Ludwik Benoit
| Ludwik Benoit | |||
| aktor, reżyser, dyrektor teatrów | |||
| |||
| Data urodzenia | 18 lipca 1920 | ||
| Miejsce urodzenia | Wołkowysk | ||
| Data śmierci | 4 listopada 1992 | ||
| Miejsce śmierci | Łódź | ||
| Miejsce spoczynku | Cmentarz Komunalny na Dołach (kw. XI-43-1) | ||
Ludwik Benoit (1920-1992) – aktor, reżyser, dyrektor teatrów
Życiorys
Ludwik Benoit urodził się 18 lipca 1920 roku w Wołkowysku (obecnie Białoruś). Miał korzenie francuskie - jego dziadek pochodził z małej historycznej miejscowości pod Paryżem. Był synem Ludwika Benoit, inżyniera, uczestnika w wojnie bolszewickiej, i Jadwigi z Guttów, nauczycielki, która po śmierci męża przeniosła się do Łowicza.
W Łowiczu uczęszczał do Gimnazjum im. J. Poniatowskiego. Po uzyskaniu matury w 1938 roku, zdał egzamin wstępny do Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej w Warszawie. Studiów jednak nie podjął. W latach 1938-1939 odbył służbę wojskową na Kursie Podchorążych Rezerwy Piechoty w Skierniewicach.
Uczestniczył w kampanii wrześniowej w stopniu plutonowego podchorążego. Okupację spędził w Łowiczu. Pracował w polskiej charytatywnej organizacji Radzie Głównej Opiekuńczej. W tym czasie współdziałał z podziemiem. Był żołnierzem AK w stopniu podporucznika. W 1944 roku razem z Zenonem Laurentowskim współorganizował tajny Teatr Ziemi Łowickiej.
Tuż po wojnie z teatrem tym dał kilka przedstawień, m.in. w Łowiczu i jego okolicach. W kwietniu 1945 roku został słuchaczem Studia Teatralnego przy Teatrze Miejskim w Łodzi, kierowanym przez Henryka Szletyńskiego. W październiku tego samego roku został słuchaczem powołanego do życia przez Julian Pappé Studia Zawodowego Teatrów Młodzieżowych, Marionetkowych i Aktorskich.
W sez. 1945/1946 był aktorem Teatru Kukiełkowego Centralnego Robotniczego Domu Kultury w Łodzi. Potem związał się z Teatrem Lalki i Aktora Sarabanda, gdzie w marcu 1946 roku zagrał tytułową rolę w Panu Twardowskim. W 1946 roku zdał eksternistyczny egzamin aktorski. Mimo zaawansowanych prób do sztuki Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale w Teatrze Wojska Polskiego w Łodzi, zrezygnował z roli Kwicołapa i wyjechał do Gdyni.
W latach 1946-1948 był aktorem aktorem Teatru Wybrzeże. Zadebiutował na tej scenie w październiku 1946 roku w epizodycznej roli w Mickiewiczowskich balladach. Pierwszą, większa rolę Diodora w sztuce Tadeusza Gajcego Homer i Orchideja zagrał 20 listopada 1946 roku. Wystąpił także w roli Pawła w Żeglarzu Jerzego Szaniawskiego, Fryderyka w Jak wam się podoba Williama Shakespeare'a, Pustelnika w Balladynie Juliusza Słowackiego, Wernyhorę w Weselu Stanisława Wyspiańskiego.
Kolejno był aktorem Teatru Polskiego w Poznaniu (1948-1949) i Teatrów Dramatycznych we Wrocławiu (1949-1955). Na wrocławskiej scenie po raz pierwszy podjął się reżyserii (Maria Stuart 1954). Tu zagrał pierwszoplanowe role Henryka VI (Henryk VI na łowach), Szadrina (Człowiek z karabinem, Harpagon (Skąpiec), które wybitny krytyk i teoretyk teatru, Jan Kott, uznał za „majstersztyk aktorski”.
Od września 1955 do 1957 był dyrektorem i kierownikiem artystycznym Państwowych Teatrów Dramatycznych w Szczecinie. Jak mówił, jego misją było (...)stworzenie teatru o jednolitym artystycznym obliczu ideowym - teatru bohatera, wywierającego taki wpływ na odbiorców, by im pomagał w udoskonalaniu się wewnętrznym. Wyreżyserował sześć spektakli, które, wg ówczesnych recenzentów, nie ustępowały poziomowi teatru ogólnopolskiego. Szczególnie dwa z nich, Ostry dyżur i Skowronek, uważane były za jedne z najlepszych w dziejach szczecińskiej sceny. W 1957 roku zarzucono mu zbyt wysokie koszty utrzymania teatru. Wkrótce wyciągnięto wobec niego sankcje za „niedostateczną gospodarność”. W tym samym roku opuścił Szczecin.
Resztę swojego życia zawodowego i rodzinnego związał z Łodzią, nigdy nie ulegając pokusie przeniesienia się do Warszawy. Początkowo był aktorem Teatru im. Stefana Jaracza (1957-1959), a potem, do emerytury, Teatru Nowego (1959-1991).
Jego charakterystyczną fizjonomię i specyficzny, basowy głos wykorzystało kino, w którym grał postaci zarówno dramatyczne, jak i komediowe. Wystąpił w kilkudziesięciu rolach, najczęściej drugoplanowych. Mimo to jego epizody zawsze pozostawały w pamięci widzów. Na srebrnym ekranie zadebiutował w 1950 roku w filmie Warszawska premiera. Później zagrał m.in. Kasiarza w Ewa chce spać, Komisarza Granta w Walecie pikowym, Mikołaja z Długolasu w Krzyżakach, Karczmarza w Jak rozpętałem II wojnę światową, Wasyluka w Siekierezadzie. Pamiętne pierwszoplanowe role stworzył w Bing Bang i w Mlecznej drodze.
Od końca lat 50. współpracował z Teatrem Telewizji, grając w ponad 30 spektaklach. Występował także programach rozrywkowych, m.in. w Piosenkach starych, ale jarych, realizowanych w łódzkiej TV. Grał również w popularnych serialach telewizyjnych, m.in. w Kapitanie Sowie na tropie, Klubie profesora Tutki, Niewiarygodnych przygodach Marka Piegusa, Przygodach pana Michała.
Był także aktorem dubbingowym w filmach animowanych. Wcielił się m.in. w Kapitana Hooka w Piotrusiu Panu (1953) i Konia w 101 Dalmatyńczykach (1961). Ogromną popularność przyniósł mu udział w rysunkowym serialu dla dzieci Proszę słonia (1968), w którym użyczył głosu słoniowi Dominikowi.
Był Zasłużonym Członkiem Związku Artystów Scen Polskich.
Dwukrotnie żonaty. Z pierwszą żoną, aktorką Marią Zbyszewską (1925-1985), z którą ślub wziął 2 września 1947 roku w Krakowie, miał syna Mariusza (ur. 1950), także aktora i reżysera. Jego drugą żoną była Jadwiga Grażyna Jędrzejczak, z którą ślub wziął w 1970 roku. Z tego związku miał córkę Annę (obecnie Benoit-Kołosko) – dziennikarkę radiową.
Zmarł 4 listopada 1992 roku w Łodzi. Jest pochowany w Alei Zasłużonych na łódzkim Cmentarzu Komunalnym na Dołach (kw. XI-43-1).
Twórczość teatralna (Szczecin)
| Tytuł | Autor | Reżyseria | Forma twórczości | Postać | Teatr | Data premiery |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Ostry dyżur | Jerzy Lutowski | Ludwik Benoit | reżyseria, obsada aktorska | Osiński | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 19 listopada 1955 |
| Henryk VI na łowach | Wojciech Bogusławski | Ludwik Benoit | reżyseria, obsada aktorska | Henryk VI, król angielski | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 18 lutego 1956 |
| Rozbójnik | Karol Čapek | Ludwik Benoit | inscenizacja, reżyseria, obsada aktorska | Rozbójnik | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 15 czerwca 1956 |
| Przepraszam, ale żyję | Włodzimierz Dychawiczny, Michaił Słobodskoj | Ludwik Benoit | reżyseria, inscenizacja | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 31 października 1956 | |
| Pastorałka | Leon Schiller | Ludwik Benoit | reżyseria | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 22 grudnia 1956 | |
| Mazepa | Juliusz Słowacki | Stefan Drewicz | obsada aktorska | Wojewoda | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 21 lutego 1957 |
| Skowronek | Jean Anouilh | Ludwik Benoit | reżyseria, inscenizacja, obsada aktorska | Cauchon | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 25 maja 1957 |
Na scenie
(fot. Witold Chromiński)
Od lewej: Ludwik Benoit (Henryk VI, król angielski), Ryszard Kolaszyński (Robert, młynarz), Mieczysław Wiśniewski (Ryszard, syn Ferdynanda) i Jarosław Skulski (Ferdynand Kokl, strażnik lasów) w Henryku VI na łowach (1956)
Ludwik Benoit (Rozbójnik), Ewa Kołogórska (Mimi) i Elżbieta Marzinek (Franka) podczas prób w plenerze do przedstawienia Rozbójnik (1956)
Jako Wojewoda w Mazepie (1957)
Nagrody i wyróżnienia
- 1952 – nagroda państwowa II stopnia za rolę Szadrina w Człowieku z karabinem
- 1962 – wyróżnienie za rolę Żywca w Sprawie na Festiwalu Sztuk Rosyjskich i Radzieckich w Katowicach
- 1963 – nagroda indywidualna za rolę Ze-Osiołka w sztuce Ten, który dotrzymuje słowa w Teatrze Nowym w Łodzi na III Kaliskich Spotkaniach Teatralnych
- 1979 – Srebrny Pierścień
- 1981 – nagroda za rolę w Uciechach Staropolskich w Teatrze Nowym w Łodzi na VII Opolskich Konfrontacjach Teatralnych
- 1981 – II nagroda za rolę w Uciechach staropolskich w Teatrze Nowym w Łodzi na XXI Kaliskich Spotkaniach Teatralnych
- 1982 – tytuł najlepszego aktora XXI Rzeszowskich Spotkań Teatralnych
- 1987 – Nagroda miasta Łodzi
- 1987 – nagroda główna za kultywowanie tradycji teatralnej w roli Harpagona w Skąpcu Molière'a na XXVII Kaliskich Spotkaniach Teatralnych
- 1988 – nagroda artystyczna dyrektora Wydziału Kultury i Sztuki miasta Łodzi
Odznaczenia
- 1954 – Medal 10-lecia
- 1975 – Medal 30-lecia
- 1984 – Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
- 1988 – Zasłużony dla Kultury Narodowej
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
- Honorowa Odznaka m. Łodzi
- Zasłużony Działacz Kultury
Z prasy
- (...) A więc Wojewoda w interpretacji Ludwika Benoit, zupełnie zresztą różnej na premierze i na przedstawieniu następnym. Na premierze Benoit nie panował ani nad sytuacjami, ani nad tekstem. Ale i na drugim przedstawieniu nie stworzył jeszcze pełnej postaci szalonego w swojej rodowej pysze magnata - poprzestał na rozwijaniu zasadniczego wątku zazdrości, wściekłości zdradzonego męża. Dopiero na drugim przedstawieniu udało się Ludwikowi Benoit wydobyć tragizm z wstrząsającej, wspaniałej sceny, gdy w „Sądzie Bożym” ginie jego syn. Trzeba dodać, że usterki w dykcji, mniej rażące w sztukach współczesnych, bardzo utrudniają Benoit interpretacje klasycznego wiersza. W sumie mamy do czynienia z postacią jeszcze nie w pełni opanowaną, niewątpliwie jednak najbardziej interesującą w tym przedstawieniu. (Feliks Jordan, „Mazepa” J. Słowackiego. Premiera w Teatrze Współczesnym, „Kurier Szczeciński” z dn. 26 lutego 1957)
- (...) W historii teatrów szczecińskich nie pamiętam od wielu lat premiery, która wywierałaby tak silne wrażenie jak „Skowronek” Anouilha. (...) Widziałem „Skowronka” w Warszawie i - mogę stwierdzić, że interpretacja sztuki Anouihla była tam w wielu istotnych szczegółach zupełnie odmienna. (...) Koncepcja Ludwika Benoit jest bardziej poetycka i rozlewna, inscenizacyjnie bogatsza, dająca aktorom większe możliwości. Jest przy tym do końca utrzymana w jednolitym stylu, konsekwentna w najdrobniejszych szczegółach. Wydaje mi się też największym osiągnięciem reżyserskim na powierzchni ostatnich lat życia teatrów szczecińskich. (Feliks Jordan w „Kurierze Szczecińskim” z dn. 27 maja 1957)
- (...) Inscenizator i reżyser spektaklu szczecińskiego, Ludwik Benoit, wystawił „Skowronka” śmiało i inteligentnie, z wielką znajomością rzemiosła, z wyraźnie określonym smakiem artystycznym i... sporym zasobem wiary w możliwości zespołu aktorskiego. Rzuca się w oczy odważne i trafne komponowanie ruchu w scenicznej przestrzeni, umiejętne operowanie aktorem, dekoracją i światłem, korzystanie w całej pełni z plastyki i barwy jako nierozłącznych elementów całości - obrazu scenicznego. (Henryk Rozpędowski, Dlaczego „Skowronek” nie śpiewa?, „Ziemia i Morze” 1957 nr 21, s. 1 i 6)
Ciekawostki
- Obecnie postać aktora kultywuje Teatr Mały w łódzkiej Manufakturze, zarządzany przez Stowarzyszenie Komedia Łódzka im. Ludwika Benoit
Bibliografia
- Encyklopedia Szczecina t. I A-O (pod red. Tadeusza Białeckiego, autor hasła Ryszard Markow), Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 1999
- programy teatralne (ze zbiorów autora)
- Słownik biograficzny teatru polskiego 1910-2000, t. 3 A-Ł (red. Zespół), PAN, Instytut Sztuki, Warszawa 2017
- Teatry Dramatyczne w Szczecinie 1945-1965 (pod red. Danuty Piotrowskiej), Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne RSW Prasa, Poznań 1965
Inne źródła
