 r.

W 1954 roku dokonano przekształcenia gminy Krzęcin w gromadę, w skład której wchodziły Krzęcin, Objezierze, Granowo, Słonice, PGR Mielęcin, Ogrodowo, Putno, Wzgórze, Sobolewo, Potoczna, Gołąbki i Sobieradz .

Obecny kształt terytorialny gminy istnieje od 1 stycznia 1973 r. W skład gminy weszły obszary sołectw: Chłopowo, Granowo, Krzęcin, Nowy Klukom, Objezierze, Rakowo, Słonice i Żeńsko.

Zmianom podlegała przynależność wojewódzka gminy. Do roku 1975 gmina Krzęcin znajdowała się w granicach województwa szczecińskiego, w latach 1975-1998 wchodziła w skład województwa gorzowskiego.

Od 1 stycznia 1999 r. należy do województwa zachodniopomorskiego.

Gospodarka i infrastruktura

W gminie Krzęcin według stanu na dzień 31 grudnia 2012 roku wpisanych do rejestru REGON było 185 podmiotów gospodarczych (bez osób prowadzących indywidualne gospodarstwa rolne), z czego 10 firm działało w sektorze publicznym a 175 w sektorze prywatnym. W ogólnej liczbie działających przedsiębiorstw najwięcej jest firm handlowych – 23,8 %, przedsiębiorstwa budowlane stanowią 16,2 %, firmy związane z rynkiem rolnymi i leśnym 15,1 %.

Podmioty gospodarcze w gminie Krzęcin według branż
(stan na dzień 31 XII 2012)

Sekcje PKD 2007	Liczba przedsiębiorstw w gminie
Sekcja A – Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo	28
Sekcja B – Górnictwo i wydobywanie	0
Sekcja C – Przetwórstwo przemysłowe	11
Sekcja D – Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych	0
Sekcja E – Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją	0
Sekcja F – Budownictwo	30
Sekcja G – Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle	44
Sekcja H – Transport i gospodarka magazynowa	15
Sekcja I – Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi	4
Sekcja J – Informacja i komunikacja	2
Sekcja K – Działalność finansowa i ubezpieczeniowa	5
Sekcja L – Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości	1
Sekcja M – Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna	5
Sekcja N – Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca	3
Sekcja O – Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenie społeczne	7
Sekcja P – Edukacja	5
Sekcja Q – Opieka zdrowotna i pomoc społeczna	7
Sekcja R – Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją	7
Sekcja S i T – Pozostała działalność usługowa oraz Gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników; gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby	11
Sekcja U – organizacje i zespoły eksterytorialne	0

Na koniec kwietnia 2013 roku liczba zarejestrowanych bezrobotnych w gminie obejmowała 370 osób (w tym 182 kobiety zamieszkałe na wsi), co stanowi wskaźnik bezrobocia na poziomie 14,6 % w stosunku do aktywnych zawodowo mieszkańców powiatu.

Rolnictwo

W 2010 roku w gminie funkcjonowało 457 gospodarstw rolnych, w tym 456 to gospodarstwa indywidualne. Powierzchnia użytków rolnych wynosiła łącznie 674653 ha, w tym 5625,48 ha przypadało na gospodarstwa indywidualne. Grunty rolne o łącznej powierzchni 5943,47 ha przeznaczono pod zasiewy.

Leśnictwo

W obrębie gminy powierzchnia gruntów leśnych wynosi ogółem 3181,7 ha, w tym lasy zajmują 3100,9 ha. Daje to wskaźnik lesistości na poziomie 22,1 %. Grunty leśne podlegają zarządowi Nadleśnictwa Bierzwnik.

Energetyka

W gminie Krzęcin uruchomiono:

• Zespół Elektrowni Wiatrowych Żeńsko o mocy 7,5 MW. Farma składa się z trzech turbin wiatrowych GE o mocy znamionowej 2,5 MW każda.
• Lądowy park wiatrowy Krzęcin o mocy 14 MW. W parku działa siedem turbin wiatrowych. Wszystkie o mocy 2 MW. Wysokość wieży wynosi 100 m, a średnica wirnika 90 m. Rocznie turbiny mogą wyprodukować ok. 30 tys. MWh energii elektrycznej.

Drogi

Sieć dróg powiatowych w gminie wynosi łącznie 71.793 km.

Wykaz dróg powiatowych w gminie Krzęcin.

Nr drogi	Nazwa drogi	Drogi zamiejskie (km)
2212 Z	Pełczyce – Krzęcin – Rakowo – Zieleniewo	14.480
2218 Z	Zamęcin – Zwierzyń – Żeńsko	3.388
2228 Z	Choszczno – Krzęcin – Strzelce Kraj.	14.812
2229 Z	Nowy Klukom – Krzęcin	4.068
2230 Z	Krzęcin – Jarosławsko	7.128
2158 Z	Płonno – Krzynki – Jarosławsko – Sowiniec	7.642
2222 Z	Recz – Suliszewo – Kołki – Zieleniewo – Rębusz – Krzęcin	7.619
2231 Z	Stary Klukom – Słonice – Bierzwnik – Kolsk – Granica pow.	9.800
2232 Z	Rakowo – Pławno	1.997
2247 Z	Jarosławsko – Lipie Góry	0.859

Na terenie gminy czynna stacja kolejowa znajduje się w Słonicach.

Samorząd

Gmina wiejska Krzęcin jest wspólnotą samorządową osób mających miejsce zamieszkania na terenie gminy Krzęcin.

Siedzibą władz Gminy jest wieś Krzęcin. Organami Gminy są Rada Gminy oraz Wójt. Na terenie Gminy 11 sołectw funkcjonuje w charakterze samorządowych jednostek pomocniczych .

Przewodniczącym Rady Gminy kadencji 2018-2023 jest Artur Konopelski. W skład Rady Gminy wchodzi piętnastu radnych wybranych przez mieszkańców na 5-letnią kadencję. Funkcję Wójta gminy Krzęcin sprawuje Bogdan Brzustowicz.

Kultura

Życie kulturalne w gminie Krzęcin kształtują następujące ośrodki kultury:

* Gminne Centrum Kultury w Krzęcinie,

* Gminny Klub Kultury „U Wójta” w Krzęcinie,

* Biblioteka Publiczno-Szkolna w Krzęcinie, wraz z Filią Publiczno-Szkolną w Chłopowie.

Do organizowanych imprez cyklicznych należą:

- Dni Krzęcina,

- Krzęcińskie Święto Wiatraka.

W gminie działa Stowarzyszenie Kulturalno-Oświatowe „Krzęcin nad Małą Iną” oraz Klub Seniora Granowiacy.

Oświata

Na terenie gminy Krzęcin w roku szkolnym 2011/2012 działały następujące szkoły publiczne :

• Szkoła Podstawowa w Chłopowie
• Szkoła Podstawowa w Granowie
• Zespół Szkół w Krzęcinie, w skład którego wchodzą:

- Szkoła Podstawowa

- Gimnazjum

W szkołach podstawowych kształciło się 182 dzieci, w gimnazjum 133 dzieci, w placówkach wychowania przedszkolnego przebywało 53 dzieci. W 2011 r. wydatki na oświatę i wychowanie wynosiły 23,1 % wydatków budżetu gminy.

Kościoły i związki wyznaniowe

Kościół p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Chłopowie

Jedyną wspólnotą religijną na terenie gminy Krzęcin jest kościół katolicki w obrządku łacińskim. W kościelnej strukturze administracyjnej, teren gminy wchodzi w skład dekanatu Choszczno, należącego do Archidiecezji Szczecińsko-Kamieńskiej. Kościoły parafialne z terenu gminy znajdują się:

• w Chłopowie – Kościół parafialny pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa
• w Krzęcinie – Kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela

Kościoły filialne znajdują się w miejscowościach: Granowo, Nowy Klukom, Objezierze, Żeńsko.

Sport

Na terenie gminy istnieje infrastruktura sportowa złożona z Zespołów Rekreacyjno-Sportowych w Kaszewie, Objezierzu, Krzęcinie oraz Orlika 2012 co umożliwia uprawianie różnorodnych form aktywności fizycznej.

Na obszarze gminy działają kluby sportowe:

- Ludowy Zespół Sportowy „Sokół” w Granowie

- Klub Sportowy „ISKRA” w Kaszewie

- Gminny Klub Sportowy „KLON” w Krzęcinie

- Klub Sportowy „GRYF” w Objezierzu

- Klub Sportowy „ORZEŁ” w Żeńsku

Turystyka

Walory przyrodniczo – krajobrazowe gminy w postaci licznych atrakcji przyrodniczych, bliskości jezior, zabytków architektury oraz położenie na Szlaku Cysterskim należącym do Europejskiego Szlaku Cystersów, stwarza doskonałe warunki do atrakcyjnego spędzania czasu w lesie i nad wodą oraz do poszukiwań śladów historii. Dla amatorów turystyki pieszej i rowerowej przygotowano następujące propozycje wycieczek o nazwach:

• Szlakiem cysterskim
• Szlakiem Szwajcarii Rakowskiej
• Szlakiem chłopowskiego meteorytu
• Szlakiem bitwy granowskiej
• Szlakiem rezydencji pałacowych
• Szlakiem rzeki Małej Iny
• Szlakiem zabytków sakralnych
• Szlakiem zaginionych wiosek

Dodatkowe trasy rowerowe:

- Żeńsko – Wężnik – Granowo – Przybysławie – Tuczenko - Bobrówko

- Nowy Klukom – Objezierze – Chłopowo – Bobrówko

Zabytki

Na obszarze gminy Krzęcin do dzisiejszego dnia zachowały się zabytki architektury - stare folwarki, obiekty sakralne i pałacowe - oraz zespoły parkowe.

Wykaz zabytkowych obiektów na terenie gminy Krzęcin

Miejscowość	Obiekt zabytkowy
Chłopowo	Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa
Granowo	Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa z cmentarzem przykościelnym
Krzęcin	Kościół św. Jana Chrzciciela z cmentarzem przykościelnym
Mielęcin	Park dworski
Nowy Klukom	Kościół św. Piotra i Pawła
Objezierze	Kościół św. Józefa Oblubieńca NMP
Przybysław	Pałac z wyposażeniem, Park dworski
Rakowo	Kościół Świętej Trójcy
Żeńsko	Kościół Matki Boskiej Częstochowskiej

Demografia

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego na dzień 30 września 2012 roku, w gminie Krzęcin zamieszkiwało 3841 osób: 1896 kobiet i 1945 mężczyzn, co stanowi 7,66 % wszystkich mieszkańców powiatu choszczeńskiego. Gęstość zaludnienia na terenie gminy wynosi 27 osób na 1 km².

W latach 2004-2011 wielkość populacji w gminie przedstawiała się następująco:

Liczba mieszkańców gminy Krzęcin
(stan na dzień 31 XII)

Rok	Liczba mieszkańców ogółem	Kobiety	Mężczyźni
2004	3858	1912	1946
2005	3829	1901	1928
2006	3792	1884	1908
2007	3776	1875	1901
2008	3796	1880	1916
2009	3775	1863	1912
2010	3780	1879	1901
2011	3876	1916	1960

System ochrony zdrowia

Świadczenia z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej na obszarze gminy Krzęcin udzielane są w dni powszednie, w godz. 8.00 -18.00, z wyłączeniem dni ustawowo wolnych od pracy. Opieka zdrowotna jest realizowana w gabinecie przychodni - a w przypadkach, gdy jest to medycznie uzasadnione również w domu pacjenta. Na terenie gminy funkcjonuje 1 zakład opieki zdrowotnej, umiejscowiony w Krzęcinie, gdzie pacjenci są przyjmowani przez lekarzy rodzinnych. W Krzęcinie znajduje się 1 placówka (Punkt Apteczny) zajmująca się sprzedażą leków i innych produktów medycznych.

W 2011 r. wydatki na ochronę zdrowia wynosiły 0,2 % wydatków budżetu gminy.

Herb

Herb gminy Krzęcin

Herb Gminy przedstawia na srebrnym polu, po prawej stronie pół orła w czerwonym kolorze z głową skierowaną w prawo, ze złotym dziobem, szponem i przepaską, po stronie lewej połowę czarnej strzały i czarne orle skrzydło, ponad trzema (2:1) zielonymi dębami, z brązowymi korzeniami i złotymi żołędziami każdy. Dęby po prawej i lewej mają 7 liści i 4 żołędzie, a środkowy 5 liści i 2 żołędzie.

Wzór herbu określa załącznik nr 2 do Statutu Gminy Krzęcin.

Miejscowości i sołectwa

Wykaz sołectw i miejscowości w gminie Krzęcin

Sołectwo	Miejscowości należące do sołectwa
Chłopowo	Chłopowo, Kolonia IV, Kolonia V, Ligwiąca, Pluskocin, Sowiniec
Granowo	Granowo, Potoczna, Sobieradz
Kaszewo	Kaszewo
Krzęcin	Boguszyce, Grzywacz, Krzęcin, Prokolno, Sierosławiec, Smużyk, Sobolewo, Wyszyna
Mielęcin	Mielęcin
Nowy Klukom	Nowy Klukom
Objezierze	Objezierze
Przybysław	Przybysław
Rakowo	Rakowo
Słonice	Słonice
Żeńsko	Wężnik, Żeńsko

Bibliografia

• Białecki, Tadeusz. Słownik nazw fizjograficznych Pomorza Zachodniego. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2001. ISBN 8371412014
• Brzustowicz, Grzegorz Jacek. Krzęcin nad Małą Iną. Przewodnik turystyczno-historyczny. Krzęcin-Choszczno: Kombinat Artystyczny ASz Artur Szuba, 2006. ISBN 8391968065
• Koźmiński, Czesław; Michalska Bożena; Czarnecka, Małgorzata. Klimat województwa zachodniopomorskiego. Szczecin: Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie. Uniwersytet Szczeciński, 2012. ISBN 9788375184433
• Obwieszczenie Wojewody Szczecińskiego z dnia 18 listopada 1946 roku o przywróceniu i ustaleniu nazw miejscowości, położonych w powiecie Choszczeńskim. „Szczeciński Dziennik Wojewódzki” 1946, Nr 14, poz. 87
• Plan rozwoju lokalnego gminy Krzęcin 2007-2013. W: Biuletyn Informacji Publicznej Urząd Gminy w Krzęcinie. [online]. [Przeglądany 26 lipca 2013]
• Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla powiatu choszczeńskiego na lata 2004 -2007 z perspektywą na lata 2008 – 2011. W: Biuletyn Informacji Publicznej Starostwo Powiatowe w Choszcznie. [online]. [Przeglądany 20 czerwca 2013]
• Rozporządzenie Nr 12 Wojewody Gorzowskiego z dnia 24 listopada 1998 r. „Dziennik Urzędowy Województwa Gorzowskiego” 1998, Nr 20, poz. 640
• Rozporządzenie Nr 9 Wojewody Gorzowskiego z dnia 28 sierpnia 1995 r. „Dziennik Urzędowy Województwa Gorzowskiego” 1995, Nr 6, poz. 58
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw. „Dziennik Ustaw” 1975, Nr 17, poz. 92
• Strategia Rozwoju Turystyki Powiatu Choszczeńskiego na lata 2012- 2015 z perspektywą na lata 2016-2020. W: Biuletyn Informacji Publicznej Starostwo Powiatowe w Choszcznie. [online]. [Przeglądany 9 lipca 2013]
• Uchwała Nr XV/116/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Szczecinie z 7 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie szczecińskim. „Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Szczecinie” 1972, Nr 15, poz. 111
• Uchwała Nr VII/45/2003 Rady Gminy w Krzęcinie z dnia 23 lipca 2003 r. w sprawie uchwalenia Statutu Gminy Krzęcin. W: Zachodniopomorski Urząd Wojewódzki w Szczecinie. [online].[Przeglądany 2 lipca 2013]
• Uchwała Nr XXXVI/178/2006 w sprawie uczczenia jubileuszu 60-lecia Gminy Krzęcin. W: Biuletyn Informacji Publicznej Urząd Gminy w Krzęcinie. [online]. [Przeglądany 16 lipca 2013]
• Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa. „Dziennik Ustaw” 1998, Nr 96, poz. 603
• Województwo Zachodniopomorskie. Podregiony, powiaty, gminy. Szczecin: Urząd Statystyczny w Szczecinie, 2005- 2012. ISSN 1733-103X

Linki zewnętrzne

• Starostwo Powiatowe w Choszcznie
• Bank Danych Lokalnych
• Powiatowy Urząd Pracy w Choszcznie
• Kuratorium Oświaty w Szczecinie
• Archidiecezja Szczecińsko-Kamieńska
• Regionalne Towarzystwo Historyczne Ziemi Choszczeńskiej
• Nadleśnictwo Bierzwnik
• Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Szczecinie
• Gminne Centrum Kultury w Krzęcinie
• Szlak Cysterski w Polsce
• Urząd Statystyczny w Szczecinie
• Powiatowy Zarząd Dróg w Choszcznie

Zobacz też

• Statystyczne Vademecum Samorządowca
• Zachodniopomorski Urząd Wojewódzki w Szczecinie
• Narodowy Fundusz Zdrowia
• Gmina Bierzwnik
• Gmina Choszczno
• Gmina Drawno
• Gmina Pełczyce
• Gmina Recz

Autor opracowania: Elżbieta Malinowska