Ireneusz Krzysztof Szmidt
Ireneusz Krzysztof Szmidt | |||
poeta, recenzent, krytyk literacki | |||
| |||
Data urodzenia | 16 września 1935 | ||
Miejsce urodzenia | Zgierz | ||
Data śmierci | 4 maja 2021 | ||
Miejsce śmierci | Gorzów Wielkopolski | ||
Miejsce spoczynku | Cmentarz Komunalny w Gorzowie Wielkopolskim (kw. 48B-1-39) | ||
Ireneusz Krzysztof Szmidt (1935-2021) – poeta, animator ruchu studenckiego Szczecina, aktor, reżyser, autor tekstów, recenzent, krytyk literacki i teatralny
Życiorys
Ireneusz Krzysztof Szmidt urodził się 16 września 1935 roku w Zgierzu. W 1953 roku ukończył tamtejsze Gimnazjum i Liceum im. St. Staszica
W 1954 roku przyjechał do Szczecina. Studiował inżynierię lądową na Wydziale Budownictwa Lądowego Politechniki Szczecińskiej, a później polonistykę na UAM w Poznaniu. Podczas studiów na Politechnice założył pismo studentów i pracowników naukowych „Razem”, w którym opublikował swoje pierwsze wiersze. Był jednym z czołowych animatorów ruchu studenckiego Szczecina, współtwórcą teatrzyków (Akademicki Teatrzyk Satyryczny „Skrzat”) i kabaretów, aktorem, reżyserem, autorem tekstów przedstawień. Współredagował „Biuletyn” wydawany przez RO ZSP. Był sekretarzem rady programowej przy Klubie Środowisk Twórczych „13 Muz” w Szczecinie. Od 1961 roku nauczał w Liceum Ekonomicznym nr 1 i w Liceum Medycznym.
Od 1991 roku mieszkał i tworzył w Gorzowie. Oprócz działalności literackiej wspólnie z żoną prowadził Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne „Arsenał”, w którym promował młodych poetów. Ponadto prowadził warsztaty literackie, słynne „Literackie wtorki”. Pełnił funkcję sekretarza polsko-niemieckiego Stowarzyszenia Literackiego „Prom” i redaktora naczelnego rocznika literackiego „Prom” („Die Fähre”), ukazującego się w językach polskim i niemieckim.
W 1956 roku został członkiem Koła Młodych przy szczecińskim Oddziale Związku Literatów Polskich, a w 1965 roku członkiem ZLP. Przez kilka kadencji był członkiem Zarządu Oddziału w Szczecinie, jego sekretarzem, a także prezesem (1990-1993). Był wieloletnim prezesem Zarządu Oddziału ZLP w Gorzowie i honorowym członkiem Towarzystwa Kultury Teatralnej.
Żonaty z Krystyną Kamińską, dziennikarką i krytykiem teatralnym.
Zmarł 4 maja 2021 roku w Gorzowie Wielkopolskim. Został pochowany na tamtejszym Cmentarzu Komunalnym (kw. 48B-1-39).
Twórczość literacka

Pierwsze próby poetyckie podjął jeszcze jako licealista, działając w Kole Młodych przy Związku Literatów Polskich w Łodzi. Liczne wiersze, opowiadania, reportaże, felietony, scenariusze, recenzje literackie, teatralne i plastyczne zamieszczał na łamach „Głosu Szczecińskiego”, „Spojrzeń”, „Morza i Ziemi”, „Czasu”, „Tygodnika Morskiego”, „Ziemi Gorzowskiej”, „Arsenału Gorzowskiego”, „Pegaza Lubuskiego”, „Promu” („Die Fähre”), „Odgłosów”, „Życia Literackiego”, „Kierunków”, „Sceny”, „Poezji”, „Słowa Powszechnego”, oraz w almanachach i antologiach. Niektóre spośród jego utworów były tłumaczone na języki: angielski, rosyjski, czeski i niemiecki.
Był założycielem i redaktorem naczelnym kilku czasopism o charakterze kulturalno-literackim, m.in. „Arsenału Gorzowskiego” (1994), „Pegaza Lubuskiego” (2003).
Tomiki poezji

- 1961 – Kreska na twarzy - Wydawnictwo Poznańskie, Poznań
- 1964 – Człowiek ziemia i morze - Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa
- 1966 – List z zimy - Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa
- 1999 – Spoza milczenia - WAG „Arsenał”, Gorzów Wlkp.
- 2005 – Ludzkie pojęcie
- 2010 – Grzeszne rzemiosło (wiersze miłosne z lat 1955-2009)
- 2015 – Odpowiedź na pytanie Hamleta, Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Zbigniewa Herberta, Gorzów Wlkp.
Almanachy i antologie
- 1958 – Szczecin literacki - Almanach - ZLP, Szczecin
- 1962 – Poeci pomorscy - Almanach t. I - Wydawnictwo Morskie, Gdańsk
- 1964 – Poeci pomorscy - Almanach t. II - Wydawnictwo Morskie, Gdańsk
- 1970 – Nazywanie ziemi - Ziemia szczecińska w poezji (pod red. Erazma Kuźmy) - Wydawnictwo Poznańskie, Poznań
- 1971 – Spojrzenia i refleksje
- 1972 – Pamięć
- 1974 – Almanach artystyczny - Obecność - Szczecin
- 1979 – Gaismas pilna pilsēta. Ščecinas antologija (antologia pisarzy i poetów szczecińskich w jęz. łotewskim) - Wydawnictwo „Liesma”, Ryga
- 1994 – Wiersze i poematy o Ziemi Szczecińskiej (oprac. Hanna Niedbał) - Książnica Szczecińska, Szczecin
- 2004 – Urzeczeni morzem. Leksykon (wspólnie z Krystyną Kamińską) - ZLP, Szczecin
- 2007 – Antologia młodych poetów Ziemi Sulęcińskiej - Smak na wiersz (redakcja tomu) - WAG „Arsenał”, Gorzów
- 2008 – Wsłuchani w kamienie Gorzowa (antologia)
- 2010 – Słowa rodzą wiersz. Antologia X-lecia Poetów Okrągłego Stołu (redakcja) - Wyd. Przystań, Gorzów
- 2015 – Małe rzeczy foremne (I.K. Szmidt, L. Kaczyńska, S. Osiński, P. Michałowski), Szczecin
- 2017 – Poetycki portret miasta Gorzowa i jego mieszkańców (w wyborze i ułożeniu przez Ireneusza Krzysztofa Szmidta) - ZLP, Gorzów
Inne
- 1967 – Blues II, Dedykacja dla samego siebie, Gramatyka, Droga mojego statku, Modus vivendi, Wrzosy, W ogrodzie po deszczu, Groteska II (wiersze), „Vineta” 1967 nr 3, s. 130-134
- 1971 – Mój warsztat teatralny - COK, Warszawa
- 1983 – Vanitas vanitatum, Nasze słowa, Perpetuum mobile (wiersze), „Morze i Ziemia” 1983 nr 11, s. 1, 8
- 1986 – Jak?, Sukces (wiersze), „Morze i Ziemia” 1986 nr 47, s. 9
- 1988 – Zawiodła odwaga (o XXIII Ogólnopolskim Przeglądzie Teatrów Zawodowych Małych Form), „Scena” 1988 nr 7, s. 9-11
- 1989 – Tata ma Fiata (poemat dla dzieci) - KAW, Szczecin
- 2001 – Ilustrowany leksykon plastyki gorzowskiej - WAG „Arsenał”, Gorzów
- 2005 – Słońsk i Müllerose (szkice – wspólnie z Krystyną Kamińską)
- 2005 – Słońsk i okolice (szkice – wspólnie z Krystyną Kamińską)
- 2006 – Byliśmy w teatrze (wspólnie z Krystyną Kamińską) - Biblioteka Pegaza Lubuskiego, t. 8, WAG „Arsenał”, Gorzów
- 2014 – Czerwone korale - wyd. Związek Literatów Polskich Odział w Gorzowie Wlkp.
Artykuły w prasie (wybór)
- 1967 – Nie tylko jubileusz, „Kierunki” 1967 nr 41, s. 6-7
- 1969 – Po sezonie. Sezon teatralny, „Głos Szczeciński” 1969 nr 267, s. 3
- 1970 – Poezja na scenie, „Scena” 1970 nr 6, s. 33-35
- 1971 – Niewiele w tym ogrodzie, „Głos Szczeciński” 1971 nr 40, s. 3
- 1983 – Kto piszczy w trawie kultury?, „Morze i Ziemia” 1983 nr 3, s. 4 i 14
- 1988 – Zawiodła odwaga, „Scena” 1988 nr 7, s. 9-10
Teatr

Teatr był jego pasją. Już w latach 50. zaangażował się w Szczecinie w amatorski i studencki ruch teatralno-artystyczny, którego stał się jednym z filarów. Był współzałożycielem, kierownikiem literackim, aktorem, reżyserem, a także autorem tekstów Akademickiego Teatrzyku Satyrycznego „Skrzat”, „Pinokio”, Teatrzyku na Wielkiej. Z jego inicjatywy powstało Studio Pantomimy Politechniki Szczecińskiej. Był również kierownikiem literackim i artystycznym oraz reżyserem szczecińskich kabaretów „Okaryna”, „Indyk” i „Wyrodek”. Pisał scenariusze, reżyserował przedstawienia i koncerty.
Na początku lat 60. przy Klubie „Kierunki” powołał do życia Grupę Poetycką „Kontrasty”. Założył i kierował także Międzyszkolnym Studiem Małych Form Teatralnych „Zielone Tarcze” (1964) w Szczecinie, przekształconym w latach 70. w Studio „Zet”. Od 1961 roku prowadził także szkolny teatr „Puls” przy Liceum Medycznym w Szczecinie.
W 1967 roku ukończył Studium Teatralne przy Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Krakowie (ostatni rok w warszawskiej PWST). Uznawany jest za jednego z najlepszych znawców studenckiego ruchu teatralnego. Wieloletnie doświadczenia zawarł w książce Mój warsztat teatralny i w eseju Nie próbujemy, żeby grać – gramy, żeby próbować. Po wyjeździe do Gorzowa został recenzentem teatralnym „Gazety Nowej”, a później „Ziemi Gorzowskiej”. Był cenionym wykładowcą na kursach instruktorskich i warsztatach teatralnych. W latach 70. i 80. aktywnie uczestniczył w pracach Zarządu Głównego i Prezydium Towarzystwa Kultury Teatralnej w Warszawie, którego był honorowym członkiem. Był redaktorem naczelnym „Małej Formy”, gazetki wydawanej podczas XIV Szczecińskiego Tygodnia Teatralnego (1979).
W 1980 roku w Teatrze im. Aleksandra Fredry w Gnieźnie wyreżyserował sztukę Henryka Bardijewskiego Zacznijcie się śmiać, a w 2000 roku w Teatrze im. Juliusza Osterwy w Gorzowie wyreżyserował własny dramat Medea, czyli....
Twórczość teatralna (Szczecin)
Tytuł | Autor | Reżyseria | Forma twórczości | Teatr | Data premiery |
---|---|---|---|---|---|
Bez tytułu | Ireneusz Krzysztof Szmidt, Konstanty Ildefons Gałczyński, Ernest Hemingway, T. Kamiński, Tadeusz Klimowski, Janusz Krzymiński, Jan Maciejowski, Ryszard Reichert, Jan Tesla, Adam Ważyk | Kolektyw | autor tekstów, kierownictwo literackie, obsada aktorska | Akademicki Teatrzyk Satyryczny „Skrzat” | listopad 1956 |
Karuzela | Ireneusz Krzysztof Szmidt, Marek Hłasko, Tadeusz Klimowski, Michał Rajski, Ryszard Reichert, Z. Staude, S. Sułek, R. Szadej | Kolektyw | autor tekstów, kierownictwo literackie, obsada aktorska | Akademicki Teatrzyk Satyryczny „Skrzat” | 3 czerwca 1956 |
Kapelusze | Ireneusz Krzysztof Szmidt,, Edward Balcerzan, Aleksander Błok, Andrzej Bursa, Ryszard Grabowski, Ryszard Liskowacki, Jan Maciejowski, Sławomir Mrożek, Janusz Pietrzykowski, Tadeusz Śliwiak, Julian Tuwim | Michał Rajski | autor tekstów, kierownictwo literackie, obsada aktorska | Studencki Teatrzyk Satyryczny „Skrzat” | maj 1959 |
FAMA głosi | Ireneusz Krzysztof Szmidt | Ireneusz Krzysztof Szmidt | scenariusz, reżyseria | Teatrzyk na Wielkiej | 1967 |
Eskalacja, eskalacja (montaż poetycki) | Ireneusz Krzysztof Szmidt | reżyseria | Studio Małych Form Teatralnych „Zielone Tarcze” | 1970 | |
Moja droga do Polski | Bohdan Kurowski | Ireneusz Krzysztof Szmidt | reżyseria | Stargardzki Teatrzyk Poezji | 1970 |
Medea | Eurypides | Ireneusz Krzysztof Szmidt | opracowanie tekstu, reżyseria | Teatr Krypta | 16 czerwca 1975 |
Radio (słuchowiska poetyckie)
- 1958 – Wiersze Ireneusza Krzysztofa Szmidta i Józefa Bursewicza - reż. Józef Bursewicz (PR Szczecin, 2 czerwca 1958)
- 1963 – Czas dojrzewania (wiersze Ireneusza Krzysztofa Szmidta, Jolanty Frydrykiewicz, Adolfa Momota, Stanisława Wita Wilińskiego) - reż. Juliusz Burski (PR Szczecin, 10 września 1963)
- 1964 – Nowe wiersze poetów szczecińskich (wiersze Ireneusza Krzysztofa Szmidta, Józefa Bursewicza, Andrzeja Dzierżanowskiego, Eliasza Rajzmana, Heleny Raszki) - reż. Juliusz Burski (PR Szczecin, 26 maja 1964)
- 1985 – Wiersze Ireneusza Krzysztofa Szmidta - reż. Sylwester Woroniecki (PR Szczecin, 1 maja 1985)
Piosenki
- Jest gdzieś za dalą dal (muz. Gerard Nowak) – Hajduczki
- Moje słońce świeci jaśniej (muz. Manfred Schitz, współautorka tekstu Anna Szmidt) – Hajduczki
- Morska jesień (muz. Zygmunt Rychter) – wyk. Adam Jaskierski
- Pieśń powitalna (muz. Andrzej Januszko) – wyk. zespoły i soliści uczestniczący w VII/XIII Kongresie Związków Zawodowych w Warszawie (1972)
- Poza biegiem fal (muz. Drude) – Hajduczki
- Pożegnaj swój port (muz. W. Schöne) – Hajduczki
- Szczęśliwy dzień, powszedni dzień (muz. Micha Walkilinow) – Hajduczki
- Ty, piosenka i wiatr (muz. Eugeniusz Kus)
Nagrody i wyróżnienia
- 1957 – I nagroda w I konkursie literackim zorganizowanym przez RO ZSP, redakcję „Głosu Szczecińskiego” i Rozgłośnię Polskiego Radia w Szczecinie za zbiór wierszy Kreska na twarzy
- 1958 – I nagroda na Turnieju Poetyckim „Piwnicy”
- I nagroda w konkursie „Twórcy nauki i kultury na 40-lecie polskiego Szczecina” rozpisanego przez Książnicę Szczecińską i „Głos Szczeciński” za tom wierszy Rzeczy najprostsze
- 1971 – nagroda Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Szczecinie za popularyzację współczesnej poezji i zasługi w rozwoju amatorskiego ruchu artystycznego
- 2010 – nagroda kulturalna Prezydenta m. Gorzowa za całokształt twórczości
- 2010 – nagroda Marszałka Województwa Lubuskiego
- Dyplom Honorowy Ministra Kultury i Sztuki (dwukrotnie)
- 2015 – Nagroda im. Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów w kategorii „Za upowszechnienie literatury współczesnej”
Odznaczenia
- Srebrny Krzyż Zasługi
- Złoty Krzyż Zasługi
- Krzyż Kawalerskim OOP
- Odznaka Honorowa Gryfa Pomorskiego
- Zasłużony Działacz Kultury (dwukrotnie)
- 2005 – Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
- 2009 – Brązowy Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”
- 2015 – Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”
- 2020 – Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”
O Krzysztofie Ireneuszu Szmidcie pisali m.in.
- Bogdan Twardochleb, Wiatr w kotlinie. O poezji Ireneusza Krzysztofa Szmidta, „Morze i Ziemia” 1986 nr 20, s. 8
Bibliografia
- Lesław M. Bartelski, Polscy pisarze współcześni 1939-1991. Leksykon, PWN, Warszawa 1995
- Encyklopedia Szczecina t. II P-Ż (pod red. Tadeusza Białeckiego, autorka hasła Hanna Niedbał), Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2000
- Maria Kowalewska, Ireneusz Krzysztof Szmidt [w:] Pisarze Pomorza Zachodniego, Wydawnictwo Morskie, Gdynia 1967
Inne
- Strona internetowa Związku Literatów Polskich Oddział w Gorzowie
- Ludzie kultury
- Zasłużony Działacz Kultury
- Poeci
- Publicyści
- Krytycy literaccy
- Ludzie związani z teatrem
- Krytycy i recenzenci teatralni
- Reżyserzy
- Reżyserzy teatrów dramatycznych
- Aktorzy
- Ludzie związani z ruchem studenckim
- Aktorzy teatrów studenckich
- Ludzie związani z radiem
- Wyróżnieni Odznaką Honorową Gryfa Pomorskiego