Janusz Bukowski

Janusz Bukowski
aktor, reżyser, dyrektor teatru
Data urodzenia	7 grudnia 1941
Miejsce urodzenia	Gorzyce k. Sandomierza
Data śmierci	22 września 2005
Miejsce śmierci	Praga (Czechy)
Miejsce spoczynku	Cmentarz Bródnowski w Warszawie (kw. 54I-1-28)

Janusz Bukowski (1941-2005) – aktor teatralny i filmowy, reżyser, dyrektor Teatru Polskiego w Szczecinie, pedagog

Życiorys

Janusz Bukowski urodził się 7 grudnia 1941 w Gorzycach k. Sandomierza. W 1963 roku z wyróżnieniem ukończył Wydział Aktorski Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej im. A. Zelwerowicza w Warszawie, a w 1976 roku Wydział Reżyserii tej uczelni (dyplom 1977). Po studiach został zaangażowany przez Adama Hanuszkiewicza do Teatru Powszechnego w Warszawie. Tam zadebiutował rolą Chochoła w Weselu S. Wyspiańskiego. Na scenie tej wystąpił m.in. w roli Atosa w Trzech muszkieterach A. Dumasa, Pana w sztuce Dla miłego grosza A. Korzeniowskiego, Piestriakowa w Zbrodni i karze F. Dostojewskiego, Figara w Weselu Figara Beaumarchaise'go, Kochanka w Ich czworo G. Zapolskiej. Najczęściej występował w sztukach reżyserowanych przez Adama Hanuszkiewicza, razem z którym w 1968 roku przeszedł do Teatru Narodowego. W Narodowym grywał niemal we wszystkich sztukach. Później był aktorem Teatru Klasycznego (przyszły Teatr Studio 1972-1974). W 1974 roku powrócił do Teatru Powszechnego, gdzie występował do 1976 roku.

Od 1977 roku w Szczecinie, gdzie powierzono mu kierownictwo artystyczne i naczelną dyrekcję Teatru Polskiego. Był także aktorem tej sceny, na której stworzył kilka interesujących kreacji, m.in. Łopachina w Wiśniowym sadzie Antoniego Czechowa, Stefana w Daczy Ireneusza Iredyńskiego, Radosta w Ślubach panieńskich Aleksandra Fredry. Za czasów jego dyrekcji Teatr Polski przeżywał okres swojej świetności. W 1978 roku, po raz pierwszy w historii szczecińskich scen, wystawił poemat Adama Mickiewicza Pan Tadeusz. Spektakl w adaptacji Jerzego Adamskiego i z muzyką Andrzeja Kurylewicza stał się wielkim sukcesem artystycznym. Grany ponad 200 razy, zdobył wiele nagród, a zespół Teatru Polskiego odbył z nim tournée po większych miastach Polski, Stanów Zjednoczonych i Kanady (1980). Był członkiem Rady Programowej almanachu społeczno-kulturalnego „Morze i Ziemia”.

W 1981 roku powrócił do Warszawy. Początkowo grał w Teatrze Dramatycznym, a potem w Nowym. Od 1990 roku był aktorem i reżyserem teatru Ochota. na tej scenie stworzył wiele wybitnych keracji, m.in. jako Eddie w Widoku z mostu Arthura Millera, On w Otwórz drzwi Krzysztofa Choińskiego, Radost w Ślubach panieńskich Aleksandra Fredry, Fietisow w Pułkowniku Ptaku Christo Bojczewa. Często na scenie występował z żoną, Ewą Wawrzoń.

Jako aktor i reżyser współpracował z Teatrem Telewizji. Wystąpił w ponad 40 rolach. Wyreżyserował m.in. Pana Damazego. Był również cenionym aktorem i reżyserem radiowym. Z Teatrem Polskiego Radia związany był od początku lat sześćdziesiątych.

Wystąpił w kilkudziesięciu filmach fabularnych, najczęściej w rolach drugoplanowych. Przez reżyserów chętnie obsadzany był w rolach ludzi prawych, odważnych, prostolinijnych. Grywał wojskowych, partyzantów, oficerów milicji, a także lekarzy i dziennikarzy. Na ekranie zadebiutował epizodem w filmie Liczę na wasze grzechy (1963). Wystąpił m.in. w filmach Bariera (1966), Julia, Anna, Genowefa (1967), Tabliczka marzenia (1968), Dzień oczyszczenia (1969), Akcja „Brutus” (1970), Zaraza (1971), To ja zabiłem (1974), Baryton (1984), C.K. Dezerterzy (1985), Prywatne śledztwo (1986), Konsul (1989), Symetria (2003). Grając na przekór dotychczasowym postaciom, stworzył niezwykle interesującą kreację hitlerowskiego zbrodniarza Baldura von Schiracha w głośnym Epilogu norymberskim Jerzego Antczaka.

Dużą popularność przyniosły mu role w serialach telewizyjnych, m.in. radiotelegrafisty w Stawce większej niż życie, Zbójnika Wróblika w Janosiku, Milicjanta w Czterdziestolatku, Majora Kalety w Pograniczu w ogniu, Prokuratora generalnego w Ekstradycji, Pana Józefa w Sforze, Adwokata w Na dobre i na złe. Jako Reporter w cyklu Najważniejszy dzień życia był postacią łącząca dziewięć niezależnych od siebie tematycznie filmów telewizyjnych. Wystąpił także w roli Grzegorza Białka w pierwszej polskiej telenoweli W labiryncie (1988-1991).

Na swoim koncie miał również kilkadziesiąt, wysoko cenionych, ról w dubbingu. Swojego głosu użyczał najczęściej w filmach dla dzieci i młodzieży. Był także reżyserem dubbingu.

Wykładał w łódzkiej PWSFTviT.

Był społecznikiem i organizatorem życia teatralnego, wieloletnim członkiem Oddziału Warszawskiego ZASP oraz członkiem zarządu Głównego i wiceprezesem tego stowarzyszenia (2002-2004). W 2000 roku został wybrany przewodniczącym nowo powstałego Związku Zawodowego Aktorów Warszawy, przekształconego później w Związek Zawodowy Aktorów Polskich.

Ma dwoje dzieci. Syn Michał (ur. 1971) jest również aktorem.

Zmarł nagle 22 września 2005 roku w Pradze (Czechy), podczas kongresu Międzynarodowej Federacji Aktorów (FIA), w którym uczestniczył z ramienia ZASP. Został pochowany na Cmentarzu Bródnowskim w Warszawie (kw. 54I-1-28).

Twórczość teatralna (Szczecin)

Tytuł	Autor	Reżyseria	Forma twórczości	Postać	Teatr	data premiery
Przedwiośnie	Stefan Żeromski	Janusz Bukowski	reżyseria, obsada aktorska	Cezary Baryka	Teatr Polski	12 marca 1977
Antygona	Sofokles	Janusz Bukowski	reżyseria		Teatr Polski (Sala Bogusława Zamku Książąt Pomorskich)	3 listopada 1977
Pan Tadeusz	Adam Mickiewicz	Janusz Bukowski	reżyseria, obsada aktorska	Narrator I; Sędzia	Teatr Polski	4 lutego 1978
Wiśniowy sad	Antoni Czechow	Janusz Bukowski	reżyseria, obsada aktorska	Jermołaj Aleksiejewicz Łopachin	Teatr Polski	21 października 1978
Don Juan	Molière	Bohdan Cybulski	obsada aktorska	Sganarel	Teatr Polski	10 marca 1979
Dwór nad Narwią	Jarosław Marek Rymkiewicz	Janusz Bukowski	reżyseria		Teatr Polski	19 maja 1979
Dacza	Ireneusz Iredyński	Wanda Laskowska	obsada aktorska	Stefan	Teatr Polski	28 czerwca 1979
Co u pana słychać?	Krzysztof Kąkolewski	Janusz Bukowski	reżyseria		Teatr Polski (Sala Prób)	9 października 1979
Fantazy, czyli Nowa Dejanira	Juliusz Słowacki	Janusz Bukowski	reżyseria		Teatr Polski	8 grudnia 1979
Biorę z tobą ślub	Jadwiga Wilanowska	Janusz Bukowski	reżyseria, obsada aktorska	Dyrektor teatru	Teatr Polski (Sala Prób)	27 maja 1980
Romeo i Julia	William Shakespeare	Janusz Bukowski	scenariusz, reżyseria		Teatr Polski	21 czerwca 1980
Lilla Weneda	Juliusz Słowacki	Janusz Bukowski	reżyseria		Teatr Polski	13 grudnia 1980
Śluby panieńskie, czyli Magentyzm serca	Aleksander Fredro	Andrzej Zaorski	obsada aktorska	Radost	Teatr Polski	9 kwietnia 1981

Na scenie i za kulisami

• 

  W kostiumie Sędziego z Pana Tadeusza (1978)

• 

  Z aktorem i reżyserem Tadeuszem Żuchniewskim (8 kwietnia 1978)

Radio (Szczecin)

Tytuł słuchowiska	Autor	Reżyseria	Adaptacja radiowa	Forma twórczości	Data pierwszej emisji
Zrozumieć morze	wiersze różnych poetów	Zbigniew Kosiorowski	Zbigniew Kosiorowski	recytacje	18 czerwca 1978
Za tydzień Freetown	Marian Kowalski	Janusz Bukowski	Anna Waraczewska	reżyseria	11 sierpnia 1979
Oda do młodości; Nasi	Zbigniew Brzozowski	Sylwester Woroniecki		obsada aktorska	1 czerwca 1980
Dekada	Stanisław Zajączek	Sylwester Woroniecki		obsada aktorska	11 grudnia 1980
Wiersze (1970-1980)	Stanisław Zajączek	Sylwester Woroniecki		recytacje	5 lutego 1981
Eine kleine	Artur Daniel Liskowacki	Sylwester Woroniecki	Sylwester Woroniecki	obsada aktorska	10 marca 2002

Nagrody

• 1977 – nagroda za rolę Cezarego Baryki w Przedwiośniu wg Stefana Żeromskiego w Teatrze Polskim w Szczecinie na XIX Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu
• 1977 – Nagroda „Głosu Szczecińskiego”
• 1978 – Bursztynowy Pierścień
• 1979 – Bursztynowy Pierścień
• 1980 – nagroda dla teatru i za reżyserię przedstawienia Dwór nad Narwią Jarosława Marka Rymkiewicza w Teatrze Polskim w Szczecinie na XXII Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu
• 1980 – Nagroda „Trybuny Ludu” za działalność artystyczną i upowszechnianie sztuki teatralnej w środowisku robotniczym i wśród młodzieży Pomorza Zachodniego

Odznaczenia

• 1970 – Srebrny Krzyż Zasługi
• 1980 – Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
• Zasłużony Działacz Kultury

O Januszu Bukowskim

• (...) Rolę Łopachina wyznaczył dla siebie sam reżyser, Janusz Bukowski. Rolę arcytrudną, bo chodzi o najbardziej złożoną postać. O człowieka, z którego, jak w pierwszych scenach, przebija jeszcze prostactwo mimo nabytej ogłady, opanowanego, a jednocześnie trawionego niepohamowaną ambicją pokazania światu czego jest wart on, syn chłopa pańszczyźnianego, niedawnego poddanego Raniewskich. Sądzę, że Bukowskiemu powiodło się w tej roli jedynie połowicznie. Po prostu w rysunku swojej postaci nie uwiarygodnił w pełni jej chłopskiego rodowodu. Inna sprawa, że pozwala o tym zapomnieć w świetnej scenie, kiedy oznajmia, że to on właśnie jest odtąd właścicielem wiśniowego sadu. (Z. Wrzos, A życie przemija, „Głos Szczeciński” 1978 nr 250, s. 4)

Bibliografia

• Artyści sceny polskiej w ZASP 1918-2008 (pod red. Andrzeja Rozhina), ZASP, Warszawa 2008
• Zbigniew Jarzębowski, Słuchowiska szczecińskiego radia, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2009
• Kto jest kim w Polsce 1984 Edycja 1, Wydawnictwo Inerpress, Warszawa 1984

Inne źródła

• Strona internetowa Instytutu Teatralnego im. Z. Raszewskiego w Warszawie
• Strona internetowa PWSFTViT w Łodzi

Autor opracowania: Andrzej Androchowicz