Ryszard Major
| Ryszard Major | |||
| reżyser teatralny | |||
| |||
| Data urodzenia | 28 lutego 1948 | ||
| Miejsce urodzenia | Kraków | ||
| Data śmierci | 4 września 2010 | ||
| Miejsce śmierci | Szczecin | ||
| Miejsce spoczynku | Cmentarz Centralny (kw. 22B-11-9) | ||
| Lokalizacja grobu | zobacz na mapie | ||
Ryszard Major (1948-2010) – reżyser teatralny, aktor, dyrektor teatrów
Życiorys
Ryszard Major urodził się 28 lutego 1948 roku w Krakowie. Ukończył filologię polską na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie (1971) i Wydział Reżyserii Dramatu Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie. Był założycielem i kierownikiem słynnego teatru studenckiego Pleonasmus, który działał w latach 1970–1976 przy Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1974 roku reżyserował wybrane widowiska świnoujskiego Festiwalu Artystycznego Młodzieży Akademickiej (FAMA).
W latach 1975-1982 w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku wyreżyserował 25 spektakli, m.in. Bal w operze Juliana Tuwima, Marię Stuart Fryderyka Schillera, Wieczór Trzech Króli Williama Shakespeare'a, Białe małżeństwo Tadeusza Różewicza, Wieloryba Władysława Zawistowskiego, Sto rąk, sto sztyletów Jerzego Żurka, Teatr osobny Mirona Białoszewskiego, Iwonę księżniczkę Burgunda Witolda Gombrowicza. Pracował także w gdańskim Teatrze Miniatura i Teatrze Miejskim w Gdyni. Wspólnie z aktorką Bogusławą Czosnowską był założycielem Studium Aktorskiego przy Teatrze Wybrzeże.
Od 1982 roku związany ze Szczecinem, gdzie do 1990 roku sprawował funkcję dyrektora artystycznego Teatru Współczesnego. W latach 1990-1993 roku piastował stanowisko dyrektora naczelnego i artystycznego Bałtyckiego Teatru Dramatycznego im. Juliusza Słowackiego w Koszalinie. Jednocześnie z przerwami reżyserował w Teatrze Polskim w Szczecinie. Później pracował w Teatrze im. Juliusza Osterwy w Gorzowie. Początkowo jako dyrektor naczelny i artystyczny (1995-2002), a następnie jako reżyser (od 1 grudnia 2002 do 31 sierpnia 2004). W Gorzowie zasłynął spektaklem Taki nam się snuje dramat, będącym autorskim połączeniem Wesela Stanisława Wyspiańskiego, Tanga Sławomira Mrożka i Iwony księżniczki Burgunda Witolda Gombrowicza.
Od 8 maja 2009 roku ponownie w Szczecinie. Aż do śmierci reżyserował w Teatrze Polskim. Współpracował również z Teatrem Krypta oraz z Teatrem Telewizji, dla którego m.in. wyreżyserował: Aktora Cypriana Kamila Norwida (1975), Krystynę Augusta Strindberga (1980), Ślub Witolda Gombrowicza (1983), Zapisz to Miron Mirona Białoszewskiego (1988), Listy do Niny Stanisława Ignacego Witkiewicza (1988).
Specjalizował się w inscenizacjach tekstów literatury polskiej, a jego ulubionym autorem był Witold Gombrowicz. Wyreżyserował ponad sto spektakli teatralnych. Często współpracował ze scenografką Ewą Krechowicz. Wraz ze swoimi przyjaciółmi, scenografem Janem Banuchą i kompozytorem Andrzejem Głowińskim, tworzyli słynny w środowisku teatralnym tercet. Wspólnie przygotowali kilkadziesiąt niezapomnianych przedstawień teatralnych. Pożegnalnym spektaklem reżysera, nad którym pracował już w trakcie choroby, był Bal manekinów Brunona Jasieńskiego (premiera w lutym 2010 roku w Teatrze Wybrzeże).
Zmarł 4 września 2010 roku w Szczecinie po długiej i ciężkiej chorobie. Pochowany został 9 września na Cmentarzu Centralnym (kw. 22B-11-9).
Reżyseria (Szczecin)
Teatr
| Tytuł | Autor | Teatr | data premiery |
|---|---|---|---|
| Łyżki i księżyc | Emil Zegadłowicz | Teatr Polski | 27 września 1981 |
| Pokojówki | Jean Genet | Teatr Współczesny | 16 października 1982 |
| Operetka | Witold Gombrowicz | Teatr Współczesny | 10 grudnia 1982 |
| Czekając na Godota | Samuel Beckett | Teatr Współczesny | 25 lutego 1983 |
| Kobieta, która zabiła | Sidney Garrick | Teatr Współczesny | 18 czerwca 1983 |
| Miłość Don Perlimplina do Belisy w jego ogrodzie | Federico Garcia Lorca | Teatr Współczesny | 28 października 1983 |
| Nie-Boska komedia | Zygmunt Krasiński | Teatr Współczesny | 16 grudnia 1983 |
| Wysocki | Władysław Zawistowski | Teatr Współczesny | 14 września 1984 |
| Białe małżeństwo | Tadeusz Różewicz | Teatr Współczesny | 21 grudnia 1984 |
| Matka | Stanisław Ignacy Witkiewicz | Teatr Współczesny | 14 czerwca 1985 |
| W mrokach złotego pałacu, czyli Bazylissa Teofanu | Tadeusz Miciński | Teatr Współczesny | 6 grudnia 1985 |
| Jak się kochają w niższych ... | Alan Ayckbourn | Teatr Współczesny | 15 marca 1986 |
| Baśń o wronim oku | Jacek Kotlica | Teatr Współczesny | 17 maja 1986 |
| Ławeczka | Aleksander Gelman | Teatr Współczesny | 14 marca 1987 |
| Opętanie | Witold Gombrowicz | Teatr Współczesny | 24 maja 1985 |
| Wesele | Stanisław Wyspiański | Teatr Współczesny | 5 grudnia 1987 |
| Jak tu dzisiaj grać? | Kabaret Klim | Teatr Współczesny | 6 lutego 1988 |
| Tyle wiatru wokoło | Józef Narkowicz | Teatr Współczesny | 19 lutego 1988 |
| Kabaret Kici-Koci | Miron Białoszewski | Teatr Współczesny | 26 listopada 1988 |
| Pieśń nad pieśniami | Wiesław Dymny | Teatr Współczesny | 18 grudnia 1988 |
| Historia | Witold Gombrowicz | Teatr Współczesny | 24 czerwca 1990 |
| Bunia | Roberto Cossa | Teatr Polski | 27 marca 1993 |
| Bal u Salomona | Konstanty Ildefons Gałczyński | Teatr Krypta | 21 kwietnia 1993 |
| Ferdydurke | Witold Gombrowicz | Teatr Polski | 4 czerwca 1994 |
| Ubu król, czyli Polacy | Alfred Jarry | Teatr Polski | 13 listopada 1994 |
| Podróż do końca mapy | Władysław Zawistowski | Teatr Polski | 10 lutego 1996 |
| Damy i huzary | Aleksander Fredro | Teatr Współczesny | 13 września 1997 |
| Sztuka | Yasmina Reza | Teatr Polski (scena Teatr Kameralny) | 25 września 1998 |
| Wizyta starszej pani | Friedrich Dürrenmatt | Teatr Polski | 6 lutego 1999 |
| Wieczór teatralny z Konstantym | Konstanty Ildefons Gałczyński | Teatr Polski | 16 lutego 2003 |
| Faust | Johann Wolfgang Goethe | Teatr Polski | 8 listopada 2003 |
| Elementarz | Marian Falski | Teatr Polski | 1 września 2004 |
| Zbrodnia z premedytacją | Witold Gombrowicz | Teatr Krypta | 5 marca 2005 |
| Don Kichot | Miguel de Cervantes | Teatr Polski | 11 listopada 2006 |
| Pułkownik-Ptak | Christo Bojczew | Teatr Polski | 16 lutego 2008 |
| Na czworakach | Tadeusz Różewicz | Teatr Polski | 23 maja 2009 |
Telewizja
| Tytuł | Autor | Teatr | Data premiery |
|---|---|---|---|
| Czekając na Godota | Samuel Beckett | Teatr Telewizji (cykl: Wieczór w teatrze) - przeniesienie z Teatru Współczesnego | 25 lutego 1983 |
Nagrody i wyróżnienia
- 1974 – nagroda III stopnia za reżyserię przedstawienia Teatr osobny Mirona Białoszewskiego w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku na XV FPSW we Wrocławiu
- 1981 – nagroda teatralna wojewody gdańskiego za twórcze poszukiwania w dziedzinie teatru lalek - za reżyserię przedstawienia Wyspa wierszy pana Tuwima w Teatrze Lalki i Aktora Miniatura w Gdańsku
- 1982 – nagroda Prezydenta m.Gdańska za upowszechnianie kultury i sztuki
- 1983 – nagroda Redakcji Tygodnika „Fakty” w Bydgoszczy
- 1983 – nagroda za reżyserię przedstawień Ślub Witolda Gombrowicza w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku i Czekając na Godota Samuela Becketta w Teatrze Współczesnym w Szczecinie na XXV FTPP w Toruniu
- 1984 – nagroda za reżyserię przedstawienia Miłość don Perlimplina do Belisy w jego ogrodzie Federica Garcii Lorki w Teatrze Współczesnym w Szczecinie na XIX OPTMF w Szczecinie
- 1987 – III Nagroda Publiczności i nagroda jury dla przedstawienia Ławeczka Aleksandra Gelmana w Teatrze Współczesnym w Szczecinie na XXII OPTMF w Szczecinie
- 1993 – nagroda RM i Zarządu miasta Szczecina dla Teatru Krypta w Szczecinie za przedstawienie Bal u Salomona Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego na XXVIII OPTMF w Szczecinie
- 1994 – Nagroda Towarzystwa Przyjaciół Teatru im.Osterwy w Gorzowie
- 1998 – nominacja spektaklu Damy i huzary do Bursztynowego Pierścienia 1998
- 2000 – Nagroda Kulturalna Prezydenta miasta Gorzowa za reżyserię spektakli Taki nam się snuje dramat oraz Żegnaj, Judaszu Ireneusza Iredyńskiego
- 2010 – nagroda marszałka województwa pomorskiego za całokształt twórczości
Odznaczenia
- 1975 – Odznaka Janka Krasickiego
- 1979 – Brązowy Krzyż Zasługi
- 1984 – Złoty Krzyż Zasługi
- 1985 – Zasłużony Działacz Kultury
O Ryszardzie Majorze
- Wybitny twórca, mający poczucie olbrzymiej wartości i ważności tego, co robi, a jednocześnie pokorny i bardzo cichy (Adam Opatowicz – dyrektor Teatru Polskiego w Szczecinie)
- Ryszard Major był reżyserem „literackim”, świetnie „czytał”, analizował tekst sceniczny, umiał być też precyzyjny warsztatowo, chętnie grał teatralną konwencją. Interesowały go relacje między Człowiekiem i Historią - ukazywał rządzące nimi mechanizmy, twarde prawa, jakim podlega jednostka. Często podejmował temat Twórca i Świat. (Artur D. Liskowacki – krytyk teatralny, pisarz, dziennikarz „Kuriera Szczecińskiego”)
Ryszard Major w prasie
- Artur Daniel Liskowacki,Jest teatr! Gdzie publiczność? (rozmowa z Ryszardem Majorem, kierownikiem artystycznym Teatru Współczesnego w Szczecinie), „Morze i Ziemia” 1983 nr 26, s. 8
Bibliografia
- Encyklopedia Szczecina t. I A-O (pod red. Tadeusza Białeckiego, autor hasła Ryszard Markow), Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 1999
Inne źródła
- Materiały ze zbiorów Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie
- Fotografie ze zbiorów Teatru Współczesnego w Szczecinie
