Jan Daszewski

Z Encyklopedia Pomorza Zachodniego - pomeranica.pl
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Jan Daszewski
aktor, reżyser
brak zdjecia
Data urodzenia 16 października 1890
Miejsce urodzenia Aleksandrów Kujawski
Data śmierci 28 lipca 1974
Miejsce śmierci Szczecin
Miejsce spoczynku Cmentarz Centralny w Szczecinie (kw. 43A-3-5)
Lokalizacja grobu zobacz na mapie


Jan Daszewski (1890-1974) – aktor, reżyser

Życiorys

Jan Jerzy Daszewski urodził się 16 października 1890 roku w Aleksandrowie Kujawskim w rodzinie Edwarda Daszewskiego i Kazimiery z Plewińskich. Był blisko spokrewniony z wybitnym scenografem Władysławem Daszewskim.

Uczęszczał do szkoły powszechnej w Radomsku. Od 1903 roku był uczniem w gimnazjum realnym Wróblewskiego w Warszawie. Później uczył się w Szkole Technicznej H. Wawelberga i S. Rotwanda. Po ukończeniu szkół pracował jako urzędnik w gazowni warszawskiej. Równocześnie bardzo aktywnie działał w teatralnym ruchu amatorskim. Zainteresowanie teatrem sięgało jeszcze lat szkolnych. Zwolniony z posady urzędniczej w gazowni, w czasie I wojny światowej administrował majątkiem Jerzego Lubomirskiego.

Równocześnie rozpoczął występy na scenach Warszawy – w Teatrze Popularnym (sez. 1914/15, 1916/17), w zespole Towarzystwa Teatralnego Warszawskiego im. W. Bogusławskiego na Dynasach (sez. 1915/16, 1921/22 i 1922/23), Teatrze Spółdzielczym na Pradze (1918-1921), Teatrze im. A. Fredry (sez. 1923/24). Po spędzeniu jednego sezonu (1924/25) w poznańskim Teatrze Polskim, powrócił do Warszawy. Kolejno występował na scenach Teatru im. A. Fredry (od września 1925), Teatru Odrodzonego (od marca 1926 do poł. 1927), Teatru Niezależnego (lipiec 1926) oraz prawdopodobnie w Teatrze Sensacji (od stycznia 1928). W latach 1928-1929 był aktorem Teatru Miejskiego w Płocku oraz teatru w Cieszynie. W grudniu 1929 roku grał w warszawskim Teatrze Domu Żołnierza.

W latach trzydziestych występował na scenach Wilna, Kalisza oraz w prowincjonalnych zespołach objazdowych, m.in. w zespole Antoniego Fertnera w Radomiu, Kielcach i Płocku (1931). Grał również w Grodnie w zespole Bronisława Skąpskiego. Do najważniejszych ról z bogatego dorobku aktorskiego okresu międzywojennego należą Napoleon w Madame Sans Gene (1920), Horacy w Hamlecie, Hetman w Weselu, Antek w Chłopach (1926), Waldemar Michorowski w Trędowatej (1927).

Okres okupacji niemieckiej spędził w Warszawie Po upadku powstania warszawskiego został wywieziony do obozu w Niemczech. Po zakończeniu wojny powrócił do Warszawy, skąd udał się do Szczecina, by na stałe związać się z tym miastem. Wiosną 1946 roku, kiedy jechał do Państwowego Urzędu Repatriacyjnego, aby odebrać skierowanie do pracy, przypadkowo w tramwaju spotkał Bronisława Skąpskiego. Reżyser zaproponował mu angaż do Teatru Polskiego i rolę Majora w Damach i huzarach Fredry. Później był związany z Komedią Muzyczną (1946-1947) i Teatrem Polskim, (sez. 1948/49) Sylwestra Czosnowskiego. Od 1949 roku aż do emerytury był aktorem Państwowych Teatrów Dramatycznych. Na szczecińskiej scenie występował do 1971 roku. Stworzył wiele interesujących i różnorodnych kreacji. Grywał zarówno role majestatyczne, jak i komediowe czy charakterystyczne. Zagrał m.in. Panisse'a w Mariuszu (1947), Rejenta w Zemście (1947), Rejenta w Panu Damazym (1949), Malvolia w Wieczorze Trzech Króli (1951), Profesora Poleżajewa w Niespokojnej starości (1952), Orgona w Świętoszku (1954), Prezesa w Kordianie (1962), Dziada w Zawiszy Czarnym (1963) i Oronta w Szkole żon (1965). Największe sukcesy odnosił w latach 1952-1962. Za najwybitniejsze kreacje aktora uważa się Bezsiemionowa w Mieszczanach (1952) oraz Lona Dennisona w Drewnianej misce (1962). Jubileusz czterdziestopięciolecia pracy scenicznej obchodził 23 listopada 1965 roku w Teatrze Polskim w przedstawieniu Incydent w Vichy. Zasłużony dla scen szczecińskich, uchodził za aktora wszechstronnego, obdarzonego silną osobowością, znającego po mistrzowsku sceniczne rzemiosło. Do legendy przeszła jego niezwykła obowiązkowość i rzetelne podejście do swej pracy. W swojej artystycznej karierze nigdy nie opuścił żadnego przedstawienia. Był wzorem dla młodych aktorów i autorytetem dla środowiska artystycznego miasta. Cieszył się wielką sympatią szczecińskiej publiczności.

W 1970 roku na wniosek Kapituły Członków Zasłużonych ZASP za wybitne zasługi na polu sztuki teatralnej otrzymał godność Zasłużonego Członka Związku Artystów Scen Polskich.

Był dwukrotnie żonaty. Jego pierwszą żoną była Elżbieta Benke (ślub 27 listopada 1920 w Warszawie), drugą, tancerka, aktorka i choreograf, Jadwiga Drac.

Zmarł 28 lipca 1974 roku w Szczecinie. Został pochowany na Cmentarzu Centralnym (kw. 43A-3-5).

Teatr (Szczecin)

Tytuł Autor Reżyseria Forma twórczości Postać Teatr Data premiery
Damy i huzary Aleksander Fredro Bronisław Skąpski obsada aktorska Major Teatr Polski Bronisława Skąpskiego 15 czerwca 1946
Manewry miłosne Stefan Turski Jan Daszewski reżyseria Teatr Polski Bronisława Skąpskiego 13 lipca 1946
Mysz kościelna Laszlo Fodor Teofil Trzciński obsada aktorska Hr. Jerzy Raczyński Teatr Polski Bronisława Skąpskiego 16 sierpnia 1946
Przeprowadzka Karol Hubert Rostworowski Jerzy Śliwiński obsada aktorska Starszy Pan Komedia Muzyczna 26 września 1946
Rozkoszna dziewczyna Ralf Benatzky Jerzy Śliwiński obsada aktorska Ojciec Anetki Komedia Muzyczna 25 października 1946
Zemsta Aleksander Fredro Jerzy Śliwiński obsada aktorska Rejent Milczek Komedia Muzyczna 11 stycznia 1947
Mariusz Marcel Pagnol Zdzisław Karczewski obsada aktorska Pannise Komedia Muzyczna 14 lutego 1947
Panna Maliczewska Gabriela Zapolska Zdzisław Karczewski obsada aktorska Daum Komedia Muzyczna 1 marca 1947
Mąż pognębiony Molière Henryk Lotar obsada aktorska Pan de Sotenville Komedia Muzyczna 20 marca 1947
Jan Laszlo Bus-Fekete Artur Młodnicki obsada aktorska Komedia Muzyczna 26 kwietnia 1947
Niebieski lis Franciszek Herczeg Artur Młodnicki obsada aktorska Profesor Paulus Komedia Muzyczna 10 maja 1947
Moja żona Penelopa Zdzisław Gozdawa, Wacław Stępień Artur Młodnicki obsada aktorska Homer Komedia Muzyczna 31 maja 1947
Dwa teatry Jerzy Szaniawski Zdzisław Karczewski obsada aktorska Dyrektor „Teatru Snów” Komedia Muzyczna 24 czerwca 1947
Milionerka George Bernard Shaw Artur Młodnicki obsada aktorska Franciszek Petri Komedia Muzyczna 19 lipca 1947
Głupi Jakub Tadeusz Rittner Franciszek Rychłowski obsada aktorska Teofil Teatr Polski Sylwestra Czosnowskiego 13 grudnia 1947
Krawiec w zamku Paul Armont, Leopold Marchand Artur Młodnicki obsada aktorska Książę d`Artelines Teatr Polski Sylwestra Czosnowskiego 6 stycznia 1948
Przyjaciel nadejdzie wieczorem Jacques Companeez, Yvan Noe Henryk Lotar obsada aktorska Doktor Lestrade Teatr Polski Sylwestra Czosnowskiego 31 stycznia 1948
Widowisko Sartre'owskie Jean-Paul Sartre Henryk Lotar obsada aktorska Senator Clarke Teatr Polski Sylwestra Czosnowskiego 5 maja 1948
Grube ryby Michał Bałucki Władysław Stoma obsada aktorska Pagatowicz Teatr Polski Sylwestra Czosnowskiego 14 września 1948
Wiele hałasu o nic William Shakespeare Zbigniew Sawan obsada aktorska Konrad Państwowy Teatr Polski 22 stycznia 1949
Wiosna w Norwegii Stuart Engstrand Lidia Wysocka, Seweryn Butrym, Stanisław Malatyński obsada aktorska Johann Jansen Państwowy Teatr Polski 9 marca 1949
Jadzia wdowa Ryszard Ruszkowski Zbigniew Sawan obsada aktorska Krzysztof Państwowy Teatr Polski 18 kwietnia 1949
Pan Damazy Józef Bliziński Stanisław Bryliński obsada aktorska Bajdalski, rejent Państwowy Teatr Polski 23 czerwca 1949
Bajka Michaił Swietłow Zbigniew Sawan obsada aktorska I chłop Państwowy Teatr Polski 27 października 1949
Niemcy Leon Kruczkowski Jan Perz obsada aktorska Bennecke Państwowy Teatr Polski (scena: Teatr Współczesny) 16 stycznia 1950
Obcy cień Konstanty Simonow Jan Perz obsada aktorska Siergiej Aleksandrowicz Trubnikow Państwowy Teatr Polski (scena: Teatr Współczesny) 31 maja 1950
Wieczór Trzech Króli William Shakespeare Wiktor Biegański obsada aktorska Malwolio Państwowy Teatr Polski 5 października 1951
Mieszczanie Maksym Gorki Emil Chaberski obsada aktorska Bezsiemionow Państwowy Teatr Polski (scena: Teatr Współczesny) 12 lutego 1952
Król i aktor Roman Brandstaetter Emil Chaberski obsada aktorska Stanisław Staszic Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 31 maja 1952
Pygmalion George Bernard Shaw Marian Godlewski obsada aktorska Alfred Doolittle Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 3 września 1952
Niespokojna starość Leonid Rachmanow Emil Chaberski obsada aktorska Dymitr Hilarionowicz Poleżajew Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 26 listopada 1952
Eugenia Grandet Honore de Balzac Kazimierz Brodzikowski obsada aktorska Cruchot Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 18 marca 1953
Damy i huzary Aleksander Fredro Emil Chaberski obsada aktorska Rotmistrz Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 3 czerwca 1953
Wujaszek Wania Antoni Czechow Maria Straszewska obsada aktorska Sieriebriakow Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 25 maja 1954 w Myśliborzu
Świętoszek Molière Emil Chaberski obsada aktorska Orgon Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 10 listopada 1954
Grube ryby Michał Bałucki Marian Godlewski obsada aktorska Pagatowicz, radca sądu Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 21 października 1955
Maturzyści Zdzisław Skowroński Aleksander Fogiel obsada aktorska Orliński, nauczyciel Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 14 stycznia 1956
Neapol miasto milionerów Eduardo de Filippo Marian Godlewski obsada aktorska Gennaro Jovine Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 12 maja 1956
Klub kawalerów Michał Bałucki Jan Maciejowski obsada aktorska Stanisław Wygodnicki Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 30 listopada 1956
Żeglarz Jerzy Szaniawski Aleksander Rodziewicz obsada aktorska Przewodniczący Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 28 września 1957
Cyd Stanisław Wyspiański Aleksander Rodziewicz obsada aktorska Don Fernand Pierwszy Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 20 grudnia 1957
Cezar i Kleopatra George Bernard Shaw Jan Maciejowski obsada aktorska Potinus Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 17 kwietnia 1958
Geniusz i szaleństwo Aleksander Dumas Jan Maciejowski obsada aktorska Hrabia de Koefeld Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 28 czerwca 1958
Maria Stuart Fryderyk Schiller Aleksander Rodziewicz obsada aktorska Wilhelm Cecil - Wielki Skarbnik Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 14 marca 1959
Madame Sans-Gene Antoni Marianowicz, Janusz Minkiewicz Henryk Lotar obsada aktorska Fouche Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 3 czerwca 1959
Romeo i Julia William Shakespeare Artur Kwiatkowski obsada aktorska Capuletti Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 19 stycznia 1960
Pierwszy dzień wolności Leon Kruczkowski Andrzej Makarewicz obsada aktorska Doktor Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 24 kwietnia 1960
Kram z piosenkami Leon Schiller Barbara Fijewska obsada aktorska Narrator Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 15 września 1960
Manon Lescaut Vitĕzslav Nezval wg powieści Prèvosta Zdzisław Tobiasz obsada aktorska Duval Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 13 grudnia 1960
Opera za trzy grosze Bertolt Brecht Zdzisław Tobiasz obsada aktorska Kimbali, pastor Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 23 marca 1961
Złoty cielak Ilia Ilf, Eugeniusz Pietrow Andrzej Makarewicz obsada aktorska Panikowski Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 8 września 1961
Obrona Ksantypy Ludwik Hieronim Morstin Aleksander Rodziewicz obsada aktorska Arystodemos Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 7 listopada 1961
Kordian Juliusz Słowacki Ryszard Sobolewski obsada aktorska Prezes Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 16 stycznia 1962
Drewniana miska Edmund Morris Ryszard Sobolewski obsada aktorska Lon Dennison Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 17 kwietnia 1962
Psie czasy, sierżancie... Ira Lewin, Mac Hyman Zbigniew Bogdański obsada aktorska Generał Bush Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 19 października 1962
Hamlet William Shakespeare Aleksander Rodziewicz obsada aktorska Grabarz Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 19 kwietnia 1963
Zawisza Czarny Juliusz Słowacki Andrzej Witkowski obsada aktorska Dziad Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 24 sierpnia 1963
Makbet William Shakespeare Maryna Broniewska obsada aktorska Dunkan Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 25 marca 1964
I koń się potknie... Aleksander Ostrowski Zbigniew Mak obsada aktorska Kruticki Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 3 listopada 1964
Nosorożec Eugène Ionesco Maryna Broniewska obsada aktorska Starszy pan Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 19 grudnia 1964
Balladyna Juliusz Słowacki Maria Straszewska obsada aktorska Kanclerz Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 13 marca 1965
Przychodzę opowiedzieć Jerzy Broszkiewicz Hieronim Konieczka obsada aktorska Lekarz I; Obrońca Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 1 maja 1965
Szkoła żon Molière Andrzej Ziębiński obsada aktorska Oront Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 4 grudnia 1965
Kochankowie z Werony Jarosław Iwaszkiewicz Andrzej Ziębiński obsada aktorska Ojciec Merkury Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 4 marca 1966
Derby w pałacu Jarosław Abramow-Newerly Andrzej Ziębiński obsada aktorska Hrabia Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 23 września 1966
Zbójcy Fryderyk Schiller Edmund Pietryk obsada aktorska Daniel, sługa hrabiego von Moor Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 3 grudnia 1966
Przygoda z Vaterlandem Leon Kruczkowski Aleksander Rodziewicz obsada aktorska Bohme Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 24 maja 1967
Dożywocie Aleksander Fredro Janusz Marzec obsada aktorska Żyd-Wekslarz Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 13 października 1967
Pan Wokulski Bolesław Prus Ewa Kołogórska obsada aktorska Książę Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 23 lutego 1968
Kot w butach Zenon Laurentowski Ewa Kołogórska obsada aktorska Pisarz Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 19 października 1968
Rzecz listopadowa Ernest Bryll Krystyna Skuszanka, Jerzy Krasowski obsada aktorska Pan II Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 20 kwietnia 1969
Henryk IV William Shakespeare Jan Maciejowski obsada aktorska Szambelan Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 12 czerwca 1969



Na scenie

(fot. Grażyna Wyszomirska i Witold Chromiński)

  • Jerzy Kownas (Oberżysta) i Jan Daszewski (Duval) w Manon Lescaut (1960)

  • Jako Lon Dennison w Drewnianej misce (1962)

  • Jako Dziad w Zawiszy Czarnym (1963) - rys. Ludwik Piosicki



Nagrody i wyróżnienia


Dokumenty

  • Dyplom z okazji święta pierwszomajowego (1955)

  • List gratulacyjny od Prezesa ZASP Gustawa Holoubka z okazji nadania Janowi Daszewskiemu godności Członka Zasłużonego ZASP (1970)

  • Nekrolog Jana Daszewskiego autorstwa dyrektora PTD, Józefa Grudy (1974)



Odznaczenia

  • Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
  • 1954 – Medal X-lecia PRL
  • 1958 – Złoty Krzyż Zasługi



O Janie Daszewskim

Daszewski Jan06a.jpg
  • (...) Na czoło przedstawienia wysunął się wszakże mąż Amalii, Gennaro. Odtwarzał go Jan Daszewski, w sposób, który utrwali tę postać w wyobraźni i pamięci widza na dłużej niżeli fabułę i poszczególne sceny. Oto bohater prawdziwie pozytywny, zagrany bez cienia pozy, bez windowania na piedestał. Ani szczypty nienaturalności w tej roli, uderza za to prostota środków i owocne skoncentrowanie wysiłku na tym, by widzowi pokazać nie tylko warunki zewnętrzne - nawiasem mówiąc dla tej roli doskonałe - ale nade wszystko wnętrze ludzkie. Przy tym wszystkim Gennaro nie traci nic ze swych śmiesznostek. (Leszek Prorok, Teatralny przekład z włoskiego, „Ziemia i Morze” 1956 nr 3, s. 3)
  • (...) Talent i sumienność – oto Daszewski. Jakże często o tych dwóch sprawach mówi się w teatrze – a jakże niestety rzadko cechy te łączą się w artyście w sposób tak harmonijny i piękny. Wielu mamy ludzi utalentowanych, lekkomyślnie trwoniących swoje zdolności, zadufanych w „iskrę bożą”, która gaśnie tak łatwo. Sporo jest też w teatrze ludzi sumiennych, ale niestety pozbawionych talentu. Dopiero połączenie tych dwóch cech podstawowych tworzy prawdziwego artystę. Szczecińska kariera Daszewskiego jest tego niewątpliwym dowodem. Artysta ten z natury obcy jest wszelkiemu efekciarstwu czy zgrywaniu się. Każda jego rola – to owoc usilnej, mądrej pracy nad sobą. Studiów nad epoką, nad charakterami. Nie ma też w Daszewskim nic z natrętnego „gwiazdorstwa”, nie zamierza i nie chce gasić mniej zdolnych partnerów, zawsze myśli o całości widowiska, jest też najlepszym, naturalnym sojusznikiem każdego reżysera. (Szczecińscy laureaci, „Głos Szczeciński” z dn. 21-22 lipca 1956)
  • (...) O sukcesie sztuki decyduje piękna, a niełatwa kreacja Jana Daszewskiego w roli starego człowieka, Lona Dennisona. Wystudiowana z wielką sumiennością i precyzją, wykonana ze szlachetną prostotą, oszczędnymi środ­kami aktorskimi, przy eliminacji wszelkiego patosu — rola ta jest pięknym sukcesem artystycznym tego — najwierniejszego dla szcze­cińskiej sceny — utalentowanego artysty. (Feliks Jordan, „Drewniana miska” Morrisa. Premiera w Teatrze Współczesnym, „Kurier Szczeciński” 1962 nr 98, s. 3)
  • (...) Jan Daszewski bije wszystkich szczecińskich kolegów swą długoletnią pracą w szczecińskich teatrach, którą rozpoczął w 1945 r., w najcięższym okresie tworzenia polskiej sceny na ziemiach odzyskanych. Do dnia dzisiejszego bardzo żywotny, w dobrej formie, ceniony i lubiany przez szczecińską publiczność (Orgon w „Świętoszku”, Sieriebriakow w „Wujaszku Wani”, wzruszający stary ojciec w „Drewnianej misce” O'Neilla). (Zofia Ordyńska, To już prawie sto lat..., s. 278)



Bibliografia

  • (j), Jan Daszewski, „Kurier Szczeciński” 1952 nr 195, s. 3
  • Artur Daniel Liskowacki, Jan Daszewski 1890-1974. Najwierniejszy z aktorów [w:] Ku Słońcu 125. Księga z miasta umarłych (pod red. Mariusza Czarnieckiego), Wydawnictwo Glob, Szczecin 1987
  • Zofia Ordyńska, To już prawie sto lat..., Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków 1970
  • Słownik biograficzny teatru polskiego 1900-1980 t. II, PWN, Warszawa 1994
  • Zdzisław Sośnicki, 40 lat teatrów dramatycznych Szczecina (opracowanie części dokumentacyjnej Ryszard Markow i Elwira Rewcio), Krajowa Agencja Wydawnicza, Szczecin 1985
  • Teatry dramatyczne w Szczecinie (pod red. Danuty Piotrowskiej), Wyd. Artystyczno-Graficzne RSW „Prasa”, Poznań 1965

Inne źródła



IES64.png
Autor opracowania: Andrzej Androchowicz


Źródło: „http://pomeranica.pl/index.php?title=Jan_Daszewski&oldid=228921”