Martin Wehrmann
| prof. dr Martin Wehrmann | |||
| historyk, nauczyciel | |||
| |||
| Data urodzenia | 16 czerwca 1861 | ||
| Miejsce urodzenia | Szczecin | ||
| Data śmierci | 29 września 1937 | ||
| Miejsce śmierci | Stargard | ||
| Narodowość | niemiecka | ||
Martin Wehrmann (1861-1937) – niemiecki historyk, nauczyciel, badacz i wybitny znawca historii Pomorza Zachodniego
STRONA W BUDOWIE
Życiorys
Martin August Ludwig Wehrmann urodził się 16 czerwca 1861 roku w Szczecinie. Był synem Rudolfa Theodora Wehrmanna, wojewódzkiego wizytatora szkolnego, i Adelajdy Karoliny Berthy z d. Solbrig. W latach 1879-1882 studiował historię i filologię klasyczną na uniwersytecie w Lipsku. Na uczelni przyłączył się do Lipskiej Korporacji Studenckiej „Germania”. Naukę kontynuował na uniwersytetach w Berlinie, Greifswaldzie i w Halle. Tu został członkiem Towarzystwa Śpiewaczego Fridericiana. W 1882 roku uzyskał tytuł doktora filologii. Postanowił pracować w zawodzie nauczyciela. Początkowo nauczał w Franckesche Stiftungen w Halle. Po powrocie do Szczecina w 1884 roku objął stanowisko starszego wykładowcy w słynnym Gimnazjum Mariackim. W 1886 roku został wybrany członkiem zarządu, zasłużonego dla regionu, Towarzystwa Historii Pomorza i Starożytności (Gesellschaft für Pommersche Geschichte und Alterthumskunde). W latach 1887-1912 wspólnie z Emilem Walterem redagował rocznik „Baltische Studien” (Studia Bałtyckie). Równocześnie był redaktorem naczelnym periodyku „Monatsblätter”, wydawanego pod auspicjami Towarzystwa Historii Pomorza i Starożytności. Publikował również w „Pommersche Jahrbücher” (Rocznik Pomorski).
W kwietniu 1912 roku objął stanowisko dyrektora Gimnazjum w Gryficach. W październiku 1921 roku został przeniesiony na podobne stanowisko do Collegium Groeningianum (Gimnazjum Petera Gröninga) w Stargardzie. Z miastem tym związał się do końca życia. W 1926 roku przeszedł na emeryturę. W uznaniu zasług, jakie położył, badając historię Pomorza, w 1931 roku otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu w Greifswaldzie.
Należał do licznych towarzystw naukowych. Współpracował z Historische Komission für Pommern (Historyczna Komisja ds. Pomorza) oraz z redakcją „Pommersches Urkundenbuchh” (Kodeks Pomorski).
Zmarł 29 września 1937 roku w Stargardzie.
Działalność naukowa
Martin Wehrmann uchodzi za jednego z najznakomitszych historyków i badaczy dziejów Pomorza Zachodniego. Był żarliwym orędownikiem powstania Pomorskiej Komisji Historycznej, której głównym celem była archiwizacja niepaństwowych zasobów archiwalnych (komunalne, kościelne i prywatne) oraz ich szczegółowe opracowanie – komisję tę powołano do życia w 1910 roku. Był głęboko przekonany o równorzędności historii regionalnej i ogólnej historii Niemiec. Tę tezę wyraził w swoich dziełach naukowych, które opublikowane pomiędzy 1886 a 1937 rokiem, obejmują imponującą liczbę około 950 tytułów. Publikacje te można podzielić na cztery zasadnicze grupy.
Do pierwszej należą m.in. dwa fundamentalne dzieła dotyczące ogólnej historii Pomorza Zachodniego – dwutomowe Dzieje Pomorza (1904-1906) i Historia miasta Szczecina (1911). Publikacje te były wielokrotnie wznawiane. Ponadto do grupy tej należą syntezy poświęcone Rugii (1922) oraz Gryficom i ziemi gryfickiej(1927).
Drugą grupę stanowią prace mówiące o historii szkolnictwa na Pomorzu Zachodnim, m.in. dotyczą one Gimnazjum Mariackiego i jego biblioteki (1894).
Do trzeciej grupy należą publikacje zajmujące się historią kościoła na Pomorzu Zachodnim. Tej tematyce poświęcił Wehrmann około 180 większych lub mniejszych artykułów i rozpraw. Już w 1887 roku ukazała się obszerna historia szczecińskiego kościoła św. Jakuba do czasów reformacji. Kilka lat późnej opublikował pracę dotyczącą kościoła Mariackiego (1891). Napisał również cykl esejów poświęconych biskupstwu w Kamieniu Pomorskim (synody kapituły kamieńskiej, historia poszczególnych biskupów, kanonicy, archidiakoni kamieńscy).
Ostatnia grupa dzieł Wehrmanna poświęcona jest historii dynastii Gryfitów. Zaliczyć do niej można m.in. pracę dotyczącą genealogii książąt pomorskich oraz obszerny artykuł na temat grobów książęcych. Obie pozycje zostały wydane w 1937 roku, po śmierci autora. Autor nie doczekał także wydania biografii księcia Bogusława X, nad którą pracował. Późniejsze wydanie książki udaremnił wybuch wojny, podczas której rękopis publikacji zaginął w nieznanych okolicznościach.
Jego zainteresowanie badawcze zaprowadziły go m.in. do Rzymu, gdzie w archiwach watykańskich pozyskał dokumenty związane z Pomorzem. Zajmował się szukaniem miejsc pochówków książąt zachodniopomorskich. M.in. wg jego hipotezy w dawnym klasztorze cysterek w Trzebiatowie pochowano księżną Anastazję, córkę Mieszka III Starego i żonę księcia Bogusława I.
W 1921 roku wydał najstarszą księgę miejską Szczecina, Die älteste Stettiner Stadtbuch (1305-1352). Współredagował również Pommersche Lebensbilder, publikację zawierającą biogramy Pomorzan, którzy odegrali znacząca rolę w historii Niemiec.
Na mocy testamentu sporządzonego przez historyka, obszerna część jego rękopisów została przekazana Towarzystwu Historii Pomorza i Starożytności. Kartkowy zbiór regestów został w latach 1938-1939 przekazany do Archiwum Państwowego w Szczecinie. Zbiór Wehrmanna liczył 259 jednostek archiwalnych. Podczas II wojny światowej zbiór prawdopodobnie ewakuowano do Pęzina (Pansin). Po wojnie do magazynów archiwalnych powróciła tylko część spuścizny Wehrmanna.
Bibliografia publikacji szczecińskiego historyka została opracowana z okazji 70 rocznicy jego urodzin i zamieszczona na łamach „Baltische Studien” (1931, wznowienie 1936).
Wybrane publikacje
- 1891 – Aus Pommerns Vergangenheit. Abhandlungen zur pommerschen Geschichte, Verlag von F. Hessenland, Szczecin
- 1894 – Aus der Geschichte des Königlichen Marienstiftsgymnasiums in Stettin 1544-1894, Herrcke & Lebeling, Szczecin
- 1894 – Geschichte der Bibliothek des Königlichen Marienstiftsgymnasiums in Stettin, Verlag von F. Hessenland, Szczecin
- 1887 – Geschichte der St. Jakobikirche in Stettin bis zur Reformation, Verlag von F. Hessenland, Szczecin
- 1899 – Geschichte des Jageteufelschen Collegiums in Stettin (1399-1899), „Baltische Studien” t. III, Szczecin
- 1904-1906 – Geschichte von Pommern - cz. I Bis zur Reformation (1523), cz. II Bis zur Gegenwart
- 1905 – Die Begründung des evangelischen Schulwesens in Pommern bis 1563, Beiheft zu den Mitteilungen der Gesellschaft für deutsche Erziehungs und Schulgeschichte, Nr. 7, Berlin
- 1911 – Geschichte der Stadt Stettin, Verlag von Leon Sauniers Buchhandlung, Szczecin
- 1911 – Landeskunde der Provinz Pommern, Hirth, Wrocław
- 1919-1921 – Geschichte von Pommern cz. I Bis zur Reformation (1523), cz. II Bis zur Gegenwart, Verlag Friedrich Andreas Perthes, Gotha (wydanie II)
- 1921 – Das älteste Stettiner Stadtbuch (1305-1352). Druck von Herrcke und Lebeling, Szczecin
- 1922 – Geschichte der Insel Rügen (2 części), Verlag Dr. K. Moninger, Greifswald
- 1924 – Bischof Otto von Bamberg in Pommern „Pommersche Heimatkunde” 8, Verlag Dr. K. Moninger, Greifswald
- 1927 – Geschichte von Land und Stadt Greifenberg, Kreisdruckerei, Gryfice
- 1935 – Johann Bugenhagen – sein Leben und Wirken, Herrcke und Lebeling, Szczecin
- 1935 – Pommern. Eingang durch seine Geschichte
- 1936 – Die pommerschen Zeitungen und Zeitschriften in alter und neuer Zeit, Verlag von Leon Sauniers Buchhandlung, Szczecin
- 1937 – Genealogie des pommerschen Herzogshauses, Verlag von Leon Sauniers Buchhandlung, Szczecin
- 1937 – Begräbnisstätten der Angehörigen des pommerschen Herzogshauses, „Baltische Studien”, t. XXXIX, Szczecin
Strona tytułowa Geschichte der St. Jakobikirche in Stettin (1887)
Strona tytułowa Aus Pommerns Vergangenheit (1891)
Okładka Geschichte der Stadt Stettin (1911)
Strona tytułowa Geschichte der Stadt Stettin (1911)
Strona tytułowa Geschichte der Insel Rügen cz. II (1922)
Ciekawostki
- Z okazji setnej rocznicy urodzin Martina Wehrmanna od 18 listopada do 14 grudnia 1961 roku w ratuszu w berlińskiej dzielnicy Charlottenburg zaprezentowano wystawę poświęconą znaczącym Pomorzanom w ostatnich pięciu wiekach. Pomysłodawcą i organizatorem wystawy było Towarzystwo Historii Pomorza Zachodniego
Bibliografia
- Encyklopedia Szczecina t. II P-Ż (pod red. Tadeusza Białeckiego, autorka hasła Małgorzata Róg), Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2000
- Wybitni szczecinianie. Katalog wystawy ze zbiorów Książnicy Szczecińskiej (pod red. Elżbiety Mindy, Aleksandry Solarskiej i Barbary Sztark), Książnica Szczecińska, Szczecin 1993
