Wela Lam

Wela Lam
aktorka, reżyserka, tancerka, choreografka
(fot. ze zbiorów Instytutu Teatralnego w Warszawie)
Data urodzenia	24 września 1922
Miejsce urodzenia	Poznań

Wela Lam (ur. 1922) – aktorka, reżyserka, tancerka, choreografka

Życiorys

Wela Lam (także Wela Lam-Ziemnowiczowa) urodziła się 24 września 1922 roku w Poznaniu. Pochodziła z rodziny o zamiłowaniach humanistycznych i artystycznych. Jej ojciec Władysław był w okresie międzywojennym nauczycielem rysunków w miejscowym gimnazjum, a po wojnie współorganizatorem Wydziału Architektury na Politechnice Gdańskiej oraz wykładowcą malarstwa w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Pięknych w Sopocie. Stryj Stanisław znanym wydawcą w Paryżu, a pradziad Jan autorem głośnej satyry na stosunki panujące w cesarsko-królewskiej Galicji, Wielki świat Capowic.

W wieku czterech lat zaczęła uczęszczać do prywatnej szkoły tańca i rytmiki Walentyny Szaposznikow-Wiechowiczowej, jednej z prekursorek w Polsce nauki tańca metodą Emila Jaques'a Dalcroze'a.

W 1934 roku wyjechała do Lwowa, gdzie jej ojciec objął posadę nauczyciela akademickiego na tamtejszej Politechnice. Od września 1934 do 1935 roku kontynuowała naukę tańca metodą Dalcroze'a. W 1935 roku została przyjęta do Zawodowej Szkoły Tańca Artystycznego p. Waydowej, do klasy prowadzonej przez Marynę Broniewską. Z jej grupą taneczną występowała we Lwowie i w Katowicach do wiosny 1939 roku.

Małą maturę zdała w czerwcu 1938 roku. Jako początkująca nauczycielka prowadziła zajęcia z rytmiki w Szkole Muzycznej Gonetta (sez. 1938/39), równocześnie jako asystentka nauczycielki uczyła rytmiki w Szkole Muzycznej Anny Niementowskiej (Lwowskie Konserwatorjum Muzyczne im. Karola Szymanowskiego). W 1939 roku od nowo mianowanego dyrektora Teatru Wielkiego we Lwowie, Mieczysława Szpakowicza, otrzymała propozycję zatrudnienia w sez. 1939/40 w charakterze kierownika rytmizacji akcji. Wybuch wojny przeszkodził jednak w realizacji tych planów.

W maju 1941 roku zdała dużą maturę. W tym samym roku została przyjęta na drugi rok Technikum (Studium) Finansowo-Ekonomicznego. Wybuch wojny niemiecko-radzieckiej przerwał dalsze studia. Do końca wojny pracowała jako służąca, pomoc kuchenna i kelnerka.

Po zakończeniu wojny wyjechała do Krakowa. W lutym 1945 roku, z Wydziału Kultury i Sztuki Urzędu Wojewódzkiego, otrzymała zezwolenie na otwarcie szkoły tańca artystycznego. Szkołę tę prowadziła od maja 1945 do czerwca 1946 roku. W drugiej połowie 1945 roku stanęła przed Państwową Komisją Weryfikacyjną Zawodowego Związku Muzyków RP jako tancerka i pedagog szkół muzycznych. W wyniku pozytywnej weryfikacji 5 września 1945 roku została przyjęta do ZZM RP (nr leg. 4550). Po kilku latach, w maju 1948 roku, po reorganizacji Związku, została członkiem ZZPSK.

We wrześniu 1945 roku rozpoczęła pracę w Krakowskiej Szkole Umuzykalniającej. Na potrzeby rytmiki opracowała samodzielnie program, który po zatwierdzeniu przez Departament Szkolnictwa Muzycznego Ministerstwa Kultury i Sztuki, został wprowadzony do nauczania tego przedmiotu.

Niemal od początku pobytu w Krakowie związała się z Teatrem Miejskim im. Juliusza Słowckiego. Tu m.in. stworzyła scenografię do Antygony Sofoklesa w reż. Teofila Trzcińskiego (21 września 1945). W lutym i w marcu 1946 na scenie teatru poprowadziła dwa występy swoich uczennic. Przedstawienia te dano także w świetlicach podkrakowskich fabryk.

Od września 1946 do marca 1947 roku kierowała zespołem tanecznym Teatru Dramatycznego Marynarki Wojennej w Gdyni. W lutym 1947 roku przygotowała choreografię do Rozkosznej dziewczyny R. Benatzky'ego. Wraz z zespołem dała cykl występów tanecznych na terenie Wybrzeża.

Po rozwiązaniu teatru, w kwietniu 1947 roku została zaangażowana do Teatru Polskiego w Poznaniu. W czerwcu tego samego roku wystąpiła na poznańskiej scenie w roli Błazna w Wiele hałasu o nic W. Shakespeare'a. Była również autorką choreografii do tego przedstawienia.

W lipcu 1947 roku zdała w Łodzi egzamin aktorski przed Państwową Komisją Egzaminacyjną, na czele której stał Bohdan Korzeniewski,

W grudnia 1947 roku, na zaproszenie dyrektora Wilama Horzycy, weszła w skład zespołu aktorskiego i została choreografem Teatru Ziemi Pomorskiej w Toruniu. Równocześnie prowadziła Prywatną Szkołę Tańca. W lutym 1948 roku dwukrotnie wystąpiła na scenie teatru.

W drugiej połowie 1948 roku powróciła do Poznania. Grała i przygotowywała choreografię m.in. w Teatrze Polskim, w Komedii Muzycznej, w Teatrze Aktora i Lalki oraz w Teatrze Młodego Widza. W latach 1950-1955 związana była ze scenami Ludowego Teatru Muzycznego w Warszawie oraz Teatrem im. Stefana Jaracza w Olsztynie-Elblągu.

W latach 1955-1963 przebywała w Szczecinie. W tutejszych Państwowych Teatrach Dramatycznych grała, była asystentem reżysera oraz autorką choreografii. W 1956 roku została zaproszona przez Aleksandra Fogla, ówczesnego kierownika artystycznego Teatru Lalek „Rusałka”, do współpracy z tą sceną w charakterze reżysera. W 1958 roku z ramienia szczecińskiego Oddziału SPATiF kandydowała do Miejskiej Rady Narodowej. Zabiegała o utworzenie w Szczecinie ośrodka skupiającego inicjatywy kulturalne oraz wybudowanie w mieście sali widowiskowej.

W 1963 roku powróciła do Torunia, gdzie została aktorką i choreografem Teatru im. Wilama Horzycy. Od 1965 roku aż do przejścia na emeryturę była związana z Bałtyckim Teatrem Dramatycznym im. Juliusza Słowackiego w Koszalinie. Grała, reżyserowała, zajmowała się choreografią, była korepetytorem baletu. Ćwierćwiecze pracy zawodowej na scenie obchodziła 4 czerwca 1974 roku.

Teatr (Szczecin)

Tytuł	Autor (Adaptacja)	Reżyseria	Forma twórczości	Rola	Teatr	Data premiery
Miłość, humor i piosenka (program estradowy)	różni autorzy		obsada aktorska		Estrada Szczecińska	1955 (trasa objazdowa) - Świnoujście, Wolin, Gryfice, Trzebiatów, Kołobrzeg, Białogard, Łobez, Świdwin, Połczyn, Drawsko, Złocieniec, Wałcz, Piła, Złotów, Człuchów
Grube ryby	Michał Bałucki	Marian Godlewski	obsada aktorska	Helena	Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski)	21 października 1955
Maturzyści	Zdzisław Skowroński	Aleksander Fogiel	obsada aktorska	Domańska, nauczycielka	Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski)	14 stycznia 1956
Osiem lalek i jeden miś	Irena Jurgielewiczowa	Wela Lam	reżyseria		Teatr Lalek „Rusałka”	19 lutego 1956
Lampa Aladyna	Henryk Ryl, Janusz Makarczyk	Aleksander Fogiel	współpraca reżyserska		Teatr Lalek „Rusałka”	19 maja 1956
Żołnierz i bieda	Samuel Marszak	Aleksander Fogiel	współpraca reżyserska		Teatr Lalek „Rusałka”	14 lipca 1956
Panie Kochanku	Józef Ignacy Kraszewski	Nina Burska	obsada aktorska	Leosia Puciatówna	Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny)	10 grudnia 1956
Pastorałka	Leon Schiller	Ludwik Benoit	choreografia		Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny)	22 grudnia 1956
Książę i żebrak	(Wela Lam i Aleksander Fogiel) wg Marka Twaina	Wela Lam	adaptacja (wspólnie z Aleksandrem Foglem, reżyseria		Teatr Lalek „Rusałka”	17 lutego 1957
Skarga przeciw nieznanemu	Georges Neveaux	Stefan Drewicz (i inscenizacja)	obsada aktorska		Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski)	17 maja 1957
Żeglarz	Jerzy Szaniawski	Aleksander Rodziewicz	obsada aktorska	Iza	Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny)	28 września 1957
Las	Aleksander Ostrowski	Jerzy Walden	obsada aktorska	Aksjusza	Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski)	27 marca 1958
Awantury w Chioggi	Carlo Goldoni	Aleksander Fogiel	asystent reżysera, choreografia, obsada aktorska	Orsetta	Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski)	17 maja 1958
Sen nocy letniej	William Shakespeare	Zbigniew Kopalko	asystent reżysera, choreografia, obsada aktorska	Puk	Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny)	4 października 1958
Pamiętnik Anny Frank	Frances Goodrich, Albert Hackett	Jan Maciejowski	obsada aktorska	Miep	Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski)	5 maja 1959
Madame Sans-Gene	Victorien Sardou	Henryk Lotar	asystent reżysera, choreografia, obsada aktorska	Pani de Bassano, Roussette	państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny)	3 czerwca 1959
Doradca królewski	Kuo Mo-Żo	Aleksander Rodziewicz	choreografia		Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny)	31 października 1959
Zaczarowana złotówka	Helena Bychowska	Janusz Obidowicz	choreografia		Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski)	5 marca 1960
Skrzypce, które przynoszą śmierć	Andrzej Makarewicz	Janusz Obidowicz	obsada aktorska		Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski)	1 lipca 1960
Na krakowską nutę	Lesław Mazurkiewicz wg Igrców Adama Polewki	Lesław Mazurkiewicz	obsada aktorska		Klub „13 Muz” Kawiarnia Literacka	22 sierpnia 1960
Kram z piosenkami	Leon Schiller	Barbara Fijewska	obsada aktorska	Matka; Panna Klara	Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny)	15 września 1960
Wieczór twórczości Boya	Tadeusz Boy-Żeleński	Lesław Mazurkiewicz	obsada aktorska		Klub „13 Muz” Kawiarnia Literacka	3 października 1960
Wielki bluff	Juliusz Głowacki	Aleksander Rodziewicz	obsada aktorska	Emma Hopkins	Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny)	16 lutego 1961
Sto dni małżeństwa	Marta Gergely	Zdzisław Tobiasz	obsada aktorska	Sekretarka	Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski)	1 czerwca 1961
Kordian	Juliusz Słowacki	Ryszard Sobolewski	obsada aktorska	Czarownica; Głos daleki kobiety	Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny)	16 stycznia 1962
Umierają dobrzy ludzie...	Ryszard Liskowacki	Aleksander Rodziewicz	obsada aktorska	Zofia	Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny)	4 maja 1962
Damy i huzary	Aleksander Fredro	Józef Gruda	obsada aktorska	Panna Aniela	Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny)	6 czerwca 1962
Wesele	Stanisław Wyspiański	Józef Gruda	obsada aktorska	Chochoł; Czepcowa	Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny)	18 stycznia 1963

Zdjęcia ze spektakli

• 

  Wela Lam (Helena), Wincenty Wesołowski (Burczyński) i Jan Daszewski (Pagatowicz) w Grubych rybach (1955) - fot. Grażyna Wyszomirska

• 

  Wela Lam

Bibliografia

• Materiały ze zbiorów Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie, m.in. życiorys własnoręcznie sporządzony przez aktorkę

Autor opracowania: Andrzej Androchowicz

Redakcja: Sylwia Wesołowska