Juliusz Burski
| Juliusz Burski | |||
| reżyser radiowy, telewizyjny i filmowy, scenarzysta, pedagog | |||
| |||
| Data urodzenia | 14 listopada 1933 | ||
| Miejsce urodzenia | Równe | ||
| Data śmierci | 29 lipca 1990 | ||
| Miejsce śmierci | Sokolov (Czechosłowacja) | ||
Juliusz Burski (1933-1990) – reżyser radiowy, telewizyjny i filmowy, scenarzysta, pedagog
Życiorys
Juliusz Burski urodził się 14 listopada 1933 roku w Równem na Wołyniu. Był synem Franciszka Burskiego i Marii z Rutkowskich. Jego ojciec był zawodowym oficerem WP (major w lwowskim pułku obrony przeciwlotniczej), który po wzięciu do niewoli radzieckiej we wrześniu 1939 roku prawdopodobnie został zamordowany w okolicach Charkowa.
W czasie wojny wychowywał się w pobliżu klasztoru jezuitów w Warszawie. To sąsiedztwo miało duży wpływ na kształtowanie jego przyszłej osobowości. W 1951 roku zdał maturę w Liceum im. Tadeusza Reytana w Warszawie. Z powodów ideologicznych nie został przyjęty na studia na Uniwersytecie Warszawskim. Po wyjeździe do Lublina studiował polonistykę na Wydziale Humanistycznym Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Na tym samym uniwersytecie studiował także filozofię. Studia polonistyczne ukończył w 1956 roku. Krótko pracował w Centralnym Zarządzie Teatrów. Od 1 stycznia 1956 do 31 sierpnia 1958 roku był asystentem reżyserów Ireny i Tadeusza Byrskich, a także sekretarzem literackim w Teatrze im. S. Żeromskiego w Kielcach. W sezonie 1958/1959 związał się z Teatrami Dramatycznymi w Poznaniu, również kierowanymi przez małżeństwo Byrskich. Tu, wspólnie z A. Tośtą, wyreżyserował sztukę Złokrąży (prem. 21 listopada 1959). Współpracował także z tamtejszym Studenckim Teatrem Dramatycznym. Wyreżyserował montaż poetycki wg Juliana Tuwima Wiersze we krwi.
Na początku lat sześćdziesiątych przeniósł się do Szczecina. Artykuły o tematyce kulturalnej i recenzje drukował na łamach „Kuriera Szczecińskiego”. Należał do współorganizatorów Wojewódzkiego Domu Kultury (obecnie Zamek Książąt Pomorskich). Był jego dyrektorem. Za jego kadencji Zamek przeżywał okres świetności i stał się najważniejszą placówką kulturalną nie tylko Szczecina, ale i całego Pomorza Zachodniego. Wielkim zainteresowaniem cieszyły się spotkania zamkowe z zaproszonymi wybitnymi naukowcami i twórcami, m.in. z prof. Władysławem Tatarkiewiczem, dyrektorem Wawelu prof. Jerzym Szabłowskim, Julianem Przybosiem, Stefanem Kisielewskim, Stanisławem Różewiczem, Julianem Stryjkowskim, Zbigniewem Herbertem. Powstał także Teatr Krypta, działała lokalna grupa poetycka „Metafora”, organizowano ogólnopolskie i międzynarodowe wystawy plastyczne.
Po odmowie wstąpienia do PZPR został usunięty ze stanowiska. Podjął pracę w Rozgłośni Polskiego Radia w Szczecinie. Był zatrudniony w Wydziale Realizacji i Przygotowania Programu. Reżyserował i był realizatorem programów artystycznych. W ciągu dwóch lat zrealizował ponad 1200 audycji i słuchowisk radiowych. W 1964 roku został głównym reżyserem Ośrodka Telewizyjnego w Szczecinie. Wspólnie z Wiesławem Wodeckim zrealizował głośny cykl spektakli opartych na opowiadaniach Józefa Konrada Korzeniowskiego - Wieczory z Conradem. Emitowane w pasmie ogólnopolskim przedstawienia przyniosły twórcom w 1969 roku wyróżnienie w postaci Złotego Ekranu. Jako kierownik literacki współpracował również ze Studenckim Teatrem Politycznym w ostatnim roku jego działalności (spektakl Remanenty). Z okresu szczecińskiego pochodzi żartobliwe przezwisko Buliusz, które było wynikiem przejęzyczenia spikerki telewizyjnej.
W 1968 roku wyjechał do Wrocławia, gdzie został głównym reżyserem tamtejszego Ośrodka TV. Wyreżyserował wiele znaczących spektakli telewizyjnych, m.in.: Małego księcia A. de Saint-Exupéry'ego, Powrót Prozerpiny i Kochanków z Werony (debiut telewizyjny Mai Komorowskiej) J. Iwaszkiewicza, Braci Lautensack L. Feuchtwangera, Kandyda G.B. Shawa, Bar Świat B. Hrabala. Był również autorem sztuk i scenariuszy. Przez blisko 12 lat współtworzył i realizował cykl Z kamerą wśród zwierząt Hanny i Antoniego Gucwińskich.
Reżyserował także w teatrach dramatycznych, m.in. w Słupsku Lato w Nohant J. Iwaszkiewicza (1968), w Jeleniej Górze Tango S. Mrożka (1974). Z moskiewskiego Teatru na Tagance przeniósł na scenę jeleniogórską Tak tu cicho o zmierzchu B.Wasilewa (1975).
W 1976 roku przeniósł się do Warszawy. Został zastępcą głównego reżysera Teatru TV Jerzego Antczaka. Związał się także z kinematografią. Na początku lat siedemdziesiątych ukończył zaocznie reżyserię w łódzkiej PWSFiT. Magisterium uzyskał na podstawie pracy Język filmowy Krzysztofa Zanussiego. Wykładał filmoznawstwo na Uniwersytecie Śląskim na Wydziale Radia i Telewizji, w Łódzkiej Szkole Filmowej, w PWST w Warszawie, w Lublinie na KUL. Także za granicą, w Szwecji i Norwegii, za Kołem Polarnym na Lofotach. W latach 1978-1989 był kierownikiem literackim i scenarzystą zespołów filmowych „Nurt” i „Perspektywa”. Z wielkim zaangażowaniem oddał się pracy organizacyjnej i społecznej jako wiceprezes Stowarzyszenia Filmowców Polskich. Był głównym animatorem i aktywnym uczestnikiem polsko-rosyjskiego seminarium filmowców i historyków, poświęconego odkłamywaniu wspólnej historii Polaków i Rosjan - najpierw w Moskwie, potem w Warszawie (1988).
Ciesząc się dużym prestiżem w środowisku, 1 września 1989 roku został wybrany przewodniczącym Komitetu Kinematografii. Uchodził za jej reformatora. Podjął próbę przekształcenia państwowej, odgórnie zarządzanej kinematografii, w mechanizm rządzący się prawami rynku, m.in. walczył o zrównanie w prawach producentów państwowych i prywatnych. Jedną z pierwszych decyzji było przekazanie zespołom filmowym pełnych uprawnień do zatwierdzania scenariuszy i przyjmowania gotowych filmów.
Jako reżyser i scenarzysta zrealizował film popularno-naukowy Goryle. Był bohaterem filmu dokumentalnego Andrzeja Titkowa Jeśli jest tu jego świat (1992), w którym wspominają go reżyserzy, aktorzy i bliscy współpracownicy, m.in. szczecińscy dziennikarze Alina Głowacka i Władysław Daniszewski oraz współrealizator Wieczorów z Conradem Wiesław Wodecki. Był wieloletnim członkiem i wiceprzewodniczącym Stowarzyszenia Filmowców Polskich (od 1977).
Pod pseudonimem Józef Gawron publikował w pismach drugiego obiegu, m.in. w „Tygodniku Mazowsze” i „w Kulturze Niezależnej”. Pisał także wiersze.
Żonaty z Zofią zd. Topolnicką. Miał córkę Dorotę i syna Tomasza (1959-2001), który był dziennikarzem „Gazety Wyborczej” i poetą.
Zmarł 29 lipca 1990 roku w górniczym szpitalu w Sokolovie nieopodal Karlovych Varów (Czechosłowacja), w czasie trwania festiwalu, na którym reprezentował polską kinematografię.
Twórczość telewizyjna i radiowa (Szczecin)
Spektakle i programy telewizyjne
| Tytuł | Autor | Reżyseria | Realizacja telewizyjna | Data premiery |
|---|---|---|---|---|
| Miniatury (utwory z tomu Ciche trawy) | Katarzyna Suchodolska | Juliusz Burski | 1965 - program ogólnopolski | |
| Dzieci słońca | Maksym Gorki | Jan Maciejowski | Juliusz Burski | 18 lipca 1966 (Teatr Telewizji - transmisja „na żywo” z Teatru Współczesnego w Szczecinie) |
| Jeźdźcy do morza | John Millinghton Synge | Juliusz Burski | 28 grudnia 1966 - program ogólnopolski | |
| Tariki | Wiesław Rogowski | Juliusz Burski | 22 lutego 1967 - program ogólnopolski | |
| Morska nawigacyja do Lubeka | Marcin Borzymowski | Juliusz Burski | Andrzej Androchowicz | 11 czerwca 1967 - program ogólnopolski |
| Spotkania klubowe (wieczór trzeci) | Andrzej Androchowicz (scenariusz) | Juliusz Burski | 22 czerwca 1967 - program lokalny | |
| Otello | William Shakespeare | Jan Maciejowski | Juliusz Burski | 11 sierpnia 1967 - widowisko przeniesione z Teatru Polskiego w Szczecinie w ramach IV Telewizyjnego Festiwalu Teatrów Dramatycznych |
| Spotkania klubowe (wieczór piąty) | Andrzej Androchowicz (scenariusz) | Juliusz Burski | 11 listopada 1967 - program lokalny | |
| Ukryty sojusznik | Joseph Conrad | Juliusz Burski | 29 grudnia 1967 - program ogólnopolski | |
| Freja z Siedmiu Wysp | Joseph Conrad | Juliusz Burski | Ryszard Zawidowski | 8 marca 1968 - program ogólnopolski |
| Kramik z muzami (wyd. 30) | Andrzej Androchowicz (scenariusz) | Juliusz Burski | 27 marca 1968 - program lokalny | |
| Falk (Tajfun) | Joseph Conrad | Juliusz Burski | Wiesław Wodecki | 7 czerwca 1968 - program ogólnopolski |
| Murzyn z załogi „Narcyza” | Joseph Conrad | Juliusz Burski | Ryszard Zawidowski | 25 października 1968 - program ogólnopolski |
Reportaże filmowe
- 1967 – Miasto młodości i perspektyw, realizacja
Słuchowiska radiowe (reżyseria)
| Tytuł słuchowiska | Autor | Adaptacja radiowa | Data pierwszej emisji | Godzina emisji |
|---|---|---|---|---|
| Freja z siedmiu wysp | Joseph Conrad | Juliusz Burski, Czesław Czerniawski | 6 lipca 1962 | |
| Wiersze młodych poetów radzieckich | Jewgenij Jewtuszenko, Swietłana Jewsiejewa, Bułat Okudżawa, Jewgenij Winokurow, Andriej Wozniesienski | Henryk Piotrowski | 9 października 1962 | |
| Dziś jest czas... (cykl: Teatr Minimum) | Czesław Czerniawski | 29 listopada 1962 | 16.15 | |
| Leonce i Lena | Georg Buchner | Juliusz Burski | 17 grudnia 1962 | 19.25 |
| Nigdzie nie można się schować (cykl: Teatr Minimum) | Ewa Białous | 22 grudnia 1962 | 16.15 | |
| Złoty zegar (cykl: Teatr Minimum) | Bronisław Słomka | 19 stycznia 1963 | ||
| Jutrzejsze troski | Czesław Czerniawski | 3 czerwca 1963 | 19.50 | |
| Morze w poezji staropolskiej | wiersze różnych autorów | Zofia Burska | 18 czerwca 1963 | 22.15 |
| Dokąd prowadzą schody | Czesław Czerniawski | 29 czerwca 1963 | 11.30 | |
| Opowieść spod kaszanej baszty | Czesław Czerniawski | 12 sierpnia 1963 | 19.50 | |
| Czas dojrzewania | Stanisław Wit Wiliński, Jolanta Frydrykiewicz, Adolf Momot, Ireneusz Krzysztof Szmidt | Edward Balcerzan | 10 września 1963 | 22.15 |
| Spoza gór i rzek... | Tadeusz Hołuj, Jerzy Putrament, Lucjan Szenwald, Adam Ważyk | Edward Balcerzan | 7 października 1963 | 22.15 |
| Pasjans | Edward Balcerzan | 23 października | 11.30 | |
| Sternicy wielkiej odysei | wiersze różnych autorów | Edward Balcerzan | 9 listopada 1963 | 16.30 |
| Wasilij Bykow (z cyklu: Oficyna księgarska) | proza Wasilija Bykowa | Czesław Czerniawski | 16 listopada 1963 | 16.30 |
| Fantazjowanie | Edward Balcerzan | 26 grudnia 1963 | ||
| Co za przeklęty grat (z cyklu: Opowieści pięciu mórz) | Czesław Czerniawski, Jerzy Pachlowski | 30 grudnia 1963 | 16.30 | |
| Strach (z cyklu: Opowieści pięciu mórz) | Herman Melville | 22 lutego 1964 | 16.30 | |
| Wiersze Jolanty Frydrykiewicz | Jolanta Frydrykiewicz | Erazm Kuźma | 3 kwietnia 1964 | 12.45 |
| 19 lat. Jeden z nich (z cyklu: Opowieści pięciu mórz) | Czesław Czerniawski, Jan Papuga | 4 kwietnia 1964 | 16.30 | |
| Nowe wiersze poetów szczecińskich | Józef Bursewicz, Andrzej Dzierżanowski, Eliasz Rajzman, Helena Raszka, Ireneusz Krzysztof Szmidt | 26 maja 1964 | ||
| Jezioro łabędzie | Michał Misiorny | 7 lipca 1964 | ||
| Prawda | Czesław Czerniawski | 28 lipca 1964 | 20.00 | |
| Wachta | Jerzy Sawiuk | 22 września 1964 | 20.00 | |
| W małych pokojach za barem | Władysław Wojciechowski | 21 listopada 1964 | 20.30 | |
| Biri-biri | Stanisław Mioduszewski | 8 grudnia 1964 | 20.00 | |
| Szlakiem wyzwolenia | Czesław Czerniawski | 24 grudnia 1964 | 16.15 | |
| Jutro, Sztorm, Strach, List | Czesław Czerniawski | 1964 | ||
| Na tym i na tamtym brzegu | Ryszard Liskowacki | 26 kwietnia 1965 | 19.30 | |
| Ten, który przyszedł | Bronisław Słomka | 26 kwietnia 1965 | 16.05 | |
| 10 w skali Beauforta | Czesław Czerniawski | 29 czerwca 1965 | 20.00 | |
| Tylko pan, kapitanie | Bronisław Słomka | 25 grudnia 1965 | ||
| Latarnik z Out Skarries | Włodzimierz Kaczmarek | 3 maja 1966 | 16.15 | |
| Mgła | Jerzy Sawiuk | 10 lipca 1966 | 10.57 | |
| Billy Budd | Czesław Czerniawski | 25 grudnia 1966 | 11.00 | |
| Była już wiosna | Czesław Czerniawski | 30 kwietnia 1967 | 10.57 | |
| Portret wielkiego łowcy | Wiesław Andrzejewski | 1 listopada 1968 | 15.56 | |
| Zabójcy | Ernest Hemingway | Edward Balcerzan | 8 grudnia 1968 | 19.00 |
Artykuły prasowe (wybór)
- 1961 – Dziesięć minut zabawy, „Kurier Szczeciński” 1961 nr 65, s. 3
- 1961 – Jest teatr!, „Kurier Szczeciński” 1961 nr 71, s. 3
Nagrody
- 1968 – nagroda Komitetu ds. PRiTV za oryginalną formę i twórcze opracowanie cyklu programów telewizyjnych Wieczory z Conradem (razem z Wiesławem Wodeckim)
- 1968 – Złoty Ekran za cykl programów Wieczory z Conradem zrealizowany w Ośrodku Telewizyjnym w Szczecinie (razem z Wiesławem Wodeckim)
Ciekawostki
- W sierpniowym numerze miesięcznika „Kino” z 1990 ukazał się ostatni, obszerny wywiad z Juliszem Burskim poświęcony sytuacji w polskiej kinematografii. Rozmowę w dniu 1 czerwca 1990 roku przeprowadziła Alina Madej (Nie chcę nikomu urządzać życia! Rozmowa z min. Juliuszem Burskim, przewodniczącym komitetu kinematografii, „Kino” 1990 nr 8, s. 28-31)
Bibliografia
- Encyklopedia kina (pod red. Tadeusza Lubelskiego, autor hasła Tadeusz Szyma), Biały Kruk, Kraków 2003
- Encyklopedia Szczecina t. I A-O (pod red. Tadeusza Białeckiego, autor hasła Ryszard Markow), Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 1999
- Zbigniew Jarzębowski, Słuchowiska szczecińskiego radia, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2009
- Janusz Majewski, Juliusz Burski 1933-1990, „Kino” 1990 nr 10, s. 12
- Tadeusz Sobolewski, Juliusz Burski 1933-1990, „Kino” 1990 nr 10, s. 13
Inne źródła
- Strona internetowa Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie
- Strona internetowa PWSFTviT w Łodzi
