Helena Raszka
| Helena Raszka | |||
| poetka | |||
| |||
| Data urodzenia | 24 stycznia 1930 | ||
| Miejsce urodzenia | Bydgoszcz | ||
| Data śmierci | 17 maja 2016 | ||
| Miejsce śmierci | Szczecin | ||
| Miejsce spoczynku | Cmentarz Centralny w Szczecinie (kw. 20E-5-7) | ||
| Lokalizacja grobu | zobacz na mapie | ||
Helena Raszka (1930-2016) – poetka
Życiorys
Helena Raszka urodziła się w 24 stycznia 1930 roku w Bydgoszczy. Do wybuchu wojny mieszkała w Poznaniu, skąd wraz z rodzicami została wysiedlona przez Niemców. Lata niemieckiej okupacji spędziła na południu Polski. Z Ziemiami Zachodnimi związana była od 1945 roku. W 1949 roku zdała maturę w gimnazjum w Gorzowie. W latach 1949-1950 studiowała na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Wrocławskiego. Studiów nie ukończyła. W 1950 roku wyszła za mąż za Kazimierza Raszkę.
W 1951 roku wraz z mężem, który dostał nakaz pracy w stoczni, zamieszkała w Szczecinie. Jako poetka zadebiutowała w 1956 roku na łamach tygodnika „Ziemia i Morze” wierszem Droga. W 1959 roku opublikowała swój pierwszy tomik wierszy zatytułowany Okruchy bursztynu. Kolejne tomiki wydawała do 1970 roku. Po strajkach stoczniowców w styczniu 1971, w którym brał udział jej mąż, utwory poetki zostały objęte częściowym zakazem publikacji. Sama przez długie lata nie zgadzała się na publikację tomików poetyckich ze względu na ingerencję cenzury.
W ciągu ponad pięćdziesięcioletniej działalności literackiej swoje wiersze drukowała w prasie lokalnej i ogólnopolskiej, m.in. w „Arkuszu”, „Autografie”, „Gazecie Lwowskiej”, „Literaturze”, „Morzu i Ziemi” „Odrze”, „Poezji”, „Pograniczach”, „Pomeranii”, „Spojrzeniach”, „Toposie”, „Twórczości”, „Tygodniku Solidarność” i w „Życiu Literackim”. Publikowała także w drugim obiegu, m.in w „Obrazie” i „Kulturze Niezależnej”. W latach 1967-1970 należała do zespołu redakcyjnego kwartalnika „Vineta”, w którym odpowiedzialna była za poezję.
W 1996 roku została uhonorowana Nagrodą Artystyczną Miasta Szczecina.
Od 1960 roku należała do Związku Literatów Polskich. Piastowała m.in. funkcję sekretarza zarządu Oddziału Szczecińskiego ZLP. W latach 1964-1969 z jego ramienia opiekowała się Kołem Młodych. Współtworzyła Ogólnopolski Festiwal Poezji Współczesnej im. K. I. Gałczyńskiego, a w latach 1968-1969 była przewodniczącą Komitetu Organizacyjnego tej imprezy. Była członkinią zarządu Klubu Związków i Stowarzyszeń Twórczych „13 Muz” w Szczecinie oraz Szczecińskiego Towarzystwa Kultury. Blisko współpracowała z Rozgłośnią Polskiego Radia w Szczecinie, dla której przygotowała kilka słuchowisk poetyckich.
Twórczość poetki od lat uznawana była przez czytelników i krytyków za zjawisko wybitne, choć stosunkowo mało znane szerokiemu gronu odbiorców. W latach sześćdziesiątych, podkreślając walory jej poezji, krytyk Jerzy Kwiatkowski opublikował oprócz licznych recenzji także obszerny i wnikliwy szkic Dafne. Autorka utożsamiana była przede wszystkim ze Szczecinem. Wartością jej poezji był głęboko pojmowany regionalizm, związek ze szczecińskim pejzażem i losami miejscowej społeczności. Poetka znana była z poważnego podejścia do własnej twórczości – przestrzegała chronologicznego wydawania swoich tomików, przez co do czytelnika trafiają często wiersze sprzed 20-30 lat.
Zmarła 17 maja 2016 roku w Szczecinie. Została pochowana 21 maja na Cmentarzu Centralnym (kw. 20E-5-7).
Zbigniew Herbert, Urszula Kozioł i Helena Raszka
fot. Zbigniew Ryngwelski
fot. ze zbiorów Bogdana Bombolewskiego
Twórczość
Tomiki poezji
- 1959 – Okruchy bursztynu - Wydawnictwo Poznańskie, Poznań
- 1962 – Inny kraj - Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa
- 1965 – Bliżej dna - Czytelnik, Warszawa
- 1966 – Portret zdziwiony sobą - Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa
- 1970 – Liczba pojedyncza - Czytelnik, Warszawa
- 1981 – Miłość - Wydawnictwo Morskie, Gdańsk
- 1982 – Liczba mnoga - Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa
- 1994 – Biała muzyka - Wydawnictwo 13 Muz, Szczecin
- 1996 – Wiersze wybrane
- 2000 – Na poboczu
- 2000 – Korzeń i skała
- 2011 – Głosy w przestrzeni, Wydawnictwo Forma, Szczecin (seria: Tablice)
- 2011 – Imię własne, Wydawnictwo Forma, Szczecin (seria: Tablice)
Wycinek z „Kuriera Szczecińskiego” nr 75 z dn. 30 marca 1962
Wiersze w prasie
- 1956 – Droga, „Ziemia i Morze” 1956 nr 7, s. 6
- 1956 – Sięgnę dłońmi, „Ziemia i Morze” 1956 nr 16, s. 4
- 1957 – Wezwanie smutku, „Ziemia i Morze” 1957 nr 5, s. 5
- 1957 – ***, „Ziemia i Morze” 1957 nr 20, s. 5
- 1965 – Monolog pod parasolem, „7-my Głos Tygodnia” 1965 nr 14, s. 9-10
- 1967 – Cykl „Miłość” (Prawo wyboru, Zapis erotyku, Przy ognisku, Spełnienie, Miłość, Przedsenne, Ten, który nie wie o niej, Bezświadome, Modlitwa), „Vineta” 1967 nr 3, s. 122-129
- 1974 – Tryptyk otwarty, „Spojrzenia” 1974 nr 5, s. 16
Almanachy i antologie
- 1958 – Szczecin literacki - Almanach - ZLP, Szczecin
- 1959 – Almanach Młodych - Iskry, Warszawa
- 1962 – Poeci pomorscy - Almanach t. I - Wydawnictwo Morskie, Gdańsk
- 1964 – Poeci pomorscy - Almanach t. II - Wydawnictwo Morskie, Gdańsk
- 1965 – Rocznik Kultury i Sztuki - ZLP, Szczecin (także proza)
- 1968 – Pierścień-Peleryna-Pióro
- 1969 – Poeci i morze
- 1972 – Debiuty poetyckie 1944-1960
- 1972 – Kolumbowie i współcześni. Antologia poezji polskiej po 1939
- 1975 – Horoskop. Pamiętnik ze współczesnej poezji polskiej
- 1977 – Morze u poetów
- 1978 – Sercem pisane
- 1979 – Gaismas pilna pilsēta. Ščecinas antologija (antologia pisarzy i poetów szczecińskich w jęz. łotewskim) - Wydawnictwo „Liesma”, Ryga
- 1980 – Punkt
- 1982 – Polskie wiersze miłosne (Polnische Liebesgedichte) w przekładzie i wyborze Karla Dedeciusa - Czytelnik, Warszawa
- 1985 – Strofy o porach roku
Artykuły w prasie (wybór)
- 1967 – Sprawdzian poetyckiej świadomości, „Vineta” 1967 nr 3, s. 144-145
- 1981 – Daty, wydarzenia, wiersze, „Morze i Ziemia” 1981, październik, s. 46-49
Radio (Szczecin)
| Tytuł słuchowiska poetyckiego | Reżyseria | Adaptacja radiowa | Obsada | Data pierwszej emisji |
|---|---|---|---|---|
| Nowe wiersze poetów szczecińskich (wiersze Heleny Raszki, Ireneusza Krzysztofa Szmidta, Józefa Bursewicza, Andrzeja Dzierżanowskiego i Eliasza Rajzmana) | Juliusz Burski | Włodzimierz Bednarski, Danuta Chudzianka, Jan Tesarz | 26 maja 1964 | |
| Wiersze Heleny Raszki | Julia Zyblewska | Henryk Giżycki, Jadwiga Lesiak | 8 maja 1970 | |
| Liczba mnoga | Julia Zyblewska | Irena Grzonka, Barbara Mikołajczyk | 25 lipca 1971 | |
| Miasto, które znam | Sylwester Woroniecki | Anna Januszewska | 7 stycznia 1981 | |
| Imię własne | Waldemar Modestowicz | Waldemar Modestowicz | Bolesława Fafińska, Magdalena Myszkiewicz, Barbara Remelska | 30 maja 1991 |
Spotkania autorskie (wybór)
- 1960 – spotkanie w ramach „Czwartków” literacko-dziennikarskich, „Kawiarnia Literacka”, Klub „13 Muz” (17 listopada)
Nagrody i wyróżnienia
- 1957 – II nagroda na konkursie Wojewódzkiej Rady Narodowej w Szczecinie za zbiory wierszy Słowa najcichsze i Okruchy bursztynu
- 1961 – wyróżnienie na Kłodzkiej Wiośnie Poetyckiej
- 1965 – nagroda „Pióra” w konkursie Zrzeszenia Studentów Polskich i Klubu Studentów Wybrzeża „Żak” w Gdańsku dla tomiku Bliżej dna
- 1975 – nagroda Rozgłośni Polskiego Radia w Szczecinie na najwybitniejszą szczecińską książkę XXX-lecia za tom wierszy Liczba pojedyncza
- 1996 – Nagroda Artystyczna Miasta Szczecina
Odznaczenia
- 2010 – medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”
- 2015 – Medal za Zasługi dla Miasta Szczecina
O poetce
- Edward Balcerzan: (...) Co wyróżnia Helenę Raszkę spośród poetów jej pokolenia, to przede wszystkim bezbłędne organizowanie nastroju. Po miejscami naiwnych „Okruchach bursztynu” Raszka jest w „Innym kraju” prawie już klasykiem indywidualnego stylu. Właśnie stylu Raszki! Jest to niezwykłe osiągnięcie: dojść w kilku latach do takiej kultury wypowiedzi lirycznej, tak stonować siebie, wyrzucić wszelki balast. Gdy inni wyszarpują z życia nici różnej barwy, nierównej wielkości i gubią się w zgrzebnych supłach - Raszka już ze spokojem, z mądrą łagodnością wyplata miękki dywan koloru łąki i wody. Jej panowanie nad słowem stwarza lirykę niemal dystyngowaną, jeżeli to określenie coś znaczy. („Kurier Szczeciński” 1962 nr 96)
- Piotr Michałowski: Helena Raszka, zasłużona i uznana w kraju, a jednocześnie najbardziej szczecińska pośród poetek, nie miała szczęścia do systematycznej publikacji swych tomików. W latach80. XX wieku uniemożliwił to zapis cenzury, potem zaś mizeria lokalnych wydawnictw. Dlatego powstawały opóźnienia, a wciąż narastający dorobek początkowo gromadził się w szufladach, a w ostatnim piętnastoleciu ukazywał się w prasie literackiej (...).
Ciekawostki
- Z okazji 80 urodzin poetki, przypadających w styczniu 2010 roku, Książnica Pomorska wspólnie z Uniwersytetem Szczecińskim, dwumiesięcznikiem „Pogranicza”, Stowarzyszeniem Bibliotekarzy Polskich, Okręgiem Zachodniopomorskim i Szczecińskim Oddziałem Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza, zorganizowały sympozjum Pospolite ruszenie słów...
- W dniu 18 marca 2015 roku Helena Raszka została patronką Szkoły Podstawowej nr 7 przy ul. Złotowskiej 86 na szczecińskim Warszewie
- W dniach od 19 maja do 30 czerwca 2016 roku w holu przed Salą Stefana Flukowskiego Książnicy Pomorskiej w Szczecinie prezentowana była okolicznościowa wystawa poświęcona poetce
Patronka szkoły
(fot. Dariusz Gorajski „Kurier Szczeciński”)
Zobacz także
Źródła
Bibliografia
- Lesław Bartelski, Polscy pisarze współcześni 1939-1991. Leksykon, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995
- Encyklopedia Szczecina t. II P-Ż (pod red. Tadeusza Białeckiego, autorka hasła Hanna Niedbał), Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2000
- Zbigniew Jarzębowski, Słuchowiska szczecińskiego Radia, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2009
- Maria Kowalewska, Helena Raszka [w:] Pisarze Pomorza Zachodniego, Wydawnictwo Morskie, Gdynia 1967
- Kto jest kim w Polsce 1984, Interpress, Warszawa 1984
