Zrzeszenie Kaszubsko - Pomorskie Oddział w Szczecinie

Zrzeszenie Kaszubsko - Pomorskie Oddział w Szczecinie (Kaszëbskò-Pòmòrsczé Zrzeszenié Part w Szczecenie) – stowarzyszenie społeczno-kulturalne skupiające Kaszubów i Pomorzan zamieszkujących Pomorze Zachodnie.

Powstanie oddziału

Na przełomie 1993/1994 roku na Wydziale Zarządzania i Ekonomiki Usług Uniwersytetu Szczecińskiego odbyły się pierwsze spotkania organizacyjne, które prowadzili prof. dr hab. Józef Stanielewicz i ówczesny rektor Uniwersytetu Szczecińskiego prof. dr hab. Hubert Bronk. Pewien wpływ na zainicjowanie tych spotkań wywarł prof. dr hab. Józef Borzyszkowski, historyk związany z Pomorzem Gdańskim. Obecny był również dr Ryszard Stoltmann. Na spotkaniach podkreślano potrzebę rozbudzania inicjatyw służących wszechstronnemu rozwojowi społecznemu, gospodarczemu, kulturalnemu oraz sprzyjających ludzkiej integracji. Stąd członkostwo w Zrzeszeniu proponowano nie tylko osobom związanym pochodzeniem z Kaszubami, lecz tym wszystkim, którzy identyfikowali się z Pomorzem, chcieli poznawać jego przeszłość, umacniać tożsamość regionu i upowszechniać wiedzę o nim. Zamierzenia te spotkały się z przychylnością i poparciem wojewody szczecińskiego dr Marka Tałasiewicza, który spotkał się z przedstawicielami grupy inicjatywnej. 6 czerwca 1994 roku odbyło się pierwsze Walne Zebranie Oddziału ZKP w Szczecinie, w którym uczestniczyło 17 osób. Wybrano czteroosobowy zarząd. Pierwszym prezesem został dr Ryszard Stoltmann, wiceprezesami prof. Józef Stanielewicz i Edmund Piotrowski, a sekretarzem dr Jan Macholak. Uchwalono program działania dla oddziału, a za tymczasową siedzibę organizacji obrano Archiwum Państwowe w Szczecinie.

Program działania

Realizowanie celów zrzeszenia zawartych w Statucie Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego ze szczególnym uwzględnieniem problematyki dotyczącej całego Pomorza.
Działania na rzecz integracji całego Pomorza i przeciwdziałanie wszelkim antagonizmom pomiędzy Pomorzem Zachodnim i Wschodnim.
Popularyzacja historii, kultury, języka i tradycji kaszubskiej.
Popularyzacja wiedzy o walorach turystycznych i kulturowych współczesnych Kaszub oraz ziemi zachodniopomorskiej.
Prezentacja środowiska naturalnego Pomorza i działania na rzecz zachowania jego walorów.
Udział w życiu społeczno-kulturalnym i politycznym województwa zachodniopomorskiego i miasta Szczecina.
Współdziałanie z innymi, pokrewnymi stowarzyszeniami - Szczecińskim Towarzystwem Historycznym, wspieranie realizacji działań, wspólne organizowanie imprez kulturalnych i naukowych
Podjęcie starań dla edycji wydawnictw dot. zabytków piśmiennictwa słowiańskiego na Pomorzu Zachodnim oraz materiałów do dydaktyki dla szkół podstawowych i średnich dotyczących dziejów i kultury Pomorza.
Integracja szczecińskiego środowiska kaszubskiego.

Początki działalności

Kilka dni po powołaniu do życia oddziału, 10-11 czerwca 1994 roku na posiedzeniu Zarządu Głównego Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego w Juracie, dr Ryszard Stoltmann wygłosił komunikat o powstaniu oddziału w Szczecinie i planach jego działalności. W kolejnym roku szczeciński oddział przy współpracy z Kuratorium Oświaty i Wychowania oraz Archiwum Państwowym w Szczecinie wydał zbiór esejów Stanisława Helsztyńskiego, pierwszego w powojennym Szczecinie kuratora oświaty „W piastowskich grodach Pomorza Zachodniego”. Tematyka edukacji historycznej traktującej o przeszłości Pomorza była w tym okresie w centrum uwagi członków oddziału. Przeprowadzono wstępne rozmowy z rektorem Uniwersytetu Szczecińskiego i Kuratorem Oświaty i Wychowania w sprawie organizacji i prowadzenia edukacji regionalnej wśród studentów i nauczycieli szkół podstawowych i średnich.

Przy współpracy ze szczecińskim oddziałem Polskiego Towarzystwa Historycznego oraz Centrum Doradztwa i Doskonalenia Nauczycieli, oddział zamierzał wydać suplement do podręczników historii. W zamierzeniu obejmować miał kilkanaście tematów z przeszłości Pomorza Zachodniego, które po obróbce dydaktycznej, wzbogacone tekstami źródłowymi i kasetami video, mogłyby zostać włączone do programu nauczania. Niestety projekt nie doczekał realizacji. Oddział Zrzeszenia prowadził w tym czasie działalność odczytową. Na zebraniach otwartych mówiono o zabytkach języka kaszubskiego w zbiorach Archiwum Państwowego w Szczecinie (dr Jan Macholak) oraz o stosunkach ludnościowych w pierwszej powojennej dekadzie (prof. Kazimierz Kozłowski). Ważnym wydarzeniem było włączenie się oddziału w organizację zakończenia Kongresu Pomorskiego w 1998 roku. Po raz pierwszy w Kościele św. Jakuba w Szczecinie odbyła się msza św. z liturgią słowa również w języku kaszubskim.

Rozwój działalności w kolejnych latach

Od 2009 roku oddział szczeciński organizuje z powodzeniem, raz w roku Dzień Kaszubski, imprezę o charakterze otwartym, która wpisała się już na dobre w kalendarz przedsięwzięć kulturalnych miasta. Co roku organizowana jest pod innym hasłem. I tak Pierwszy Dzień Kaszubski (2009) poświęcony był Lechowi Bądkowskiemu, drugi (2010) historii i kulturze Pomorza Zachodniego i Kaszub, trzeci (2011) prof. Gerardowi Labudzie, czwarty (2012) ruchowi Młodokaszubów, piąty (2013) językowi, literaturze i edukacji kaszubskiej, szósty (2014) wpisywał się w obchody Roku Gryfa. Tradycyjnie Dzień Kaszubski rozpoczynany jest mszą św. z liturgią słowa w języku kaszubskim, następnie odbywają się konferencje naukowe i popularnonaukowe oraz wystawy prezentujące kulturę, historię Kaszubów oraz historię Pomorza ze szczególnym uwzględnieniem Pomorza Zachodniego. W przeddzień III Dnia Kaszubskiego (2011) spotkali się w Szczecinie przedstawiciele sejmików województwa pomorskiego i zachodniopomorskiego. Gospodarzami spotkania byli Marek Tałasiewicz, przewodniczący Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego i Beata Tokarzewska zastępca dyrektora kancelarii Sejmiku Województwa Pomorskiego. Dyskutowano o możliwościach zacieśnienia współpracy między regionami w myśl tezy, że Pomorze jest jedno. Obie strony poparły propozycję nazwania drogi krajowej nr 6, głównej trasy spinającej Pomorze i łączącej Szczecin z Gdańskiem, Trasą Kaszubską.

Istotnym przedsięwzięciem oddziału było zaprezentowanie wystawy w opracowaniu dr Pawła Guta, zatytułowanej „Z kaszubsko-słowiańskich i polskich losów Pomorza Zachodniego”, a przybliżającej dzieje Pomorza od czasów wczesnego średniowiecza do współczesności. Od 2012 roku wystawa ta pokazywana jest w rozmaitych ośrodkach na całym Pomorzu.

W maju 2013 roku z inspiracji władz oddziału szczecińskiego odbyła się ogólnopolska konferencja naukowa „Język, literatura i edukacja kaszubska” zorganizowana przez Wydziały Filologiczne Uniwersytetu Szczecińskiego i Gdańskiego pod patronatem Instytutu Kaszubskiego w Gdańsku. W konferencji wzięli udział naukowcy z obu uniwersytetów, studenci oraz członkowie i sympatycy kaszubskiego zrzeszenia.

Po raz pierwszy w Szczecinie w ramach IV Dnia Kaszubskiego zorganizowano kiermasz kaszubski na dziedzińcu Zamku Książąt Pomorskich w Szczecinie. Swoje kramy rozłożyli twórcy ludowi prezentujący malarstwo na szkle, haft, rzeźbę i rogarstwo. Zwiedzającym i kupującym towarzyszył zespół instrumentalno – wokalny "Stolem" z Chwaszczyna. Tworzą go artyści, których dewizą jest popularyzowanie folkloru kaszubskiego w pieśni i muzyce. Nad przebiegiem imprezy czuwał Zbigniew Jankowski, aktor związany z Teatrem Miejskim im. W. Gombrowicza w Gdyni, tłumacz i popularyzator kultury kaszubskiej.

W 2014 roku z inicjatywy oddziału odsłonięto przy kościele św. Jakuba pamiątkowy kamień z inskrypcją informującą, że już od VI wieku na terenach Pomorza Zachodniego mieszkali Kaszubi Na ti zemi od kol VI wiek przez czileset lat mieszkele Kaszebi.

W roku 2019 szczecińscy Kaszubi obchodzą swoje 25-lecie działalności.

Wystawy organizowane bądź prezentowane przez oddział

2009 - Życie, twórczość i działalność Lecha Bądkowskiego (1920-1984)
2009 - Dorobek wydawniczy Instytutu Kaszubskiego w Gdańsku
2009 - Powstanie i 50 lat działalności Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego
2010 - Kaszubi - kultura, język
2010 - Wystawa haftu kaszubskiego
2011 - Z kaszubsko- słowiańskich i polskich losów Pomorza Zachodniego

Konferencje naukowe i popularnonaukowe współorganizowane przez oddział

2009 - Kaszubi pomorscy – tradycja i współczesność
2010 - Kaszubi zachodniopomorscy. Historia i kultura
2011 - Profesor Gerard Labuda (1916-2010) - wybitny historyk, przyjaciel Szczecina
2012 - Młodzi Kaszubi- tradycja i współczesność
2013 - Kaszuby - język, kultura i edukacja

Wykaz publikacji wydanych przy udziale oddziału

1995 – Stanisław Helsztyński. W piastowskich grodach Pomorza Zachodniego. Współwyd. z Kuratorium Oświaty i Archiwum Państwowego w Szczecinie
2001 – Szultka, Zygmunt. Najstarsze modlitwy Kaszubów (wybór). W: Biblioteka Archiwalnego Szczecińskiego Informatora Archiwalnego, z.3.
2009 - Dzień Kaszubski w Szczecinie. Współwyd. z Oficyną Wydawniczą Archiwum Państwowego w Szczecinie „Dokumenty”
2010 - II Dzień Kaszubski w Szczecinie. Współwyd. z Oficyną Wydawniczą Archiwum Państwowego w Szczecinie „Dokumenty”
2011 - Z kaszubsko-słowiańskich i polskich losów Pomorza Zachodniego. Katalog wystawy. Współwyd. z Archiwum Państwowym w Szczecinie i Zamkiem Książąt Pomorskich w Szczecinie
2011 - Kaszubi w Szczecinie. III i IV Dzień Kaszubski. Współwyd. z Oficyną Wydawniczą Archiwum Państwowego w Szczecinie „Dokumenty”
2019 - Kaszubi w regionie. Rocznik informator szczecińskiego oddziału Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego

Powstanie koła Zrzeszenia Kaszubsko - Pomorskiego w Stargardzie Szczecińskim

6 listopada 2012 roku w Stargardzie Szczecińskim powołano do życia koło Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego. Za sprawą przewodniczącego koła Zdzisława Kosikowskiego, wprowadzono w kalendarium działalności organizacji stałe imprezy i przedsięwzięcia: Wigilie kaszubskie, biesiady kaszubskie i Dni Kultury Kaszubskiej w Stargardzie. Członkowie koła biorą udział w Zjazdach Kaszubów, które odbywają się na Pomorzu Gdańskim.

Bibliografia

Dokumentacja szczecińskiego oddziału Zrzeszenia Kaszubsko - Pomorskiego z lat 1994 - 2014.

Linki zewnętrzne

Autor opracowania: Alicja Łojko

Redakcja: Sylwia Wesołowska