Krzysztof Niesiołowski
| Krzysztof Niesiołowski | |||
| aktor i reżyser teatrów lalkowych, pedagog | |||
| |||
| Data urodzenia | 1 października 1927 | ||
| Miejsce urodzenia | Wilno | ||
| Data śmierci | 28 sierpnia 2013 | ||
| Miejsce śmierci | Warszawa | ||
| Miejsce spoczynku | Cmentarz Wojskowy na Powązkach w Warszawie | ||
Krzysztof Niesiołowski (1927-2013) – aktor i reżyser teatrów lalkowych, dyrektor Teatru Lalek „Pleciuga” w Szczecinie, pedagog
Życiorys
Krzysztof Jan Niesiołowski urodził się 1 października 1927 roku w Wilnie. Był synem znanego malarza i grafika Tymona Niesiołowskiego, profesora Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, i Heleny Krystyny Wabia-Wapińskiej. Wraz z rodzicami i młodszą siostrą Dorotą mieszkał przy ulicy Zamkowej 24. Uczęszczał do szkoły „Dziecko polskie”. Wychowywany w artystycznej atmosferze, teatrem lalek zainteresował się już jako trzynastoletni chłopiec. Obejrzał wówczas przedstawienie Nowe szaty króla w polskim teatrze marionetkowym Olgi Totwen, który działał w ramach Teatru Młodego Widza na ulicy Końskiej w Wilnie.
W 1945 roku wraz z rodzicami opuścił Wilno i osiadł w Toruniu, gdzie jego ojciec współtworzył Wydział Sztuk Pięknych na nowo powstającym Uniwersytecie Mikołaja Kopernika. Po zdaniu matury w 1946 roku, rozpoczął studia na Wydziale Matematyczno-Fizycznym, a następnie Humanistycznym UMK. Podczas studiów poznał Irenę Pikiel, scenografa i założycielkę Teatru Kukiełek „Baj Pomorski”. Zafascynowany sztuką lalkarską jako amator podjął współpracę z tym teatrem. Wkrótce zrezygnował ze studiów i został pełnoprawnym członkiem zespołu aktorskiego. Na scenie zadebiutował rolą Raka w sztuce O Raku-Nieboraku i Pstrągu-Dziwolągu Julii Duszyńskiej. W „Baju Pomorskim” grał przez dwa lata. W tym czasie ponownie próbował podjąć studia, początkowo architektoniczne, a później aktorskie. Dopiero w 1948 roku, za zgodą ojca, rozpoczął studia w nowo otwartej Wyższej Szkole Filmowej w Łodzi. W 1951 roku został przyjęty jako aktor, a następnie asystent reżysera, do warszawskiego Teatru Lalek „Guliwer”. Na scenie tej pod opieką Aleksandry Grzymskiej zadebiutował reżyserując Dziada i babę Józefa Ignacego Kraszewskiego. Z teatrem tym związany był do 1954 roku. Wobec nieistniejących w Polsce kierunków artystycznych, kształcących reżyserów lalkarzy, na wniosek Ministerstwa Kultury został wysłany na czteroletnie studia lalkarskie do Pragi czeskiej. Dyplom na Wydziale Reżyserii Teatru Lalek i Dramaturgii Lalkowej na Divadleni Akademie Muzickych Umeni uzyskał w 1958 roku. Po powrocie do Polski rozpoczął pracę w Teatrze Lalek i Aktora „Baj” w Warszawie (1958-1960). Tu samodzielnie wyreżyserował spektakl Nowe szaty króla Aleksandra Maliszewskiego. W latach 1960-1964 poświęcił się wyłącznie reżyserowaniu. Gościnnie zrealizował 14 premier w teatrach lalek w Poznaniu, Białymstoku, Szczecinie, Lublinie, Rabce, Warszawie, Gdańsku i w Olsztynie.
Od 1961 roku związany ze Szczecinem. Tu zadebiutował jako reżyser przedstawieniem Koziołek Matołek Kornela Makuszyńskiego ze scenografią Zbigniewa Burkackiego (14 października 1961). Po dwuletniej nieobecności powrócił do Szczecina na zaproszenie Ireny Pikiel. Po niej objął stanowisko dyrektora i kierownika artystycznego Teatru Lalek „Pleciuga”. Funkcję tę pełnił od 1 września 1964 do końca października 1973 roku. Kontynuując dzieło swojej wielkiej poprzedniczki, Ireny Pikiel, wprowadził do przedstawień wiele nowatorskich rozwiązań oraz rozszerzył repertuar. Przede wszystkim realizował sztuki lub adaptacje wybitnych dzieł autorów polskich, a także autorów rosyjskich i czeskich.
Blisko współpracował ze Szczecińskim Ośrodkiem Telewizyjnym, dzięki czemu Teatr Lalek „Pleciuga” zaistniał na antenie ogólnopolskiej TVP i w świadomości młodego widza w całym kraju (patrz: Teatr Lalek „Pleciuga” na antenie Telewizji Polskiej). W 1970 wyreżyserował cykl popularnych dobranocek telewizyjnych Opowieści znad morza wg pomysłu Andrzeja Androchowicza i Władysława Wojciechowskiego.
Był inicjatorem i organizatorem Festiwalu Sztuk Historycznych w Teatrach Lalek (1972). W historii szczecińskiego teatru lalek zapisał się przede wszystkim jako orędownik przeniesienia „Pleciugi” z ciasnej willi przy al. Wojska Polskiego do nowej siedziby przy ulicy Kaszubskiej 9.
W październiku 1973 roku opuścił Szczecin i po śmierci Jerzego Dargiela objął funkcję dyrektora i kierownika artystycznego Teatru Lalek „Baj” w Warszawie. Sceną tą kierował aż do przejścia na emeryturę w końcu 2008 roku, realizując ponad czterdzieści premier. Współpracował z wieloma scenami w kraju, m.in. Teatrem Lalki i Aktora „Kubuś” w Kielcach, Teatrem Lalki i Aktora „Kacperek” oraz Teatrem Maska w Rzeszowie, Śląskim Teatrem Lalki i Aktora „Ateneum” w Katowicach, Olsztyńskim Teatrem Lalek, Teatrem Lalki i Aktora im. Hansa Christiana Andersena w Lublinie, Teatrem Lalki i Aktora „Pinokio” w Łodzi, Państwowym Teatrem Lalki „Tęcza” w Słupsku, Teatrem im. Juliusza Osterwy w Gorzowie Wielkopolskim, a także z Teatrem Lalek w Leningradzie.
Był uznanym pedagogiem. W latach 1975-1995 wykładał w Białymstoku na Wydziale Lalkarskim warszawskiej Akademii Teatralnej, wychowując kilka pokoleń aktorów lalkarzy. Uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego.
Zasłużony Członek Związku Artystów Scen Polskich.
Uważany był za jedną z wybitnych osobowości teatru polskiego. Poprzez liczne inscenizacje (zrealizował ponad 120 przedstawień), kierowanie czołowymi scenami lakowymi, a także działalność pedagogiczną, wywarł niewątpliwy wpływ na polski teatr lalek. Stał się wzorem dla wielu artystów lalkarzy. Wiele z jego przedstawień uzyskało nagrody na festiwalach i konkursach.
Zmarł 28 sierpnia 2013 roku w Warszawie. Został pochowany 6 września na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kw. D-1-41).
Krzysztof Niesiołowski (lata 60.)
Wpis Krzysztofa Niesiołowskiego na scenariuszu programu Kramik z Muzami (grudzień 1967)
Z wydawnictwa jubileuszowego (lata 70.)
Reżyseria przedstawień w Teatrze Lalek „Pleciuga” w Szczecinie
| Tytuł | Autor | Data premiery |
|---|---|---|
| Koziołek Matołek | Kornel Makuszyński | 14 października 1961 |
| Kajtuś Czarodziej | Ryszard Liskowacki wg Janusza Korczaka | 20 kwietnia 1963 |
| Gwiezdne wagary | Jadwiga Morawska, Leszek Prorok | 5 maja 1964 |
| Nowe szaty króla | Aleksander Maliszewski wg Hansa Christiana Andersena | 5 września 1964 |
| Czarodziejski bęben | Zbigniew Kopalko | 28 lutego 1965 |
| Doradcy króla Hydropsa | Stanisław Lem | 13 listopada 1965 |
| Szu-Hin. Dziewczynka z ryżowych pól | Anna Świrszczyńska | 27 marca 1966 |
| Młynek do kawy | Konstanty Ildefons Gałczyński | 4 grudnia 1966 |
| Jak się bawić, to się bawić | Jurij Jelisiejew | 17 maja 1967 |
| Skoczek-Toczek | Jan Malik | 18 lutego 1968 |
| Trzy pomarańcze | Sergiusz Michałkow | 20 kwietnia 1968 |
| Tygrysek | Hanna Januszewska | 30 listopada 1968 |
| Kozalinka | Alena Tomašová | 25 marca 1969 |
| Guliwer w krainie Liliputów | Irena i Tadeusz Sowiccy wg Jonathana Swifta | 14 maja 1969 |
| O straszliwym smoku i dzielnym szewczyku | Maria Kownacka | 1 października 1969 |
| Baśniowy las | Jan Ośnica | 9 maja 1970 |
| Leć głosie po rosie | Natalia Gołębska wg Oskara Kolberga i Jerzego Zaborowskiego | 20 września 1970 |
| Herakles niezwyciężony | Melania Karwatowa, Jacek Jokiel | 16 października 1971 |
| Baśń o dwóch braciach | Jan Ośnica | 18 grudnia 1971 |
| Marcelianek Majster Klepka | Stefan Themerson | 15 kwietnia 1972 |
| Czarny koń Trygława | Maria Kann | 29 października 1972 |
| Ballada o niesłychanej wojnie kaszanej | Joanna Kulmowa | 2 grudnia 1972 |
| Ania Skrzat i Słomiany Hubert | Viteslav Nezval | 21 września 1973 |
| Latający wiatrak | Alina Afanasjew | 29 kwietnia 1984 |
Reżyseria przedstawień TL „Pleciuga” dla Telewizji Polskiej (OTV Szczecin)
| Tytuł | Autor | Realizacja TV | Data emisji |
|---|---|---|---|
| Czarodziejski bęben | Zbigniew Kopalko | 1 listopada 1965 | |
| Gwiezdne wagary | Jadwiga Morawska, Leszek Prorok | Krystian Woźniewicz | 13 marca 1966 |
| Młynek do kawy | Konstanty Ildefons Gałczyński | Krystian Woźniewicz | 1 maja 1967 |
| Kajtuś Czarodziej | Ryszard Liskowacki wg Janusza Korczaka | Krystian Woźniewicz | 27 sierpnia 1967 |
| Trzy pomarańcze | Sergiusz Michałkow | Krystian Woźniewicz | 10 listopada 1968 |
| Tygrysek | Hanna Januszewska | Krystian Woźniewicz | 14 września 1969 |
| Kozalinka | Alena Tomašová | Krystian Woźniewicz | 7 grudnia 1969 |
| Skoczek-Toczek | Jan Malik | Andrzej Androchowicz | 10 maja 1970 |
| Guliwer w krainie Liliputów | Irena i Tadeusz Sowiccy wg Jonathana Swifta | Andrzej Androchowicz | 11 października 1970 |
| Baśniowy las | Jan Ośnica | Krystian Woźniewicz | 12 kwietnia 1971 |
| Szu-Hin | Anna Świrszczyńska | 1972 | |
| Baśń o dwóch braciach | Jan Ośnica | 1972 | |
| Herakles niezwyciężony | Melania Karwatowa, Jacek Jokiel | 1972 | |
| Jak się bawić, to się bawić | Jurij Jelisiejew | Janusz Rudnicki | 1973 |
| Marcelinek Majster Klepka | Stefan Themerson | Janusz Rudnicki | 1973 |
| Czarny koń Trygława | Maria Kann | 1973 | |
| O straszliwym smoku i dzielnym szewczyku | Maria Kownacka | 21 stycznia 1975 | |
| Latający wiatrak | Alina Afanasjew | 1985 |
Nagrody i wyróżnienia
- 1969 – nagroda Miejskiej Rady Narodowej w Szczecinie z okazji piętnastolecia Teatru Lalek „Pleciuga”
- 1971 – III nagroda za reżyserię przedstawienia Herakles niezwyciężony w Państwowym Teatrze Lalek „Pleciuga” w Szczecinie na V Ogólnopolskim Festiwalu Teatrów Lalek w Opolu
- 1973 – dyplom honorowy za reżyserię przedstawienia Baśń o dwóch braciach w Państwowym Teatrze Lalek „Pleciuga” w Szczecinie na II Telewizyjnym Festiwalu Widowisk Lalkowych dla Dzieci
- 1974 – nagroda (zbiorowa) Prezesa Rady Ministrów PRL za twórczość artystyczną w dziedzinie teatru lalek
- 2000 – Świętokrzyskie Jodły - nagroda jury dziecięcego dla przedstawienia Czarnoksiężnik z Krainy Oz Teatru Baj w Warszawie na I Świętokrzyskim Festiwalu Teatrów Lalkowych „Brzechwa i inni” w Kielcach
Odznaczenia
- 1969 – Srebrny Krzyż Zasługi (z okazji Dnia Działacza Kultury)
- 1972 – Zasłużony Działacz Kultury
- 1974 – Medal 30-lecia PRL
- 1978 – Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
- 2003 – Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
- Złoty Medal Zasłużony Kulturze „Gloria Artis”
O Krzysztofie Niesiołowskim
- (...) Krzysztof Niesiołowski wybrał zawód, w którym czary uprawia się z urzędu - profesjonalnie - nie oglądając się na czas. Do swego zawodu przygotował się w Pradze czeskiej. Reżyserzy teatru lalek, a szczególnie polscy reżyserzy podatni byli na wszelkie schizmy i estetyczne herezje. Krzysztof Niesiołowski czy to z ducha praskiej uczelni, czy też z własnych artystycznych przekonań pozostał wierny lalce - stworzonej na wzór i podobieństwo człowieka. (...) Lalka teatralna posiada swój kształt - jest bryłą. Posiada swój kolor - jest plamą. Posiada zdolność ruchu - jest postacią sceniczną. Lalka teatralna ma wielu wielu mistrzów - od plastyka po animatora - i wszystkim gotowa jest służyć. Kto z nich jest gotów służyć lalce? Gotowość spełniania wymagań lalki procentuje w stylu - w estetycznych walorach przedstawień. Krzysztof Niesiołowski posiadał tę prawde od pierwszych lat swojej pracy twórczej. Na niej budował rozwój teatru szczecińskiego. (Henryk Jurkowski w broszurze wydanej z okazji dwudziestolecia Teatru Lalek „Pleciuga”)
Zobacz także
Wspomnienia o Krzysztofie Niesiołowskim
Bibliografia
- Robert Cieślak, Elżbieta Stelmaszczykowa, Pół wieku Teatru Lalek w Szczecinie. „Rusałka” – „Pleciuga” 1953-2003, Teatr Lalek „Pleciuga”, Szczecin 2004
Inne źródła
- Materiały archiwalne ze zbiorów Andrzeja Androchowicza
- Materiały ze zbiorów Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie
- Nekrologi w prasie
