Jan Berent
| Jan Berent | |||
| archiwista teatralny, aktor | |||
| |||
| Data urodzenia | 9 lutego 1882 | ||
| Miejsce urodzenia | Warszawa | ||
| Data śmierci | 23 lipca 1968 | ||
| Miejsce śmierci | Szczecin | ||
| Miejsce spoczynku | Cmentarz Centralny (kw. 3A-3-10) | ||
| Lokalizacja grobu | zobacz na mapie | ||
Jan Berent (1882-1968) – archiwista teatralny, aktor
Życiorys
Jan Berent urodził się 9 lutego 1882 roku w rodzinie warszawskiego optyka Karola i jego żony Zofii. Był przyrodnim bratem pisarza Wacława Berenta. Przed 1945 rokiem praktykował w zakładzie optycznym ojca, był także bibliotekarzem w Naczelnej Dyrekcji Lasów Państwowych. Po powstaniu warszawskim został wywieziony do obozu pracy pod Berlinem. Powrócił w 1945 roku i zamieszkał początkowo w Koszalinie, a następnie w Szczecinie.
Do 1951 roku pracował w Opiece Społecznej i jako referent prasowy w PSS „Robotnik”. W tym samym roku rozpoczął pracę archiwisty w Państwowym Teatrze Polskim, a po jego przekształceniu w 1952 roku, w Państwowych Teatrach Dramatycznych w Szczecinie. Z placówką tą związany był aż do śmierci. Nie mając przygotowania formalnego, lecz chyba przede wszystkim talentu, bez większych sukcesów usiłował zająć się twórczością literacką, poetycką czy kompozytorską. Mimo to pozostawał jedną z najbarwniejszych postaci Szczecina lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych. Uczestniczył niemal we wszystkich imprezach kulturalnych miasta, m.in. w młodzieżowych „Spotkaniach z piosenką” w kinie „Colosseum”, na spotkaniach literackich w „MPiK-u”, na wernisażach, koncertach i spotkaniach dyskusyjnych w Zamku, Klubie „13 Muz”, w „Bramie Królewskiej”. Przyjaciele nazywali go „Berentinem”, lub „Furioso” (Nina Rydzewska), przydomkami, które trafnie określały jego charakter i dobrze oddawały jego artystowską naturę. W środowiskach artystycznych miasta uważany był za przyjaciela i partnera do twórczych dyskusji.
Żonaty z Emilią Berent (1889-1950).
Zmarł 23 lipca 1968 roku w Szczecinie. Został pochowany na Cmentarzu Centralnym (kw. 3A-3-10).
Jan Berent w obiektywie Witolda Chromińskiego (1966)
fot. ze zbiorów Joanny Panasiewicz
Teatr
Związki Jana Berenta z teatrem przebiegały dwutorowo. Od 1951 roku przez 17 lat był zatrudniony na etacie bibliotekarza i archiwisty w Państwowych Teatrach Dramatycznych w Szczecinie. Do dziś w archiwum Teatru Polskiego przechowywane są zdjęcia teatralne, wycinki prasowe i projekty scenograficzne, opisane jego charakterystycznym pismem.
Role teatralne
Mimo fatalnej dykcji i szybkiego, trudnego do zrozumienia sposobu wypowiadania się, był chętnie obsadzany przez reżyserów w rolach drugo- i trzecioplanowych, zwłaszcza nie wymagających mówienia. Angaże zawdzięczał także znakomitej, charakterystycznej twarzy.
| Tytuł | Autor | Reżyseria | Rola | Teatr | Data premiery |
|---|---|---|---|---|---|
| Wesele Figara | Pierre A. Beaumarchais | Edmund Kron | Sędzia | Państwowy Teatr Polski | 30 marca 1951 |
| Mieszczanie | Maksym Gorki | Emil Chaberski | Staruszek | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 12 lutego 1952 |
| Rodzinka | Jerzy Jurandot | Bronisław Kassowski | Mignard | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 22 kwietnia 1952 |
| Konkurenci | Aszach Tokajew | Bronisław Kassowski | Starzec | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 24 czerwca 1952 |
| Szkoła żon | Molière | Aleksander Fogiel | Rejent | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 26 sierpnia 1952 |
| Niespokojna starość | Leonid Rachmanow | Emil Chaberski | Dozorca | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 26 listopada 1952 |
| Zwycięstwo | Janusz Warmiński | Aleksander Fogiel | Bodgan Maliszewski | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 9 lutego 1953 |
| Pan Teodor Zrzęda | Carlo Goldoni | Bronisław Kassowski | Paskal | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 28 czerwca 1953 |
| Wielki człowiek do małych interesów | Aleksander Fredro | Maria Straszewska | Tapicer | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 1 sierpnia 1954 |
| Wilhelm Tell | Fryderyk Schiller | Emil Chaberski | Stary robotnik | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 6 lipca 1955 |
Na scenie
Jako Mignard w sztuce Rodzinka (1952) - (fot. Witold Chromiński
Jako Bogdan Maliszewski w sztuce Zwycięstwo (1953) - (mal. Zbigniew Miklasiński)
Jan Berent i inspektor sceny Włodzimierz Dołżycki (5 maja 1959)
Film
Zagrał epizodyczne role w kilku filmach, w tym w dwóch, które były realizowane i których akcja rozgrywała się w Szczecinie - Mój Szczecin i Rachunek sumienia.
Role filmowe
| Tytuł | Reżyser | Rok produkcji | Data premiery | Rola |
|---|---|---|---|---|
| Mój Szczecin (dokument fabularyzowany) | Witold Lesiewicz | 1955 | 1955 | Starszy pan przechadzający się ulicami Szczecina |
| Kapelusz pana Anatola | Jan Rybkowski | 1957 | 11 listopada 1957 | Obsada aktorska |
| Kalosze szczęścia | Antoni Bohdziewicz | 1958 | 20 października 1958 | Obsada aktorska |
| Miejsce na ziemi | Stanisław Różewicz | 1959 | 21 marca 1960 | Obsada aktorska |
| Rachunek sumienia | Julian Dziedzina | 1964 | 16 listopada 1964 | Kioskarz |
W filmie Rachunek sumienia (1964)
Odznaczenia
O Janie Berencie
- (...) Dość szarawą przestrzeń społeczną ubarwiał w latach pięćdziesiątych i następnych niezapomniany Jan Berent „Berentino”. W niehumanistycznym Szczecinie nazwisko to nie budziło żadnych skojarzeń i szacunku dla literatury jego starszego brata Wacława Berenta. A młodszy Jan Berent to był dosłownie bardzo chudy literat, żywcem wyjęty z innej epoki. Sylwetką przypominał tajemniczego Don Pedro z kreskówki dla dzieci o przygodach Baltazara Gąbki. Zawsze z postawionym kołnierzem, nierzadko w pelerynie, z kapką u nosa, w wielkim plackowatym berecie. Nie chodził, a przemykał ulicami, stale zaaferowany, szepczący do siebie. Przelatywał jak wicher przez kawiarnie, kościoły, księgarnie, przez kulisy teatrów, redakcje, sale klubowe na koniec wpadał do sądów. Stale kogoś poszukujący, kieszenie miał pełne nie dokończonych poematów, dramatów, polemik i memoriałów. Nikt ich nie chciał słuchać i drukować. Napominał uliczników, aby się nie upijali i nie palili papierosów, bo szkodzą. Stał się kuratorem sądowym nieletnich, organizował wielkie, nigdy nie spełnione przedsięwzięcia. Był zdawkowo poklepywany, ironicznie częstowany. Chyba tylko aktorzy go umieli przygarnąć i ochraniać za kulisami i w 13 Muzach. Zagrał epizodyczną rólkę kioskarza w filmie o Szczecinie. Był jak posłaniec zza światów do zupełnie obcej mu epoki. (Stefan Janusiewicz, Oryginały miasta, „Kurier Szczeciński” z dn. 21 lipca 1995, s. 10)
Ciekawostki
- Po Janie Berencie pozostały wspomnienia przyjaciół, anegdoty, reportaże, filmy i portrety. O Berencie pisali m.in.: Feliks Fornalczyk, Walerian Pawłowski, Jerzy Grygolunas, Marian Brandys i Ryszard Liskowacki, a Andrzej Androchowicz zrealizował o nim krótki film dla TV Szczecin. Charakterystyczna twarz Berenta była obiektem zainteresowania wielu artystów. Fotografowali go m.in. Anatol Weczer, Zenon Dmochowski, Witold Chromiński i Andrzej Wituszyński. Portretowali Tadeusz Haberko i Zbigniew Miklasiński oraz karykaturzysta Ludwik Piosicki
- W 1962 roku Irena Wabiszewska wykonała w glinie rzeźbę głowy Jana Berenta, z której po 25 latach wykonała model do odlewu tej głowy na pomnik nagrobny. Po kradzieży, nową maskę wykonała rzeźbiarka Monika Szpener
- W numerze 81 „Kuriera Szczecińskiego” z dn. 27 kwietnia 1987 roku ukazał się artykuł Ryszarda Markowa Żył wśród nas... Berentino
Źródła
Inne
- Strona internetowa Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie
- Zdjęcia ze zbiorów Związku Artystów Scen Polskich w Szczecinie
- Zdjęcia autorstwa Witolda Chromińskiego ze zbiorów Joanny Panasiewicz
