Janusz Bukowski
Janusz Bukowski | |||
aktor, reżyser, dyrektor teatru | |||
| |||
Data urodzenia | 7 grudnia 1941 | ||
Miejsce urodzenia | Gorzyce k. Sandomierza | ||
Data śmierci | 22 września 2005 | ||
Miejsce śmierci | Praga (Czechy) | ||
Miejsce spoczynku | Cmentarz Bródnowski w Warszawie (kw. 54I-1-28) | ||
Janusz Bukowski (1941-2005) – aktor teatralny i filmowy, reżyser, dyrektor Teatru Polskiego w Szczecinie, pedagog
Życiorys
Janusz Bukowski urodził się 7 grudnia 1941 w Gorzycach k. Sandomierza. W 1963 roku z wyróżnieniem ukończył Wydział Aktorski Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej im. A. Zelwerowicza w Warszawie, a w 1976 roku Wydział Reżyserii tej uczelni (dyplom 1977). Po studiach został zaangażowany przez Adama Hanuszkiewicza do Teatru Powszechnego w Warszawie. Tam zadebiutował rolą Chochoła w Weselu S. Wyspiańskiego. Na scenie tej wystąpił m.in. w roli Atosa w Trzech muszkieterach A. Dumasa, Pana w sztuce Dla miłego grosza A. Korzeniowskiego, Piestriakowa w Zbrodni i karze F. Dostojewskiego, Figara w Weselu Figara Beaumarchaise'go, Kochanka w Ich czworo G. Zapolskiej. Najczęściej występował w sztukach reżyserowanych przez Adama Hanuszkiewicza, razem z którym w 1968 roku przeszedł do Teatru Narodowego. W Narodowym grywał niemal we wszystkich sztukach. Później był aktorem Teatru Klasycznego (przyszły Teatr Studio 1972-1974). W 1974 roku powrócił do Teatru Powszechnego, gdzie występował do 1976 roku.
Od 1977 roku w Szczecinie, gdzie powierzono mu kierownictwo artystyczne i naczelną dyrekcję Teatru Polskiego. Był także aktorem tej sceny, na której stworzył kilka interesujących kreacji, m.in. Łopachina w Wiśniowym sadzie Antoniego Czechowa, Stefana w Daczy Ireneusza Iredyńskiego, Radosta w Ślubach panieńskich Aleksandra Fredry. Za czasów jego dyrekcji Teatr Polski przeżywał okres swojej świetności. W 1978 roku, po raz pierwszy w historii szczecińskich scen, wystawił poemat Adama Mickiewicza Pan Tadeusz. Spektakl w adaptacji Jerzego Adamskiego i z muzyką Andrzeja Kurylewicza stał się wielkim sukcesem artystycznym. Grany ponad 200 razy, zdobył wiele nagród, a zespół Teatru Polskiego odbył z nim tournée po większych miastach Polski, Stanów Zjednoczonych i Kanady (1980). Był członkiem Rady Programowej almanachu społeczno-kulturalnego „Morze i Ziemia”.
W 1981 roku powrócił do Warszawy. Początkowo grał w Teatrze Dramatycznym, a potem w Nowym. Od 1990 roku był aktorem i reżyserem teatru Ochota. na tej scenie stworzył wiele wybitnych keracji, m.in. jako Eddie w Widoku z mostu Arthura Millera, On w Otwórz drzwi Krzysztofa Choińskiego, Radost w Ślubach panieńskich Aleksandra Fredry, Fietisow w Pułkowniku Ptaku Christo Bojczewa. Często na scenie występował z żoną, Ewą Wawrzoń.
Jako aktor i reżyser współpracował z Teatrem Telewizji. Wystąpił w ponad 40 rolach. Wyreżyserował m.in. Pana Damazego. Był również cenionym aktorem i reżyserem radiowym. Z Teatrem Polskiego Radia związany był od początku lat sześćdziesiątych.
Wystąpił w kilkudziesięciu filmach fabularnych, najczęściej w rolach drugoplanowych. Przez reżyserów chętnie obsadzany był w rolach ludzi prawych, odważnych, prostolinijnych. Grywał wojskowych, partyzantów, oficerów milicji, a także lekarzy i dziennikarzy. Na ekranie zadebiutował epizodem w filmie Liczę na wasze grzechy (1963). Wystąpił m.in. w filmach Bariera (1966), Julia, Anna, Genowefa (1967), Tabliczka marzenia (1968), Dzień oczyszczenia (1969), Akcja „Brutus” (1970), Zaraza (1971), To ja zabiłem (1974), Baryton (1984), C.K. Dezerterzy (1985), Prywatne śledztwo (1986), Konsul (1989), Symetria (2003). Grając na przekór dotychczasowym postaciom, stworzył niezwykle interesującą kreację hitlerowskiego zbrodniarza Baldura von Schiracha w głośnym Epilogu norymberskim Jerzego Antczaka.
Dużą popularność przyniosły mu role w serialach telewizyjnych, m.in. radiotelegrafisty w Stawce większej niż życie, Zbójnika Wróblika w Janosiku, Milicjanta w Czterdziestolatku, Majora Kalety w Pograniczu w ogniu, Prokuratora generalnego w Ekstradycji, Pana Józefa w Sforze, Adwokata w Na dobre i na złe. Jako Reporter w cyklu Najważniejszy dzień życia był postacią łącząca dziewięć niezależnych od siebie tematycznie filmów telewizyjnych. Wystąpił także w roli Grzegorza Białka w pierwszej polskiej telenoweli W labiryncie (1988-1991).
Na swoim koncie miał również kilkadziesiąt, wysoko cenionych, ról w dubbingu. Swojego głosu użyczał najczęściej w filmach dla dzieci i młodzieży. Był także reżyserem dubbingu.
Wykładał w łódzkiej PWSFTviT.
Był społecznikiem i organizatorem życia teatralnego, wieloletnim członkiem Oddziału Warszawskiego ZASP oraz członkiem zarządu Głównego i wiceprezesem tego stowarzyszenia (2002-2004). W 2000 roku został wybrany przewodniczącym nowo powstałego Związku Zawodowego Aktorów Warszawy, przekształconego później w Związek Zawodowy Aktorów Polskich.
Żonaty z aktorką Ewą Wawrzoń (1937-2021). Mieli dwoje dzieci. Syn Michał (ur. 1971) jest również aktorem.
Zmarł nagle 22 września 2005 roku w Pradze (Czechy), podczas kongresu Międzynarodowej Federacji Aktorów (FIA), w którym uczestniczył z ramienia ZASP. Został pochowany na Cmentarzu Bródnowskim w Warszawie (kw. 54I-1-28).
Działalność artystyczna (Szczecin)
Teatr
Tytuł | Autor | Reżyseria | Forma twórczości | Postać | Teatr | data premiery |
---|---|---|---|---|---|---|
Przedwiośnie | Stefan Żeromski | Janusz Bukowski | reżyseria, obsada aktorska | Cezary Baryka | Teatr Polski | 12 marca 1977 |
Skiz | Gabriela Zapolska | Andrzej Zaorski | obsada aktorska | Tolo | Teatr Polski | 23 kwietnia 1977 |
Antygona | Sofokles | Janusz Bukowski | reżyseria | Teatr Polski (Sala Bogusława X w Zamku Książąt Pomorskich) | 3 listopada 1977 | |
Pan Tadeusz | Adam Mickiewicz | Janusz Bukowski | reżyseria, obsada aktorska | Narrator I; Sędzia | Teatr Polski | 4 lutego 1978 |
Wiśniowy sad | Antoni Czechow | Janusz Bukowski | reżyseria, obsada aktorska | Jermołaj Aleksiejewicz Łopachin | Teatr Polski | 21 października 1978 |
Don Juan | Molière | Bohdan Cybulski | obsada aktorska | Sganarel | Teatr Polski | 10 marca 1979 |
Dwór nad Narwią | Jarosław Marek Rymkiewicz | Janusz Bukowski | reżyseria | Teatr Polski | 19 maja 1979 | |
Dacza | Ireneusz Iredyński | Wanda Laskowska | obsada aktorska | Stefan | Teatr Polski | 28 czerwca 1979 |
Źródło | Cyprian Kamil Norwid | Henryk Baranowski (adapt. wg dramatów Wanda, Krakus, Zwolon) | obsada aktorska | Krakus (Krakus), Zwolon (Zwolon) | Teatr Polski (Sala Księcia Bogusława X w Zamku Książąt Pomorskich) | 6 października 1979 |
Co u pana słychać? | Krzysztof Kąkolewski | Janusz Bukowski | reżyseria | Teatr Polski (Sala Prób) | 9 października 1979 | |
Fantazy, czyli Nowa Dejanira | Juliusz Słowacki | Janusz Bukowski | reżyseria | Teatr Polski | 8 grudnia 1979 | |
Biorę z tobą ślub | Jadwiga Wilanowska | Janusz Bukowski | reżyseria, obsada aktorska | Dyrektor teatru | Teatr Polski (Sala Prób) | 27 maja 1980 |
Romeo i Julia | William Shakespeare | Janusz Bukowski | scenariusz, reżyseria | Teatr Polski | 21 czerwca 1980 | |
Wieczór poetycki | Czesław Miłosz | Janusz Bukowski | układ tekstów, reżyseria | Teatr Polski (Sala Prób) | 21 października 1980 | |
Lilla Weneda | Juliusz Słowacki | Janusz Bukowski | reżyseria | Teatr Polski | 13 grudnia 1980 | |
Śluby panieńskie, czyli Magentyzm serc | Aleksander Fredro | Andrzej Zaorski | obsada aktorska | Radost | Teatr Polski | 9 kwietnia 1981 |
Na scenie i za kulisami
Z aktorem i reżyserem Tadeuszem Żuchniewskim (8 kwietnia 1978)
Radio (Szczecin)
Tytuł słuchowiska | Autor | Reżyseria | Adaptacja radiowa | Forma twórczości | Data pierwszej emisji |
---|---|---|---|---|---|
Zrozumieć morze | wiersze różnych poetów | Zbigniew Kosiorowski | Zbigniew Kosiorowski | recytacje | 18 czerwca 1978 |
Za tydzień Freetown | Marian Kowalski | Janusz Bukowski | Anna Waraczewska | reżyseria | 11 sierpnia 1979 |
Oda do młodości; Nasi | Zbigniew Brzozowski | Sylwester Woroniecki | obsada aktorska | 1 czerwca 1980 | |
Dekada | Stanisław Zajączek | Sylwester Woroniecki | obsada aktorska | 11 grudnia 1980 | |
Wiersze (1970-1980) | Stanisław Zajączek | Sylwester Woroniecki | recytacje | 5 lutego 1981 | |
Eine kleine | Artur Daniel Liskowacki | Sylwester Woroniecki | Sylwester Woroniecki | obsada aktorska | 10 marca 2002 |
Nagrody i wyróżnienia
- 1977 – nagroda za rolę Cezarego Baryki w Przedwiośniu wg Stefana Żeromskiego w Teatrze Polskim w Szczecinie na XIX Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu
- 1977 – nagroda ZW ZSMP na XIX Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu
- 1977 – Nagroda „Głosu Szczecińskiego”
- 1978 – Bursztynowy Pierścień
- 1979 – Bursztynowy Pierścień
- 1980 – nagroda za reżyserię sztuki Dwór nad Narwią Jarosława Marka Rymkiewicza w Teatrze Polskim w Szczecinie na XXII Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu
- 1980 – Nagroda „Trybuny Ludu” za działalność artystyczną i upowszechnianie sztuki teatralnej w środowisku robotniczym i wśród młodzieży Pomorza Zachodniego
Odznaczenia
- 1970 – Srebrny Krzyż Zasługi
- 1980 – Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
- Zasłużony Działacz Kultury
O Januszu Bukowskim
- (...) Rolę Łopachina wyznaczył dla siebie sam reżyser, Janusz Bukowski. Rolę arcytrudną, bo chodzi o najbardziej złożoną postać. O człowieka, z którego, jak w pierwszych scenach, przebija jeszcze prostactwo mimo nabytej ogłady, opanowanego, a jednocześnie trawionego niepohamowaną ambicją pokazania światu czego jest wart on, syn chłopa pańszczyźnianego, niedawnego poddanego Raniewskich. Sądzę, że Bukowskiemu powiodło się w tej roli jedynie połowicznie. Po prostu w rysunku swojej postaci nie uwiarygodnił w pełni jej chłopskiego rodowodu. Inna sprawa, że pozwala o tym zapomnieć w świetnej scenie, kiedy oznajmia, że to on właśnie jest odtąd właścicielem wiśniowego sadu. (Z. Wrzos, A życie przemija, „Głos Szczeciński” 1978 nr 250, s. 4)
Bibliografia
- Artyści sceny polskiej w ZASP 1918-2008 (pod red. Andrzeja Rozhina), ZASP, Warszawa 2008
- Zbigniew Jarzębowski, Słuchowiska szczecińskiego radia, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2009
- Kto jest kim w Polsce 1984 Edycja 1, Wydawnictwo Inerpress, Warszawa 1984
- Zdzisław Sośnicki, 40 lat teatrów dramatycznych Szczecina (opracowanie części dokumentacyjnej Ryszard Markow i Elwira Rewcio), Krajowa Agencja Wydawnicza, Szczecin 1985
Inne źródła
- Strona internetowa Instytutu Teatralnego im. Z. Raszewskiego w Warszawie
- Strona internetowa PWSFTViT w Łodzi
- Ludzie kultury
- Zasłużony Działacz Kultury
- Ludzie związani z teatrem
- Aktorzy
- Aktorzy teatrów dramatycznych
- Reżyserzy
- Reżyserzy teatrów dramatycznych
- Dyrektorzy teatrów
- Dyrektorzy teatrów dramatycznych
- Ludzie związani z filmem
- Aktorzy filmowi
- Aktorzy dubbingu
- Reżyserzy dubbingu
- Ludzie związani z radiem
- Aktorzy radiowi
- Nauczyciele akademiccy
- Laureaci Bursztynowego Pierścienia
- Pomeranica - Kultura