Jerzy Kownas
| Jerzy Kownas | |||
| aktor | |||
| |||
| Data urodzenia | 20 lutego 1928 | ||
| Miejsce urodzenia | Wilno | ||
| Data śmierci | 13 czerwca 2013 | ||
| Miejsce śmierci | Szczecin | ||
| Miejsce spoczynku | Cmentarz Centralny w Szczecinie (kw. 61-21-08) | ||
| Lokalizacja grobu | zobacz na mapie | ||
Jerzy Kownas (1928-2013) – aktor
Życiorys
Jerzy Kownas urodził się 20 lutego 1928 roku w Wilnie. Był synem wybitnego botanika i dendrologa, wykładowcy Akademii Rolniczej w Szczecinie, prof. Stefana Apoloniusza Kownasa, i Heleny Kownas, oraz starszym bratem aktorki Ireny Kownas.
Repatriowany wraz z rodziną początkowo zamieszkał w Toruniu, gdzie jego ojciec podjął pracę w Zakładzie Botaniki Ogólnej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Po ukończeniu szkoły średniej rozpoczął studia chemiczne na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu (1946). Studiów jednak nie ukończył. Na trzecim roku wziął udział w przedstawieniu akademickim, w którym zobaczył go aktor Władysław Surzyński, do niedawna związany ze sceną toruńską. Surzyński zaproponował mu pracę w Teatrze im. Stefana Jaracza w Olsztynie, którego dyrekcję miał w najbliższym czasie objąć.
Do 1949 roku Jerzy Kownas współpracował z Pomorską Kapelą Ludową w Toruniu. Od 1949 do 1957 roku był aktorem Teatru im. Jaracza (Olsztyn-Elbląg). Tu zadebiutował epizodyczną rolą w Panu Jowialskim Aleksandra Fredry u boku gościnnie występującego Ludwika Solskiego. W 1953 roku zdał eksternistyczny egzamin aktorski.
Niemal od początku swojej kariery artystycznej najchętniej obsadzany był w rolach komediowych, ale, jak sam mawiał, dla kontrastu lubił występować również w tragediach i w dramatach. Do najciekawszych kreacji okresu olsztyńskiego zaliczyć można role Konstabla w Teatrze i życiu (Kean) Aleksandera Dumasa, Szrajera w Ruchomych piaskach Piotra Choynowskiego, Iwana Pietrowicza Wosmibratowa w Lesie Aleksandra Ostrowskiego, Anzelma Rozsądnickiego w Szkole kobietWojciecha Bogusławskiego, Piotra i Szambelana w Kocie w butach Zenona Laurentowskiego, Sir Tobiasza Czkawke w Wieczorze Trzech Króli Williama Shakespeare'a, Lubina w Grzegorzu Dyndale Molière'a, Podkolesina w Ożenku M. Gogola i Likczysa w Szczyglim zaułku G.B. Shawa.
Od 1957 roku aż do śmierci związany był ze scenami Szczecina, z dwuletnią przerwą w latach 1968-1970, kiedy grał w Teatrze Polskim w Bydgoszczy. Początkowo był aktorem Państwowych Teatrów Dramatycznych, a po reorganizacji, Teatru Polskiego. Gościnnie występował na deskach Teatru Współczesnego. Stworzył wiele pamiętnych kreacji, m.in. Anzelma w Szkole żon Molière'a, Cześnika w Zemście i Majora w Damach i huzarach Aleksandra Fredry, Szwejka w Przygodach dobrego wojaka Szwejka Jarosława Haška, Sierżanta w Policjantach Sławomira Mrożka, Sancho Pansę w Słudze don Kiszota Wojciecha Bąka. Wystąpił w dwóch adaptacjach Mickiewiczowskiego Pana Tadeusza - jako Wojski (1978) i jako Major Ryków (1996). Brał także udział w spektaklach teatru Krypta, Teatru Propozycji oraz występował w kabarecie przy Klubie „13 Muz”. Dużą popularność wśród publiczności szczecińskiej przyniósł mu udział w koncertach organizowanych w zakładach pracy, podczas których m.in. prowadził konferansjerkę.
Blisko współpracował z lokalnym Ośrodkiem Telewizyjnym i z Rozgłośnią Polskiego Radia. W 1970 roku wystąpił w roli sierżanta w filmie Jana Rybkowskiego Album polski, którego część akcji rozgrywała się w Szczecinie. W 1977 roku zagrał epizodyczną rolę w przygodowym serialu dla młodzieży Znak orła w reż. Huberta Drapelli.
Zmarł 13 czerwca 2013 roku w Szczecinie. Został pochowany 18 czerwca na Cmentarzu Centralnym (kw. 61-21-08).
Twórczośc artystyczna (Szczecin)
Teatr
| Tytuł | Autor | Reżyseria | Postać | Teatr | Data premiery |
|---|---|---|---|---|---|
| Uciekła mi przepióreczka | Stefan Żeromski | Jan Maciejowski | Kleniewicz, antroplog; Małowieski, botanik | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 10 stycznia 1958 |
| Las | Aleksander Ostrowski | Jerzy Walden | Arkadij Sczastliwcew | PaństwoweTeatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 27 marca 1958 |
| Awantury w Chioggi | Carlo Goldoni | Aleksander Fogiel | Isidoro | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 17 maja 1958 |
| Sen nocy letniej | William Shakespeare | Zbigniew Kopalko | Lew; Pyram; Spodek; Spój | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 4 października 1958 |
| Miłość | Pavel Kohout | Jan Maciejowski | Kelner | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 18 grudnia 1958 |
| Konik Garbusek | Piotr Jerszow | Nina Burska | Król | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 18 lutego 1959 |
| Pamiętnik Anny Frank | Frances Goodrich, Albert Hackett | Jan Maciejowski | Van Daan | Państwowy Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 5 maja 1959 |
| Cudotwórca | Anatol Stern | Aleksander Rodziewicz | Prestidigitator | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 22 września 1959 |
| Bal w Operze | Richard Heuberger | Zenon Laurentowski | Teofil Beaubisson | Państwowa Operetka | 22 października 1959 |
| Młyn | Lope de Vega | Zespół pod kier. Aleksandra Rodziewicza | Parobek Melango | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 10 kwietnia 1960 |
| Kram z piosenkami | Leon Schiller | Barbara Fijewska | Pan; Mąż; Kataryniarz; Śniadankiewicz | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 15 września 1960 |
| Manon Lescaut | Vitĕzslav Nezval wg powieści Prèvosta | Zdzisław Tobiasz | Oberżysta | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 13 grudnia 1960 |
| Łowcy głów | Max Regnier | Stanisław Milski | obsada aktorska | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 16 marca 1961 |
| Klątwa | Stanisław Wyspiański | Zbigniew Roman | Dzwonnik | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 7 kwietnia 1961 |
| Kuglarze | Zdzisław Skowroński | Zdzisław Tobiasz | Walczak, kierowca taksówki | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 12 września 1961 |
| Obrona Ksantypy | Ludwik Hieronim Morstin | Aleksander Rodziewicz | Tyreusz | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 7 listopada 1961 |
| Powrót posła | Julian Ursyn Niemcewicz | Andrzej Dobrowolski | Starosta | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 1 lutego 1962 |
| Odwety | Leon Kruczkowski | Aleksander Rodziewicz | Lemański | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 3 lutego 1962 |
| Drewniana miska | Edmund Morris | Ryszard Sobolewski | Floyd Dennison, brat Glenna | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 17 kwietnia 1962 |
| Barbara I, II, III... | Janusz Warmiński | Ryszard Sobolewski | Nawrocki | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 3 lipca 1962 |
| Psie czasy, sierżancie... | Ira Lewin, Mac Hyman | Zbigniew Bogdański | Sierżant King | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 19 października 1962 |
| Wesele | Stanisław Wyspiański | Józef Gruda | Ksiądz, Wernyhora | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 18 stycznia 1963 |
| Dziewiąty sprawiedliwy | Jerzy Jurandot | Ryszard Sobolewski | Azaryjasz | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 23 kwietnia 1963 |
| Zawisza Czarny | Juliusz Słowacki | Andrzej Witkowski | Głupiec | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 24 sierpnia 1963 |
| Koledzy | Wasilij Aksionow, Jurij Stabawoj | Jan Maciejowski | Beniamin Kapielkin, lekarz morski | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 6 listopada 1963 |
| Fizycy | Friedrich Dürrenmatt | Józef Gruda | Ryszard Voss | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 19 stycznia 1964 |
| Jaśnie pan Nikt | Lope de Vega | Jan Maciejowski | Lombardo | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 21 kwietnia 1964 |
| Sułkowski | Stefan Żeromski | Jerzy Kreczmar | Generał; Ogniewski | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 5 lipca 1964 |
| Ifigenia w Taurydzie | Wolfgang Goethe | Janusz Marzec | obsada aktorska | Teatr „13 Muz” | 26 października 1964 |
| Policjanci | Sławomir Mrożek | Jan Maciejowski | Policjant; Sierżant policji-prowokator | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 4 listopada 1964 |
| Przygody dobrego wojaka Szwejka | Jaroslav Hašek | Jan Maciejowski | Szwejk | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 20 grudnia 1964 |
| Balladyna | Juliusz Słowacki | Maria Straszewska | Sługa Kirkora | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 13 marca 1965 |
| Sługa dwóch panów | Carlo Goldoni | Maryna Broniewska | Brighella, oberżysta | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 8 maja 1965 |
| Dzieci słońca | Maksym Gorki | Jan Maciejowski | Nazar Andriejewicz | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 9 października 1965 |
| Trzy białe strzały | Jan Makarius | Ewa Kołogórska | Leniwy Burczymucha | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 20 lutego 1966 |
| Dziady | Adam Mickiewicz | Jan Maciejowski | Żegota; Żołnierz; Chór | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 12 marca 1966 |
| Lekkomyślna siostra | Włodzimierz Perzyński | Aleksander Rodziewicz | Henryk Topolski | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 9 czerwca 1966 |
| Wariat i zakonnica | Stanisław Ignacy Witkiewicz | Janusz Marzec | Dr Jan Burdygiel, psychiatra normalny | Teatr „13 Muz” | 14 listopada 1966 |
| Meteor | Friedrich Dürrenmatt | Jan Maciejowski | Profesor Schlatter | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 9 grudnia 1966 |
| Dożywocie | Aleksander Fredro | Janusz Marzec | Orgon | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 13 października 1967 |
| Niezwykła przygoda Pana Kleksa | Jan Brzechwa | Jan Maciejowski | Szaławiła | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 14 stycznia 1968 |
| Don Juan | Molière | Tadeusz Byrski | Guzman; Posąg Komandora | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 15 marca 1968 |
| Cesarsko-królewski narzeczony | Ludwik Askenazy | Jan Maciejowski | Antek | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 4 maja 1968 |
| Księżniczka Turandot | Carlo Gozzi | Wojciech Jesionka | Altum, cesarz Chin | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 25 listopada 1970 |
| Wszystko w ogrodzie | Edward Albee | Czesław Staszewski | Gilbert | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 4 lutego 1971 |
| Cyd | Corneille-Morsztyn-Wyspiański | Józef Gruda | Don Gomez | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 30 kwietnia 1971 |
| Księżniczka na opak wywrócona | Pedro Calderon de la Barca | Ewa Kołogórska | Fisberto, książę mediolański | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 27 czerwca 1971 |
| Sen nocy letniej | William Shakespeare | Józef Gruda | Egeusz | Państwowe Teatry Dramatyczne (Zamek Książąt Pomorskich - Sala im. Księcia Bogusława) | 2 lipca 1972 |
| Romans z wodewilu | Władysław Krzemiński | Wojciech Jesionka | Walenty | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 7 października 1972 |
| Damy i huzary | Aleksander Fredro | Józef Gruda | Major | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 17 grudnia 1972 |
| Śmierć Kopernika | Józef Gruda | Józef Gruda | Domenico Mario di Novarra; Tychon Brahe | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 28 lutego 1973 |
| Don Carlos | Fryderyk Schiller | Jitka Stokalska | Wielki Inkwizytor Hiszpanii | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 1 grudnia 1973 |
| Człowiek znikąd | Ignatij Dworiecki | Józef Gruda | I mężczyzna; Połuektow | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 12 lutego 1974 |
| Tango | Sławomir Mrożek | Józef Gruda | Stomil | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 3 maja 1974 |
| Szewcy | Stanisław Ignacy Witkiewicz | Aleksander Strokowski | Strażnik | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 15 września 1974 |
| Lato w Nohant | Jarosław Iwaszkiewicz | Krystyna Tyszarska | Antoni Wodziński | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 18 stycznia 1975 |
| Opera za trzy grosze | Bertolt Brecht | Peter Fischer | Walter „Karawaniarz”; Generał | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 8 maja 1975 |
| Klik-klak | Jarosław Abramow-Newerly | Krystyna Tyszarska | Grzegorz | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 19 października 1975 |
| Warszawianka | Stanisław Wyspiański | Wanda Laskowska | Stary szlachcic | Państwowe Teatry Dramatyczne (Zamek Książąt Pomorskich - Sala im. Księcia Bogusława) | 20 grudnia 1975 |
| Horsztyński | Juliusz Słowacki | Krzysztof Rotnicki | Garnosz | Teatr Polski | 20 marca 1976 |
| Ta mała ziemia | Georgi Dżagarow | Andrzej Ziębiński | Łazarow | Teatr Polski | 6 czerwca 1976 |
| Wyprawa po zielony metal | Jerzy Jesionowski | Ewa Kołogórska | Herkules | Teatr Polski | 5 listopada 1976 |
| Przedwiośnie | Stefan Żeromski | Janusz Bukowski | Ksiądz Nastek | Teatr Polski | 12 marca 1977 |
| Rzeźnia | Sławomir Mrożek | Bohdan Cybulski | Woźny | Teatr Polski | 26 listopada 1977 |
| Przygody Zbója Madeja | Ludomir Legut | Ewa Kołogórska | obsada aktorska | Teatr Krypta | 13 grudnia 1977 |
| Pan Tadeusz | Adam Mickiewicz | Janusz Bukowski | Wojski | Teatr Polski | 4 lutego 1978 |
| Don Juan | Molière | Bohdan Cybulski | Pan Niedziela | Teatr Polski | 10 marca 1979 |
| Dwór nad Narwią | Jarosław Marek Rymkiewicz | Janusz Bukowski | Profesor | Teatr Polski | 19 maja 1979 |
| Co u pana słychać? | Krzysztof Kąkolewski | Janusz Bukowski | Stolting | Teatr Polski | 9 października 1979 |
| Fantazy, czyli Nowa Dejanira | Juliusz Słowacki | Janusz Bukowski | Rzecznicki | Teatr Polski | 8 grudnia 1979 |
| Romeo i Julia | William Shakespeare | Janusz Bukowski | Ojciec Laurenty | Teatr Polski | 21 czerwca 1980 |
| Popiół i diament | Jerzy Andrzejewski | Jan Maciejowski, Antoni Gryzik | Słomka (gościnnie) | Teatr Współczesny | 23 marca 1984 |
| Farfurka królowej Bony | Anna Świrszczyńska | Ewa Kołogórska | Poseł włoski | Teatr Polski | 6 grudnia 1984 |
| Dom otwarty | Michał Bałucki | Ewa Kołogórska | Wicherkowski | Teatr Polski | 8 marca 1985 |
| Sługa Don Kiszota | Wojciech Bąk | Andrzej May | Sanszo Pansa | Teatr Polski | 7 grudnia 1985 |
| Pan Tadeusz | Adam Mickiewicz | Bartłomiej Wyszomirski | Ryków | Teatr Polski | 28 września 1996 |
| Zemsta | Aleksander Fredro | Janusz Józefowicz | Dyndalski | Teatr Polski | 9 stycznia 1998 |
| Wizyta starszej pani | Friedrich Dürrenmatt | Ryszard Major | Koby | Teatr Polski | 6 lutego 1999 |
| Rewizor | Mikołaj Gogol | Wojciech Solarz | Abdulin | Teatr Polski | 29 maja 1999 |
Na scenie
Spektakl kabaretowy. Od lewej: Jacek Flur, Włodzimierz Saar, Ludmiła Legut i Jerzy Kownas (ok. 1957)
Jerzy Kownas (Oberżysta) i Jan Daszewski (Duval) w Manon Lescaut (1960) - fot. Grażyna Wyszomirska
Andrzej Kopiczyński (Adiutant) i Jerzy Kownas (Sierżant policji) w Policjantach (1964) - fot. Grażyna Wyszomirska
Danuta Kolaszyńska (Muellerowa) i Jerzy Kownas (Szwejk) w Dobrym wojaku Szwejku (1964) - fot. Grażyna Wyszomirska
Jako Szwejk w Dobrym wojaku Szwejku (1964) - fot. Grażyna Wyszomirska
Antoni Szubarczyk (Truffaldino) i Jerzy Kownas (Brighella) w Słudze dwóch panów (1965) - fot. Grażyna Wyszomirska
W karykaturze Arkadiusza Gacparskiego
Maria Chwalibóg (Maria) i Jerzy Kownas (Henryk) w Lekkomyślnej siostrze (1966) - fot. Grażyna Wyszomirska
Radio
| Tytuł słuchowiska | Autor | Reżyseria (adaptacja radiowa) | Rodzaj twórczości | Data pierwszej emisji |
|---|---|---|---|---|
| Strach (z cyklu Opowieści pięciu mórz) | wg powieści Hermana Melville'a | Juliusz Burski | obsada aktorska | 22 lutego 1964 |
| Child servise | Tadeusz Klimowski | Julia Zyblewska | obsada aktorska | luty 1976 |
| Zemsta blondyna | Tadeusz Klimowski | Julia Zyblewska | obsada aktorska | wrzesień 1976 |
| Radość na świętego Józefa | Jerzy Sawiuk | Agata Bednarz | obsada aktorska | maj 1977 |
| Ave nadchodzący | Katarzyna Suchodolska | obsada aktorska | 2 września 1979 | |
| Jesień w zimowej tonacji | Ryszard Liskowacki | Sylwester Woroniecki | obsada aktorska | 27 marca 1980 |
| Karczowisko | Marian Kowalski | Sylwester Woroniecki | obsada aktorska | 3 października 1982 |
| Pompei przed sezonem | Wiesław Andrzejewski | Sylwester Woroniecki | obsada aktorska | 30 czerwca 1985 |
| 5 lipca | Marian Kowalski | Sylwester Woroniecki | obsada aktorska | 7 lipca 1985 |
| De profundis | Artur Daniel Liskowacki | Sylwester Woroniecki | obsada aktorska - Janukowicz | 11 maja 2008 |
Telewizja
| Tytuł sztuki | Autor | Reżyseria | Realizacja telewizyjna | Postać | Data premiery |
|---|---|---|---|---|---|
| Dzieci słońca | Maksym Gorki | Jan Maciejowski | Juliusz Burski | Nazar Andriejewicz | 18 lipca 1966 (transmisja z Teatru Współczesnego) |
| Inwazja jaszczurów | Karel Čapek | Wojciech Jesionka | Ryszard Zawidowski | 3 marca 1973 | |
| Venus z Solare | Vercors (właśc. Jean Bruller) | Czesław Staszewski | Ryszard Zawidowski | Lekarz | 13 maja 1973 |
| Listy z morza | Andrzej Perepeczko | Czesław Staszewski | Ryszard Zawidowski | Motorzysta | 14 grudnia 1973 |
| Medalion | Władysław Wojciechowski | Czesław Staszewski | Ryszard Zawidowski | 2 maja 1975 | |
| Po tamtej stronie świec | Stanisław Grochowiak | Ryszard Bugajski | Ryszard Zawidowski | 15 stycznia 1979 |
Nagrody
- 1973 – nagroda za rolę Majora w przedstawieniu Damy i huzary Aleksandra Fredry na XV Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu
- 1980 – nagroda za rolę Profesora w przedstawieniu Dwór nad Narwią Jarosława Marka Rymkiewicza w Teatrze Polskim w Szczecinie na XXII Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu
O Jerzym Kownasie
- (Najczystszy chyba w „Młynie” komizm zaprezentował J. Kownas (parobek Melango) i jego to sceny wniosły do przedstawienia najwięcej humoru i uśmiechu na widowni. (Hidalgo, Lope de Vega w Teatrze Polskim. „La comedia del molino”, „Kurier Szczeciński” 1960 nr 97, s. 3)
Bibliografia
- Encyklopedia Szczecina t. I A-O (pod red. Tadeusza Białeckiego, autor hasła Ryszard Markow), Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 1999
- Zbigniew Jarzębowski, Słuchowiska szczecińskiego radia, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2009
- Teatry Dramatyczne w Szczecinie 1945-1965 (pod red. Danuty Piotrowskiej), Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne RSW Prasa, Poznań 1965
Inne źródła
- Materiały ze zbiorów Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie
- Programy teatralne Państwowych Teatrów Dramatycznych w Szczecinie
- Fotografie ze zbiorów ZASP w Szczecinie
