Zdzisław Relski
| Zdzisław Relski | |||
| aktor | |||
| |||
| Data urodzenia | 11 maja 1903 | ||
| Miejsce urodzenia | Wiedeń | ||
| Data śmierci | 24 czerwca 1981 | ||
| Miejsce śmierci | Szczecin | ||
| Miejsce spoczynku | Cmentarz Centralny w Szczecinie (kw. 31B-1-3) | ||
| Lokalizacja grobu | zobacz na mapie | ||
Zdzisław Relski (1903-1981) – aktor
Życiorys
Zdzisław Relski urodził się 11 maja 1903 roku w Wiedniu w rodzinie o dużych tradycjach aktorskich. Aktorkami były jego matka i ciotka. Z lwowską sceną związany był jego wuj, znany i popularny aktor Władysław Kwiatkiewicz.
Zdzisław Relski studiował aktorstwo w Miejskiej Szkole Dramatycznej w Krakowie pod kierunkiem Teofila Trzcińskiego. Studia ukończył w 1924 roku. Zadebiutował w sezonie 1923/1924 w krakowskim Teatrze Bagatela. Na scenie tego teatru grał m.in. z Zofią Ordyńską, Marią Malicką i Aleksandrem Węgierką. Kolejno występował w Teatrze Nowym im. Heleny Modrzejewskiej w Poznaniu (1924-1925), Teatrze Miejskim we Lwowie (1925-1926), Teatrze Powszechnym w Krakowie (1926-1927), Teatrze Komedii Muzycznej „Lutnia” w Wilnie (1927-1929), Teatrze Gong w Krakowie (1929-1930), Teatrze Reduta w Wilnie (1930), Teatrze Miejskim w Sosnowcu (1930-1932) oraz warszawskich Teatrze Kameralnym (1932-1935) i Teatrach TKKT (1935-1939). Chętnie grywał w dramatach psychologicznych i we francuskiej farsie (Caillavet, Flers, Labiche i inni). W okresie międzywojennym wcielił się m.in. w Skapena w Szelmostwach Skapena Molière'a, Hjalmara w Podporach społeczeństwa H. Ibsena, Czkawkę w Wieczorze trzech króli W. Shakespeare'a, Naczelnika Ochrany w Róży S. Żeromskiego, Cesarza w Księżniczce Turandot C. Gozziego. Występował u boku wybitnych aktorów Stanisławy Wysockiej, Juliusza Osterwy, Ireny i Ludwika Solskich oraz Aleksandra Zelwerowicza. Wielki Zelwer był ostatnim dyrektorem, u którego Zdzisław Relski grał przed wybuchem wojny.
Wystąpił także w epizodycznych rolach w dwóch głośnych filmach - Ordynacie Michorowskim (1937) i w Geniuszu sceny (1939).
W czasie okupacji przerwał pracę artystyczną. Początkowo pracował jako urzędnik wydziału ruchu tramwajów warszawskich. Później znalazł zatrudnienie jako pracownik spółdzielni na Kielecczyźnie.
Tuż po zakończeniu wojny występował u Władysława Krasnowieckiego w Teatrze Kameralnym Domu Żołnierza w Łodzi (sez. 1945/46). W latach 1946-1958 związany był ze scenami Poznania. Początkowo był aktorem Teatru Letniego (późniejsza Komedia Muzyczna) i Teatru Nowego (1946-1948), a następnie Teatru Polskiego (1948-1958). Do najciekawszych kreacji z tego okresu należały role Hipolita Lubyka w Moja siostra i ja G. Berra i L. Verneuila, Gąski w Weselu Figara P.A. Beaumarchais'go, Aptekarza w Słudze don Kichota W. Bąka, Cacankiewicza w Podwójnej buchalterii A. Bissona, Cypriana Gaudeta w Pani prezesowej M. Hennequina i P. Vebera, Sędziego w Jasiu u raju bram R. Benatzky'ego, Ludwika XI w Królu Włóczęgów J.H. Mac Carthy'ego.
W 1958 roku wspólnie z żoną, aktorką Adą Zasadzianką (1913-1967), przyjechał do Szczecina na zaproszenie Aleksandra Rodziewicza. Z krótką przerwą (sez. 1961/62 w Teatrze im. Słowackiego w Krakowie) był aktorem Państwowych Teatrów Dramatycznych w Szczecinie. Wielokrotnie brał udział w spektaklach Teatru Propozycji. Współpracował z Teatrem Krypta. W 1964 roku obchodził jubileusz czterdziestolecia pracy artystycznej. Po tragicznej śmierci żony praktycznie zaprzestał występowania na scenie.
Współpracował ze szczecińską rozgłośnia radiową. Grał w słuchowiskach. Użyczał także głosu Profesorowi Batucikowi w muzycznych felietonach radiowych Waleriana Pawłowskiego. W 1955 roku wystąpił w epizodycznej roli w filmie Godziny nadziei w reż. Jana Rybkowskiego.
Zmarł 24 czerwca 1981 roku w Szczecinie. Pochowany na Cmentarzu Centralnym (kw. 31B-1-3).
Teatr (Szczecin)
| Tytuł | Autor | Reżyser | Postać | Teatr | Data premiery |
|---|---|---|---|---|---|
| Rzymska kurtyzana | Marin Drżić | Henryk Lotar | Dundo Maroje | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 8 stycznia 1959 |
| Pamiętnik Anny Frank | Frances Goodrich, Albert Hackett | Jan Maciejowski | Otto Frank | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 5 maja 1959 |
| Madame Sans-Gene | Antoni Marianowicz, Janusz Minkiewicz | Henryk Lotar | Savary | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 3 czerwca 1959 |
| Romeo i Julia | William Shakespeare | Artur Kwiatkowski | Ojciec Laurenty | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 19 stycznia 1960 |
| Młyn | Lope de Vega | Zespół pod kier. Aleksandra Rodziewicza | Król | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 10 kwietnia 1960 |
| Kapelusz pełen deszczu | Michael Vincente Gazzo | Jerzy Jarocki | John Pope | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 4 czerwca 1960 |
| Na krakowską nutę | Lesław Mazurkiewicz wg Igrców Adama Polewki | Lesław Mazurkiewicz | obsada aktorska | Klub „13 Muz” Kawiarnia Literacka | 22 sierpnia 1960 |
| Wieczór twórczości Boya | Tadeusz Boy-Żeleński | Lesław Mazurkiewicz | obsada aktorska | Klub „13 Muz” Kawiarnia Literacka | 3 października 1960 |
| Godzina dwunasta | Aleksiej Arbuzow | Aleksander Rodziewicz | Mikołaj Albertowicz Dor | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 5 listopada 1960 |
| Wielki bluff | Juliusz Głowacki | Aleksander Rodziewicz | Pułkownik Martinelli | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 16 lutego 1961 |
| Psie czasy, sierżancie... | Ira Lewin, Mac Hyman | Zbigniew Bogdański | Agent komisji poborowej; Pułkownik | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 19 października 1962 |
| Wesele | Stanisław Wyspiański | Józef Gruda | Żyd | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 18 stycznia 1963 |
| Hamlet | William Shakespeare | Aleksander Rodziewicz | Poloniusz | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 19 kwietnia 1963 |
| Śluby panieńskie | Aleksander Fredro | Irena Ładosiówna | Radost | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 14 września 1963 |
| Policjanci | Sławomir Mrożek | Jan Maciejowski | Generał | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 4 listopada 1964 |
| Przygody dobrego wojaka Szwejka | Jaroslav Hašek | Jan Maciejowski | III Aresztowany; Płk. Schröder | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 20 grudnia 1964 |
| Matka Courage i jej dzieci | Bertolt Brecht | Zbigniew Mak | Pułkownik | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 20 marca 1965 |
| Sługa dwóch panów | Carlo Goldoni | Maryna Broniewska | Pantalone dei Bisognosi | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 8 maja 1965 |
| Rocznica Mercedesa | Jerzy Krzysztoń | Józef Skwark | obsada aktorska | Teatr Krypta | listopad 1965 |
| Szkoła żon | Molière | Andrzej Ziębiński | Notariusz | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 4 grudnia 1965 |
| Dziady | Adam Mickiewicz | Jan Maciejowski | Gubernator; Szambelan | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 12 marca 1966 |
| Oskarżony | Andrzej Kijowski, Alicja Maciejowska (adaptacja) | Jan Maciejowski | obsada aktorska | Teatr Krypta | 16 kwietnia 1966 |
| Mordercy i świadkowie | Tadeusz Polanowski | Jan Maciejowski | Hoover | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 24 czerwca 1966 |
| Otello | William Shakespeare | Jan Maciejowski | Doża wenecki | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 1 października 1966 |
| Zbójcy | Fryderyk Schiller | Edmund Pietryk | Ksiądz | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 3 grudnia 1966 |
| Pan Jowialski | Aleksander Fredro | Andrzej Ziębiński | Pan Jowialski | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 13 stycznia 1967 |
| Przygoda z Vaterlandem | Leon Kruczkowski | Aleksander Rodziewicz | Daubmann | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 24 maja 1967 |
| Ryszard III | William Shakespeare | Jan Maciejowski | Kardynał | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 29 września 1967 |
| Gra miłości i przypadku | Pierre Marivaux | Tadeusz Byrski | Pan Orgon | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 17 grudnia 1967 |
| Pan Wokulski | Bolesław Prus | Ewa Kołogórska | Szprot | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 23 lutego 1968 |
| Cesarsko-królewski narzeczony | Ludwik Askenazy | Jan Maciejowski | Ksiądz; Marszałek Polny | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 4 maja 1968 |
| Królowa przedmieścia | Konstanty Krumłowski | Ewa Kołogórska | Mecenas | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 22 września 1968 |
| Rzecz listopadowa | Ernest Bryll | Krystyna Skuszanka, Jerzy Krasowski | Pan I | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 20 kwietnia 1969 |
| Sonnenbruchowie | Leon Kruczkowski | Józef Gruda | Tourterelle | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 12 września 1969 |
| Tanecznice i hobbyści | Lech Emfazy Stefański i Helena Adamska | Lech Emfazy Stefański | obsada aktorska | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 6 grudnia 1969 |
| Eros i Psyche | Jerzy Żuławski | Maciej Prus | obsada aktorska | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 28 lutego 1970 |
| Lubow Jarowaja | Konstanty Treniew | Piotr Monastyrski | Zakatow | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 15 grudnia 1972 |
Zdjęcia ze spektakli
(fot. Grażyna Wyszomirska)
Jako Otto Frank w Pamiętniku Anny Frank (1959)
Ryszard Kolaszyński (Naczelnik policji), Zdzisław Relski (Generał) i Józef Skwark (Adiutant) w Policjantach (1964)
Zdzisław Relski (Pantalone) i Klemens Myczkowski (Doktor Lombardi) w Słudze dwóch panów (1965)
Zdzisław Relski (Daubmann), Władysław Sokalski (Merkle) i Janusz Kilarski (Bumuller) w Przygodzie z Vaterlandem (1967)
Zdzisław Relski (Pan Orgon) i Irena Kownas (Lizetta) w Grze miłości i przypadku (1967)
Marta Szczepaniak (Sylwia), Zdzisław Relski (Pan Orgon) i Irena Kownas (Lizetta) w Grze miłości i przypadku (1967)
Telewizja
| Tytuł sztuki (programu) | Autor | Adaptacja | Reżyseria | Realizacja telewizyjna | Postać | Data premiery |
|---|---|---|---|---|---|---|
| W małym domku | Tadeusz Ritner | Aleksander Rodziewicz | Jan Maciejowski | Sędzia | 18 marca 1966 (transmisja z Teatru Polskiego w Szczecinie) | |
| Ryszard III | Wiliam Shakespeare | Jan Maciejowski | Jan Maciejowski | Kardynał | 6 września 1968 (transmisja z Teatru Współczesnego w Szczecinie |
Radio
| Tytuł słuchowiska | Autor | Reżyseria (adaptacja radiowa) | Forma twórczości | Data pierwszej emisji |
|---|---|---|---|---|
| Jutrzejsze troski | Czesław Czerniawski | Juliusz Burski | obsada aktorska | 3 czerwca 1963 |
| Wspaniały pomysł (z cyklu Minuty z dreszczykiem) | Jack Ritekie | Julia Zyblewska (Alfred Sobecki) | obsada aktorska | 10 września 1967 |
| Zabójcy | Ernest Hemingway | Juliusz Burski (Edward Balcerzan) | obsada aktorska | 8 grudnia 1968 |
| Ostatni dzień życia | Wil Lipatow | Julia Zyblewska, (Czesław Czerniawski) | obsada aktorska | 22 kwietnia 1970 |
| Tajemnica czterech notarialnych akt (z cyklu Pół wieku Teatru Polskiego Radia) | Jerzy Sawiuk | Julia Zyblewska | obsada aktorska | 1 czerwca 1972 |
Nagrody i wyróżnienia
- 1963 – wyróżnienie za rolę Żyda w Weselu Stanisława Wyspiańskiego w PTD w Szczecinie na V Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu
- 1969 – nagroda zespołowa za wybitne osiągnięcia w upowszechnianiu kultury dla zespołu artystycznego Państwowych Teatrów Dramatycznych w Szczecinie przez realizację sztuki Ryszarda Liskowackiego Brzeg, przyznana przez Prezydium WRN z okazji 24 rocznicy wyzwolenia Szczecina (25 kwietnia)
Odznaczenia
- 1965 – Złoty Krzyż Zasługi
O Zdzisławie Relskim
- (...) Zdzisław Relski – którego w bieżącym sezonie poznaliśmy tylko w dość błahej roli w „Rzymskiej kurtyzanie” – w „Pamiętniku Anny Frank” dał się poznać jako artysta bardzo wysokiej klasy. Postać Otto Franka jest w tej sztuce podwójnie tragiczna; on jeden od początku zdaje się „wiedzieć” o nieuchronności klęski; on jeden walczy z całą świadomością o zachowanie „twarzy” w tej przeraźliwej grze o godność i swoisty heroizm. On też jeden – o ironio! – zachowuje życie, pozostaje sam na dnie klęski. Chwała RELSKIEMU za tak dogłębne zrozumienie i oddanie tej postaci. (Feliks Jordan, „Pamiętnik Anny Frank”. Premiera w Teatrze Polskim, „Kurier Szczeciński” 1959 nr 108, s. 6)
Źródła
Bibliografia
- Encyklopedia Szczecina Suplement 1 (pod red. Tadeusza Białeckiego, autor hasła Ryszard Markow), Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2003
- Zbigniew Jarzębowski, Słuchowiska szczecińskiego radia, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2009
- Katarzyna Stróżyk, Tylko dla siebie, „Kurier Szczeciński” 2008 nr 214
Inne
- Programy teatralne Państwowych Teatrów Dramatycznych w Szczecinie
- Materiały ze zbiorów Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie
- Zdjęcia ze zbiorów ZASP w Szczecinie
