Krzysztof Niesiołowski

Krzysztof Niesiołowski
aktor i reżyser teatrów lalkowych, pedagog
Data urodzenia	1 października 1927
Miejsce urodzenia	Wilno
Data śmierci	28 sierpnia 2013
Miejsce śmierci	Warszawa
Miejsce spoczynku	Cmentarz Wojskowy na Powązkach w Warszawie

Krzysztof Niesiołowski (1927-2013) – aktor i reżyser teatrów lalkowych, dyrektor Teatru Lalek „Pleciuga” w Szczecinie, pedagog

Życiorys

Krzysztof Niesiołowski urodził się 1 października 1927 roku w Wilnie. Był synem znanego malarza i grafika Tymona Niesiołowskiego, profesora Uniwersytu Stefana Batorego w Wilnie. Wraz z rodzicami mieszkał przy ulicy Zamkowej 24. Uczęszczał do szkoły „Dziecko polskie”. Wychowywany w artystycznej atmosferze, teatrem lalek zainteresował się już jako trzynastoletni chłopiec. Obejrzał wówczas przedstawienie Nowe szaty króla w polskim teatrze marionetkowym Olgi Totwen, który działał w ramach Teatru Młodego Widza na ulicy Końskiej w Wilnie.

W 1945 roku wraz z rodzicami opuścił Wilno i osiadł w Toruniu, gdzie jego ojciec współtworzył Wydział Sztuk Pięknych na nowo powstającym Uniwersytecie Mikołaja Kopernika. Po zdaniu matury w 1946 roku, rozpoczął studia na Wydziale Matematyczno-Fizycznym, a następnie Humanistycznym UMK. Podczas studiów poznał Irenę Pikiel, scenografa i założycielkę Teatru Kukiełek „Baj Pomorski”. Zafascynowany sztuką lalkarską jako amator podjął współpracę z tym teatrem. Wkrótce zrezygnował ze studiów i został pełnoprawnym członkiem zespołu aktorskiego. Na scenie zadebiutował rolą Raka w sztuce O Raku-Nieboraku i Pstrągu-Dziwolągu Julii Duszyńskiej. W „Baju Pomorskim” grał przez dwa lata. W tym czasie ponownie próbował podjąć studia, początkowo architektoniczne, a później aktorskie. Dopiero w 1948 roku, za zgodą ojca, rozpoczął studia w nowo otwartej Wyższej Szkole Filmowej w Łodzi. W 1951 roku został przyjęty jako aktor, a następnie asystent reżysera, do warszawskiego Teatru Lalek „Guliwer”. Na scenie tej pod opieką Aleksandry Grzymskiej zadebiutował reżyserując Dziada i babę Józefa Ignacego Kraszewskiego. Z teatrem tym związany był do 1954 roku. Wobec nieistniejących w Polsce kierunków artystycznych, kształcących reżyserów lalkarzy, na wniosek Ministerstwa Kultury został wysłany na czteroletnie studia lalkarskie do Pragi czeskiej. Dyplom na Wydziale Reżyserii Teatru Lalek i Dramaturgii Lalkowej na Divadleni Akademie Muzickych Umeni uzyskał w 1958 roku. Po powrocie do Polski rozpoczął pracę w Teatrze Lalek i Aktora „Baj” w Warszawie (1958-1960). Tu samodzielnie wyreżyserował spektakl Nowe szaty króla Aleksandra Maliszewskiego. W latach 1960-1964 poświęcił się wyłącznie reżyserowaniu. Gościnnie zrealizował 14 premier w teatrach lalek w Poznaniu, Białymstoku, Szczecinie, Lublinie, Rabce, Warszawie, Gdańsku i w Olsztynie.

Od 1961 roku związany ze Szczecinem. Tu zadebiutował jako reżyser przedstawieniem Koziołek Matołek Kornela Makuszyńskiego ze scenografią Zbigniewa Burkackiego (14 października 1961). Po dwuletniej nieobecności powrócił do Szczecina na zaproszenie Ireny Pikiel. Po niej objął stanowisko dyrektora i kierownika artystycznego Teatru Lalek „Pleciuga”. Funkcję tę pełnił od 1 września 1964 do końca października 1973 roku. Kontynuując dzieło swojej wielkiej poprzedniczki, Ireny Pikiel, wprowadził do przedstawień wiele nowatorskich rozwiązań oraz rozszerzył repertuar. Przede wszystkim realizował sztuki lub adaptacje wybitnych dzieł autorów polskich, a także autorów rosyjskich i czeskich.

Blisko współpracował ze Szczecińskim Ośrodkiem Telewizyjnym, dzięki czemu Teatr Lalek „Pleciuga” zaistniał na antenie ogólnopolskiej TVP i w świadomości młodego widza w całym kraju (patrz: Teatr Lalek „Pleciuga” na antenie Telewizji Polskiej). W 1970 wyreżyserował cykl popularnych dobranocek telewizyjnych Opowieści znad morza wg pomysłu Andrzeja Androchowicza i Władysława Wojciechowskiego.

Był inicjatorem i organizatorem Festiwalu Sztuk Historycznych w Teatrach Lalek (1972). W historii szczecińskiego teatru lalek zapisał się przede wszystkim jako orędownik przeniesienia „Pleciugi” z ciasnej willi przy al. Wojska Polskiego do nowej siedziby przy ulicy Kaszubskiej 9.

W październiku 1973 roku opuścił Szczecin i po śmierci Jerzego Dargiela objął funkcję dyrektora i kierownika artystycznego Teatru Lalek „Baj” w Warszawie. Sceną tą kierował aż do przejścia na emeryturę w końcu 2008 roku, realizując ponad czterdzieści premier. Współpracował z wieloma scenami w kraju, m.in. Teatrem Lalki i Aktora „Kubuś” w Kielcach, Teatrem Lalki i Aktora „Kacperek” oraz Teatrem Maska w Rzeszowie, Śląskim Teatrem Lalki i Aktora „Ateneum” w Katowicach, Olsztyńskim Teatrem Lalek, Teatrem Lalki i Aktora im. Hansa Christiana Andersena w Lublinie, Teatrem Lalki i Aktora „Pinokio” w Łodzi, Państwowym Teatrem Lalki „Tęcza” w Słupsku, Teatrem im. Juliusza Osterwy w Gorzowie Wielkopolskim, a także z Teatrem Lalek w Leningradzie.

Był uznanym pedagogiem. W latach 1975-1995 wykładał w Białymstoku na Wydziale Lalkarskim warszawskiej Akademii Teatralnej, wychowując kilka pokoleń aktorów lalkarzy. Uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego.

Zasłużony Członek Związku Artystów Scen Polskich.

Uważany był za jedną z wybitnych osobowości teatru polskiego. Poprzez liczne inscenizacje (zrealizował ponad 120 przedstawień), kierowanie czołowymi scenami lakowymi, a także działalność pedagogiczną, wywarł niewątpliwy wpływ na polski teatr lalek. Stał się wzorem dla wielu artystów lalkarzy. Wiele z jego przedstawień uzyskało nagrody na festiwalach i konkursach.

Zmarł 28 sierpnia 2013 roku w Warszawie. Został pochowany 6 września na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.

Reżyseria przedstawień w Teatrze Lalek „Pleciuga” w Szczecinie

Krzysztof Niesiołowski (lata 60.)

Tytuł	Autor	Data premiery
Koziołek Matołek	Kornel Makuszyński	14 października 1961
Kajtuś Czarodziej	Ryszard Liskowacki wg Janusza Korczaka	20 kwietnia 1963
Gwiezdne wagary	Jadwiga Morawska, Leszek Prorok	5 maja 1964
Nowe szaty króla	Aleksander Maliszewski wg Hansa Christiana Andersena	5 września 1964
Czarodziejski bęben	Zbigniew Kopalko	28 lutego 1965
Doradcy króla Hydropsa	Stanisław Lem	13 listopada 1965
Szu-Hin. Dziewczynka z ryżowych pól	Anna Świrszczyńska	27 marca 1966
Młynek do kawy	Konstanty Ildefons Gałczyński	4 grudnia 1966
Jak się bawić, to się bawić	Jurij Jelisiejew	17 maja 1967
Skoczek-Toczek	Jan Malik	18 lutego 1968
Trzy pomarańcze	Sergiusz Michałkow	20 kwietnia 1968
Tygrysek	Hanna Januszewska	30 listopada 1968
Kozalinka	Alena Tomašová	25 marca 1969
Guliwer w krainie Liliputów	Irena i Tadeusz Sowiccy wg Jonathana Swifta	14 maja 1969
O straszliwym smoku i dzielnym szewczyku	Maria Kownacka	1 października 1969
Baśniowy las	Jan Ośnica	9 maja 1970
Leć głosie po rosie	Natalia Gołębska wg Oskara Kolberga i Jerzego Zaborowskiego	20 września 1970
Herakles niezwyciężony	Melania Karwatowa, Jacek Jokiel	16 października 1971
Baśń o dwóch braciach	Jan Ośnica	18 grudnia 1971
Marcelianek Majster Klepka	Stefan Themerson	15 kwietnia 1972
Czarny koń Trygława	Maria Kann	29 października 1972
Ballada o niesłychanej wojnie kaszanej	Joanna Kulmowa	2 grudnia 1972
Ania Skrzat i Słomiany Hubert	Viteslav Nezval	21 września 1973
Latający wiatrak	Alina Afanasjew	29 kwietnia 1984

Reżyseria przedstawień TL „Pleciuga” dla Telewizji Polskiej (OTV Szczecin)

Z wydawnictwa jubileuszowego (lata 70.)

Tytuł	Autor	Realizacja TV	Data emisji
Czarodziejski bęben	Zbigniew Kopalko		1 listopada 1965
Gwiezdne wagary	Jadwiga Morawska, Leszek Prorok	Krystian Woźniewicz	13 marca 1966
Młynek do kawy	Konstanty Ildefons Gałczyński	Krystian Woźniewicz	1 maja 1967
Kajtuś Czarodziej	Ryszard Liskowacki wg Janusza Korczaka	Krystian Woźniewicz	27 sierpnia 1967
Trzy pomarańcze	Sergiusz Michałkow	Krystian Woźniewicz	10 listopada 1968
Tygrysek	Hanna Januszewska	Krystian Woźniewicz	14 września 1969
Kozalinka	Alena Tomašová	Krystian Woźniewicz	7 grudnia 1969
Skoczek-Toczek	Jan Malik	Andrzej Androchowicz	10 maja 1970
Guliwer w krainie Liliputów	Irena i Tadeusz Sowiccy wg Jonathana Swifta	Andrzej Androchowicz	11 października 1970
Baśniowy las	Jan Ośnica	Krystian Woźniewicz	12 kwietnia 1971
Szu-Hin	Anna Świrszczyńska		1972
Baśń o dwóch braciach	Jan Ośnica		1972
Herakles niezwyciężony	Melania Karwatowa, Jacek Jokiel		1972
Jak się bawić, to się bawić	Jurij Jelisiejew	Janusz Rudnicki	1973
Marcelinek Majster Klepka	Stefan Themerson	Janusz Rudnicki	1973
Czarny koń Trygława	Maria Kann		1973
Latający wiatrak	Alina Afanasjew		1985

Nagrody i wyróżnienia

• 1969 – nagroda Miejskiej Rady Narodowej w Szczecinie z okazji piętnastolecia Teatru Lalek „Pleciuga”
• 1971 – III nagroda za reżyserię przedstawienia Herakles niezwyciężony w Państwowym Teatrze Lalek „Pleciuga” w Szczecinie na V Ogólnopolskim Festiwalu Teatrów Lalek w Opolu
• 1973 – dyplom honorowy za reżyserię przedstawienia Baśń o dwóch braciach w Państwowym Teatrze Lalek „Pleciuga” w Szczecinie na II Telewizyjnym Festiwalu Widowisk Lalkowych dla Dzieci
• 1974 – nagroda (zbiorowa) Prezesa Rady Ministrów PRL za twórczość artystyczną w dziedzinie teatru lalek
• 2000 – Świętokrzyskie Jodły - nagroda jury dziecięcego dla przedstawienia Czarnoksiężnik z Krainy Oz Teatru Baj w Warszawie na I Świętokrzyskim Festiwalu Teatrów Lalkowych „Brzechwa i inni” w Kielcach

Odznaczenia

• 1969 – Srebrny Krzyż Zasługi (z okazji Dnia Działacza Kultury)
• 1972 – Zasłużony Działacz Kultury
• 1974 – Medal 30-lecia PRL
• 1978 – Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
• 2003 – Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
• Złoty Medal Zasłużony Kulturze „Gloria Artis”

O Krzysztofie Niesiołowskim

• (...) Krzysztof Niesiołowski wybrał zawód, w którym czary uprawia się z urzędu - profesjonalnie - nie oglądając się na czas. Do swego zawodu przygotował się w Pradze czeskiej. Reżyserzy teatru lalek, a szczególnie polscy reżyserzy podatni byli na wszelkie schizmy i estetyczne herezje. Krzysztof Niesiołowski czy to z ducha praskiej uczelni, czy też z własnych artystycznych przekonań pozostał wierny lalce - stworzonej na wzór i podobieństwo człowieka. (...) Lalka teatralna posiada swój kształt - jest bryłą. Posiada swój kolor - jest plamą. Posiada zdolność ruchu - jest postacią sceniczną. Lalka teatralna ma wielu wielu mistrzów - od plastyka po animatora - i wszystkim gotowa jest służyć. Kto z nich jest gotów służyć lalce? Gotowość spełniania wymagań lalki procentuje w stylu - w estetycznych walorach przedstawień. Krzysztof Niesiołowski posiadał tę prawde od pierwszych lat swojej pracy twórczej. Na niej budował rozwój teatru szczecińskiego. (Henryk Jurkowski w broszurze wydanej z okazji dwudziestolecia Teatru Lalek „Pleciuga”)

Zobacz także

Wspomnienia o Krzysztofie Niesiołowskim

Źródła

Bibliografia

• Robert Cieślak, Elżbieta Stelmaszczykowa, Pół wieku Teatru Lalek w Szczecinie. „Rusałka” – „Pleciuga” 1953-2003, Teatr Lalek „Pleciuga”, Szczecin 2004

Inne

• Materiały archiwalne ze zbiorów Andrzeja Androchowicza
• Materiały ze zbiorów Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie
• Nekrologi w prasie

Autor opracowania: Andrzej Androchowicz