Uliczka Przy Beczce Soli
Zabudowania należące do łaźni kościoła Mariackiego: b – budynek mieszkalny, ł – budynek łaźni; s – studnia; M – Mühlenstraße /Staromłyńska/; BM – Mühlentor /Brama Młyńska/; W – Große Wollweberstraße /Tkacka/; N – Neuer Turm /Baszta Nowa/; K – Kronenturm /Baszta Koronna/
Uliczka Przy Beczce Soli (niem. In Saltzgass), nieistniejąca obecnie uliczka przymurna przy Placu Żołnierza Polskiego, położona pomiędzy ulicą Staromłyńską a północno-zachodnim skrajem murów miejskich (Plac Żołnierza Polskiego 1).
Historia
Najstarszą wzmianką o tej uliczce jest zapis: „bi dem soltvate”, 1418 (przy beczce soli). [1] Nazwa ta wiąże się z łaźnią będącą własnością kościoła Mariackiego, usytuowaną na narożniku dawnej ulicy Wielkiej Tkackiej i Placu Królewskiego. [2]Wspomina o tym zapis z połowy XV wieku: „obok Bramy Młyńskiej na tyłach łaźni, którą określano nazwą <beczką soli>” (bi dem mölendor achter dem batsstaven dath solthfat genanth, 1553). W czasach średniowiecza poza zabudowaniami łaźni, której administratorem w poł. XVI wieku był Mathias Belitz, na pozostałych parcelach stało tu jeszcze prawdopodobnie sześć kamieniczek mieszczańskich. Narożna kamieniczka, stojąca od strony ulicy Młyńskiej należała do obecnej ulicy Staromłyńskiej, a obie narożne kamieniczki, w tym budynek mieszkalny należący do łaźni Mariackiej, położone od strony ulicy Wielkiej Tkackiej zaliczano do obecnej ulicy Tkackiej. [3] W jednym z zapisów z 1544 roku oprócz Belitza wspomniany jest też niejaki Sadelberg, prawdopodobnie wytwórca siodeł końskich, właściciel kamienicy stojącej przy Bramie Młyńskiej: „pod Bramą Młyńską przy uliczce <przy beczce soli> pomiędzy łaźnią Mathiasa Belitza a /kamienicą/ Sadelberga (bi dem mölender bi dem solthvath twischen Mathias Belitzen staue und Sadelberg [4] Nazwę uliczki „Przy Beczce Soli” spotykamy jeszcze na początku XVIII wieku, wymienia ją kataster szwedzki (Saltzfass, 1706) a także spis ulic do planu z 1721 roku (In Saltzfas, 1721). W tym czasie jednak dla mieszkańców Szczecina była już nie zrozumiała. Heinrich Berghaus w swoim opisie historii miasta nazywa ją wręcz „komiczną” i twierdzi, że pochodziła od średniowiecznego dzieła fortyfikacyjnego podobnego do beczki soli, położonego naprzeciw trzech kamienic przylegających do muru miejskiego. Pisząc o dziele fortyfikacyjnym (Festungswerk), miał zapewne na myśli usytuowane w murze miejskim baszty, z których tylko Baszta Koronna była okrągła. [5] Carl Fredrich uważał natomiast, powołując się na ustalenia Friedricha Techena, że nazwa uliczki ma związek z przybudówką do pobliskiej Baszty Koronnej określanej nazwą „solthvath” od umieszczonej na jej dachu beczce soli. [6]
W 1725 roku władze pruskie rozpoczęły rozbiórkę średniowiecznych murów miejskich, w wyniku czego przestały istnieć uliczki przymurne. W miejscu naszej „uliczki Przy Beczce Soli” pojawiła się ulica o nazwie Mała Wałowa (Kleine Wallstraße, przylegająca do fortyfikacji ziemnych i umożliwiająca dostęp do placu ćwiczeń przy Bramie Anklamskiej).
Przypisy
- ↑ Die älteren Stettiner Straßennamen im Rahmen der älteren Stadtentwicklung – von Hugo Lemcke, zweite neubearbeitete Auflage von Carl Fredrich. Leon Sauniers Buchhandlung. Stettin 1926, s. 48.
- ↑ W wyniku pomyłki Heinricha Berqhausa (zob. Geschichte der Stadt Stettin, der Hauptstadt von Pommern : topographisch-statistisch beschrieben nach allen Richtungen ihres politischen, bürgerlichen, merkantilischen und kirchlichen Lebens. Berlin- Wriezen/O 1875. Th. 2, Bd. 8, s. 212), H. Lemcke w publikcji o dziejach najstarszych szczecińskich ulic wspomniał o dwóch łaźniach należących do Kościoła Mariackiego. Jedną przy ulicy Tkackiej pod numerem 54 (Wielka Tkacka 54), a drugą na rogu Tkackiej i Placu Żołnierza. Z kolei Fredrich w rozszerzonym wydaniu tej publikacji sytuuje ją pod nr 28 (Wielka Tkacka 28). Wydaje się jednak, że łaźnia spod numeru 28 była łaźnią będącą własnością cechu tkaczy (nova stupa lanetextorum, 1311); por. H. Lemcke, Die älteren Stettiner Straßennamen. Stettin 1881, s. 39, i C. Fredrich, Die älteren Stettiner Straßennamen in Rahmen der älteren Stadtentwicklung. Stettin 1926, s. 52.
- ↑ Potwierdzają to również zapisy w katastrze szwedzkim z 1706 roku i spisie ulic załączonym do planu z 1721 roku; por. w: Opis budynków Kwartału Młyńskiego w Szczecinie (Mühlenviertel), szkic s. 322 (oryginalna s. 589).
- ↑ Die älteren Stettiner Straßennamen... op. cit., s. 48.
- ↑ H. Berghaus, Geschichte der Stadt Stettin, der Hauptstadt von Pommern [...] Berlin-Writzen/O 1875. T. 2. Bd. 8, s. 235; w jednym z współczesnych przewodników po Szczecinie jego autor wspomniane przez Berghausa dzieło fortyfikacyjne zamienił w działo przypominające beczkę na sól (zob. R. Kotla, Szczecin. Przewodnik dla osób niepełnosprawnych. Szczecin 2009, s. 38).
- ↑ C. Fredrich, Die älteren Stettiner Straßennamen... op. cit., s. 48, także C. Fredrich, Stettin nach der Belagerung durch den Großen Kurfürsten W: BSt NF Bd. XXVI, Stettin 1924, s. 288; zob. również F. Techen, Die Straßennamen Wismars. Verein für Mecklenburgische Geschichte und Altertumskunde: Jahrbücher des Vereins für Mecklenburgische Geschichte und Altertumskunde, Bd. 66. Schwerin, 1901, s. 71-72. Techen opisuje tu nieistniejącą obecnie kamieniczkę w Wismarze położoną przy rynku (Am Markt 9), na dachu której umieszczona była beczka soli (tu jednospadowy dach zwany Puldach).
Bibliografia
- Lemcke H., Die älteren Stettiner Straßennamen, Stettin 1881: L. Saunier.
- Techen F., Die Straßennamen Wismars. Verein für Mecklenburgische Geschichte und Altertumskunde: Jahrbücher des Vereins für Mecklenburgische Geschichte und Altertumskunde, Bd. 66. Schwerin, 1901.
- Berghaus H., Geschichte der Stadt Stettin, der Hauptstadt von Pommern, topographisch-statistisch beschrieben nach allen Richtungen ihres politischen, bürgerlichen, merkantilischen und kirchlichen Lebens. Berlin-Writzen/O 1875. Th. 2. Bd. 8.
- Fredrich C., Stettin nach der Belagerung durch den Großen Kurfürsten W: BSt NF Bd. XXVI, Stettin 1924.
- Die älteren Stettiner Straßennamen im Rahmen der älteren Stadtentwicklung – von H. Lemcke, zweite neu bearbeitete Auflage von C. Fredrich, Stettin 1926.
- Kotla R., Szczecin. Przewodnik dla osób niepełnosprawnych. Szczecin 2009.
Zobacz też
Linki zewnętrzne
- Opis budynków Kwartału Młyńskiego w Szczecinie (Mühlenviertel) (Matrikelkarten der Landesaufnahme von Schwedisch-Pommern 1692-1709 ze zbiorów Landesarchiv Greifswald) [dostęp 2018-06-16]
