Teatr Miejski

Z Encyklopedia Pomorza Zachodniego - pomeranica.pl
(Przekierowano z Teatr Miejski w Szczecinie)
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Teatr Miejski
Teatr Miejski
Stadttheater ok. 1925 r.
Nazwa niemiecka Stadttheater
Lokalizacja Königsplatz 13
Projektant Carl Ferdinand Langhans
Data budowy 1846-1849
Zobacz Teatr Miejski na mapie.

Teatr Miejski w Szczecinie (niem. Stadttheater) – nieistniejący obecnie teatr, wzniesiony ze środków finansowych szczecińskiego kupiectwa we wschodniej części placu Königsplatz pod numerem 13 (obecnie Plac Żołnierza Polskiego); prowadził działalność kulturalną od 21 października 1849 do 1944 roku.

Historia

Reprezentacyjny budynek Teatru Miejskiego wzniesiono w latach 1846-1849 [1] na terenie dawnego „Białego Placu Parad”, który powstał w połowie XVIII wieku po zasypaniu średniowiecznej fosy i początkowo służył za plac ćwiczeń dla wojska, a od 15 lutego 1768 był własnością miasta [2]. Budowniczym gmachu był mistrz budowlany Degner według projektu niemieckiego architekta i budowniczego wielu budynków teatralnych i operowych Carla Ferdinanda Langhansa [3].
Ówczesne szczecińskie stowarzyszenie kupców posiadało teatr od dawna (jak potwierdzają źródła co najmniej od 150 lat), usytuowany w jednym z budynków na tyłach parceli przyległej do Dziedzińca Loitzów, i należącej do Domu Żeglarza (dawny numer Szewska 863, a od 1857 roku Szewska 18) [4]. Niewielkie pomieszczenie i koszty utrzymania spowodowały, że zarządzający stowarzyszeniem (odpowiednik dawnych starszych gildii kupieckiej), zlecili w 1792 roku przebudowę obiektu w podwórzu na nowy pod nazwą „Comedienhaus” z wjazdem od ulicy Szewskiej, który służył publiczności szczecińskiej do 1849 roku [5].

2 października 1844 roku Magistrat Szczecina wystosował pismo do zwierzchników stowarzyszenia kupców posiadających królewską koncesję na utrzymanie teatru miejskiego [6], by rozważyli budowę nowego teatru, sugerując plac przyległy od północy do wylotów ulic Mariackiej i Farnej [7]. Decyzję budowy nowego teatru przedstawiciele korporacji kupieckiej podjęli dopiero 3 kwietnia 1846 roku. Po załatwieniu stosownych zezwoleń w dniu 17 grudnia 1846 roku uroczyście wbito „pierwszą łopatę” [8] Już na początku budowy wynikły problemy z położeniem fundamentów, gdyż gmach powstawał w obrębie dawnej fosy, która w tym miejscu miała jeszcze a początku XVIII wieku ok. 20 metrów głębokości, w związku z czym grunt nie zapewniał budynkowi teatru stabilności. Stąd też budowę ukończono dopiero w dniu 21 października 1849 roku [9] uroczystym wystawieniem tragedii poety i dramaturga Johanna Wolfganga von Goethe pt. „Egmont” Cytowany tu wielokrotnie Oskar Mummert w swojej publikacji podaje, że od momentu wystosowania pierwszego pisma do kupiectwa przez magistrat, czyli od 2 października 1844 r. do 21 października 1849 minęło dokładnie 5 lat i dziewiętnaście dni. Natomiast sama budowa od momentu wbicia łopaty, czyli od 17 grudnia 1846 do momentu otwarcia gmachu trwała dwa lata, dziesięć miesięcy i cztery dni. [10] Jednocześnie przed budynkiem teatru uroczyście odsłonięto pomnik króla Fryderyka Wilhelma III [11]. Koszty budowy teatru zamknęły się w kwocie 107789 i 17 srebrnych groszy i 5 fenigów [12] Z uwagi na wysokie koszty utrzymania Stowarzyszenie Kupieckie sprzedało budynek miastu za sumę 120000 Marek, które kupując z góry założyło, że budynek trzeba będzie przebudować i unowocześnić [13]. W lutym 1899 roku powstał projekt budowy przybudówki mieszczącej westybul przed budynkiem teatru miejskiego. Autorem projektu był niemiecki architekt Franz Schwechten [14]. Budowę rozpoczęto 21 kwietnia, a zakończono w dniu 15 października 1899 roku, powstało wtedy monumentalne wejście z charakterystycznymi wieżyczkami, a także dobudowano zascenie, czyli kulisy teatru (miejsce za sceną teatralną) [15]. W latach 1905-1906 roku w części budynku teatru, w którym znajdowała się scena dobudowano pomieszczenia magazynowe i biurowe [16]. Z kolei w latach 1924-1925 roku od strony północnej budynku (w części, w którym znajdowała się scena), dobudowano pomieszczenia restauracyjne [17]. W 1929 roku, w części zakulisowej teatru przebudowano pomieszczenia biurowe i garderoby. [18].
W wyniku nalotu dywanowego w czasie II wojny światowej w dniu 17 sierpnia 1944 roku górne partie budynku zostały uszkodzone, a wnętrze częściowo wypalone [19]. W takim też stanie został przejęty przez władze polskie w drugiej połowie 1945 roku.

Maszt postawiony w miejscu usytuowania Teatru Miejskiego

Losy gmachu teatru po 1945 roku

Budynek teatru nadawał się do odbudowy. Za kadencji pierwszego polskiego prezydenta Szczecina Piotra Zaremby podjęto decyzję o jego wyburzeniu. Jego zdaniem zasłaniał on widok na Odrę [20]. Co prawda formalnej decyzji o rozbiórce nie było, ale ówczesna prasa szczecińska negatywnymi artykułami przygotowała odpowiedni grunt. Mimo to w Szczecińskiej Dyrekcji Odbudowy wbrew woli prezydenta przygotowano projekt odbudowy obiektu. Niestety zgody na odbudowę nie było i budynek teatru ostatecznie został rozebrany w 1954 roku. [21]. Do końca lat siedemdziesiątych plac po teatrze pozostawał niezagospodarowany. W 1978 roku rozpoczęto tu prace przy budowie tzw. Trasy Zamkowej, która plac po teatrze podzieliła na dwie części. W latach 1990-2013 stał na nim Maszt Maciejewicza stanowiący rodzaj pomnika upamiętniającego postać kapitana żeglugi wielkiej Konstantego Maciejewicza oraz historię statku s/s „Kapitan K. Maciejewicz” zacumowanego przy nabrzeżu pod Wałami Chrobrego jako statek szkolny i mieszkalny Liceum Morskiego. [22].

Przypisy

  1. ↑ Oscar Mummert, Geschichte des Stettiner Stadt-Theaters. 1849 - 1899; nach den Acten der Kaufmannschaft und des Magistrats. Buchdruckerei M. Bauchwitz. Jubiläums-Ausgabe, [Stettin 1899], s. 14-15, także ówczesna prasa szczecińska, m.in. Ostsee Zeitung z października 1849 roku.
  2. ↑ O. Mummert, Geschichte des Stettiner Stadt-Theaters..., op. cit., s. 50.
  3. ↑ O. Mummert, Geschichte des Stettiner Stadt-Theaters..., op. cit., s. 11 (tu Mummert wymienia, jako architekta Królewskiego Starszego Radcę Budowlanego Langhausa, zapewnie omyłkowo), także W.H. Meyer, Stettin in alter und neuer Zeit. Stettin 1887, s. 158.
  4. ↑ Zob. Skizze der Geschichte des alten Stadttheaters [w:] O. Mummert, Geschichte des Stettiner Stadt-Theaters..., op. cit.; także O. Altenburg, Aus der Geschichte des Theaters in Pommern während der zweiten Hälfte des 18.Jahrhunderts. [W:]: Baltische Studien. N.F. Bd.33. H.1. Stettin 1931 S.197 i n.
  5. ↑ Powodowało to liczne niedogodności, gdyż wjazd był możliwy tylko od strony górnej części ulicy Szewskiej, natomiast przy wyjeździe w kierunku Rynku Siennego, z uwagi na pochyłość jezdni należało zamówiony do przewozu pojazd mocno trzymać; zob. O. Mummert, Skizzen..., ibidem.; także O. Altenburg, Aus der Geschichte des Theaters in Pommern..., op. cit., s. 200.
  6. ↑ Koncesję otrzymano na podstawie zarządzenia króla Fryderyka Wilhelma III z dnia 5 listopada 1805 r.; zob. O. Mummert, ibidem, s. 1.
  7. ↑ Korporacja kupiecka odpowiedzi nie udzieliła, w związku z czym Magistrat wystosował 5 listopada kolejne zapytanie precyzując miejsce położenia budynku pomiędzy Bramą Królewską a budynkiem Zbrojowni Landwehry stojącym przed kościołem św. Piotra i św. Pawła, i uzupełniając to o informację o planowanym usytuowaniu w tym miejscu także pomnika króla Fryderyka Wilhelma III. Wiązało to się z podpisanym w międzyczasie kontraktem z wykonawcą pomnika i nasadzeniami w tym miejscu. Jednak stowarzyszenie kupców w dalszym ciągu nie odpowiadało; O. Mummert, ibidem, s. 3-4.
  8. ↑ Ibidem, s. 4, idem, s. 5-10.
  9. ↑ O. Mummert, Geschichte des Stettiner Stadt-Theaters..., s. 14; tu gwoli wyjaśnienia licznych przekłamań dotyczących zakończenia budowy gmachu teatru należy wspomnieć, że W.H. Meyer w cyt. wyżej opracowaniu podaje niewłaściwą datę roczną - 1848 (s. 158, także 257; podobnie czytamy w dokumentacji Muzeum Architektury w Berlinie dotyczącej architekta Carla Ferdinanda Langhansa, tu zob. kwestionariusz wywiadu sporządzony na potrzeby publikacji „Das Deutsche Theater”.
  10. ↑ O. Mummert, ibidem, s. 14-15.
  11. ↑ Pomnik wykonany został z białego karraryjskiego marmuru przez niemieckiego rzeźbiarza Friedricha Johanna Heinricha Drake. Na cokole umieszczono inskrypcję o treści: Friedrich Wilhelm III. Die dankbare Stadt Stettin. MDCCCXLVIII ([Król] Fryderyk Wilhelm III. Wdzięczne miasto Szczecin [rok] 1848). Pomnik nie przetrwał II wojny światowej, został zniszczony w nieznanych okolicznościach; zob. M. Łuczak, Stare Miasto. Altstadt. Szczecin 2013, s. 698.
  12. ↑ O. Mummert, ibidem, s. 16. W 1914 roku kwota ta po przeliczeniu wynosiła ponad pół miliona ówczesnych marek, por. https://architekturmuseum.ub.tu-berlin.de/index.php?p=51&O=367025 Carl Ferdinand Langhans], tu zob. wspomniany już kwestionariusz wywiadu [w: TU Berlin, Muzeum Architektury, ibidem]
  13. ↑ O. Mummert, ibidem, s. 53-54
  14. ↑ Zob. Akta Nadzoru Budowlanego (ANB 5835) [w:] Archiwum Państwowym w Szczecinie; podaję [za:] Kalendarium szczecińskie – Architektura część II, poz. 298, w opracowaniu Johann-Sebastian-Bachinstitut • Stettin.
  15. ↑ Johann-Sebastian-Bachinstitut • Stettin..., ibidem, poz. 299-300.
  16. ↑ Ibidem, poz. 301; zob. APSz., Akta Nadzoru Budowlanego (ANB 5835).
  17. ↑ Ibidem, poz. 302; zob. APSz., Akta Nadzoru Budowlanego (ANB 3726), projekt z 27.10.1924 roku.
  18. ↑ Zob. https://architekturmuseum.ub.tu-berlin.de/index.php?p=51&O=367025 Carl Ferdinan Langhans], tamże pismo Generalnego Inspektora Budowlanego Stolicy Rzeszy (General Bauinspektor für die Reichshauptstadt [Berlin] z dnia 11.03.1941 roku), pochodzące z zasobów Muzeum Architektury w Berlinie (Technische Universität Berlin, Architekturmuseum).
  19. ↑ Johann-Sebastian-Bachinstitut • Stettin..., ibidem, poz. 303.
  20. ↑ „Należało odsłonić jedyny w swoim rodzaju widok z placu Żołnierza na wzgórze, Odrę i port, nie dopuszczając do odbudowy ruin starego, przeszło stuletniego teatru, zasłaniającego daleką perspektywę” – zapisał w 1947 roku swoim dzienniku prezydent Piotr Zaremba i powtórzył w swoich wspomnieniach opublikowanych w 1970 roku (P. Zaremba, Szczecińskie lata 1946-1948. Poznań 1970, s. 231), a także w 1977 roku (P. Zaremba, Wspomnienia Prezydenta Szczecina. 1945-1950. Poznań 1977], s. 549)
  21. ↑ A. Kraśnicki jr,, Dlaczego rozebrano Teatr Miejski.
  22. ↑ Maszt został zdemontowany w lutym 2013 r., i po pięciu latach, w dniu 4 czerwca 2018 roku ponownie ustawiony w nowym miejscu na Bulwarze Gdyńskim na Łasztowni.


Bibliografia

  • Meyer Wilhelm Heinrich, Stettin in alter und neuer Zeit. Stettin 1887.
  • Mummert Oscar, Geschichte des Stettiner Stadt-Theaters. 1849 - 1899; nach den Acten der Kaufmannschaft und des Magistrats. Buchdruckerei M. Bauchwitz. Jubiläums-Ausgabe. [Stettin 1899].
  • Altenburg Otto, Aus der Geschichte des Theaters in Pommern während der zweiten Hälfte des 18.Jahrhunderts. Stettin 1931.
  • Zaremba P., Szczecińskie lata 1946-1948. Poznań 1970.
  • Zaremba P., Wspomnienia Prezydenta Szczecina. 1945-1950. Poznań 1977.
  • Łuczak M., Stare Miasto. Altstadt. Szczecin 2013.
  • Kraśnicki A. jr, Dlaczego rozebrano Teatr Miejski [dostęp 2019-06-04]
  • Johann-Sebastian-Bachinstitut • Stettin, Kalendarium szczecińskie – Architektura część II [dostęp 2019-06-04]

Linki zewnętrzne



IES64.png
Autor opracowania: Jan Iwańczuk




200px-Nuvola apps important.svg.png Artykuł z Internetowej Encyklopedii Szczecina znajduje się w trakcie weryfikacji i oczekuje na ewentualne uzupełnienie bibliografii i/lub dostosowanie do standardów Encyklopedii Pomorza Zachodniego
Źródło: „http://pomeranica.pl/index.php?title=Teatr_Miejski&oldid=220947”