Jerzy Kownas

Z Encyklopedia Pomorza Zachodniego - pomeranica.pl
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Jerzy Kownas
aktor
brak zdjecia
Jako więzień w „Policjantach” S. Mrożka (1964)
Data urodzenia 20 lutego 1928
Miejsce urodzenia Wilno
Data śmierci 13 czerwca 2013
Miejsce śmierci Szczecin
Miejsce spoczynku Cmentarz Centralny w Szczecinie (kw. 61-21-08)
Lokalizacja grobu zobacz na mapie



Jerzy Kownas (1928-2013) – aktor

Życiorys

Jerzy Kownas urodził się 20 lutego 1928 roku w Wilnie. Był synem wybitnego botanika i dendrologa, wykładowcy Akademii Rolniczej w Szczecinie, prof. Stefana Apoloniusza Kownasa, i Heleny Kownas, oraz starszym bratem aktorki Ireny Kownas.

Repatriowany wraz z rodziną początkowo zamieszkał w Toruniu, gdzie jego ojciec podjął pracę w Zakładzie Botaniki Ogólnej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Po ukończeniu szkoły średniej rozpoczął studia chemiczne na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu (1946). Studiów jednak nie ukończył. Na trzecim roku wziął udział w przedstawieniu akademickim, w którym zobaczył go aktor Władysław Surzyński, do niedawna związany ze sceną toruńską. Surzyński zaproponował mu pracę w Teatrze im. Stefana Jaracza w Olsztynie, którego dyrekcję miał w najbliższym czasie objąć.

Do 1949 roku Jerzy Kownas współpracował z Pomorską Kapelą Ludową w Toruniu. Od 1949 do 1957 roku był aktorem Teatru im. Jaracza (Olsztyn-Elbląg). Tu zadebiutował epizodyczną rolą w Panu Jowialskim Aleksandra Fredry u boku gościnnie występującego Ludwika Solskiego. W 1953 roku zdał eksternistyczny egzamin aktorski.

Niemal od początku swojej kariery artystycznej najchętniej obsadzany był w rolach komediowych, ale, jak sam mawiał, dla kontrastu lubił występować również w tragediach i w dramatach. Do najciekawszych kreacji okresu olsztyńskiego zaliczyć można role Konstabla w Teatrze i życiu (Kean) Aleksandera Dumasa, Szrajera w Ruchomych piaskach Piotra Choynowskiego, Iwana Pietrowicza Wosmibratowa w Lesie Aleksandra Ostrowskiego, Anzelma Rozsądnickiego w Szkole kobietWojciecha Bogusławskiego, Piotra i Szambelana w Kocie w butach Zenona Laurentowskiego, Sir Tobiasza Czkawke w Wieczorze Trzech Króli Williama Shakespeare'a, Lubina w Grzegorzu Dyndale Molière'a, Podkolesina w Ożenku M. Gogola i Likczysa w Szczyglim zaułku G.B. Shawa.

Od 1957 roku aż do śmierci związany był ze scenami Szczecina, z dwuletnią przerwą w latach 1968-1970, kiedy grał w Teatrze Polskim w Bydgoszczy. Początkowo był aktorem Państwowych Teatrów Dramatycznych, a po reorganizacji, Teatru Polskiego. Gościnnie występował na deskach Teatru Współczesnego. Stworzył wiele pamiętnych kreacji, m.in. Anzelma w Szkole żon Molière'a, Cześnika w Zemście i Majora w Damach i huzarach Aleksandra Fredry, Szwejka w Przygodach dobrego wojaka Szwejka Jarosława Haška, Sierżanta w Policjantach Sławomira Mrożka, Sancho Pansę w Słudze don Kiszota Wojciecha Bąka. Wystąpił w dwóch adaptacjach Mickiewiczowskiego Pana Tadeusza - jako Wojski (1978) i jako Major Ryków (1996). Brał także udział w spektaklach teatru Krypta, Teatru Propozycji oraz występował w kabarecie przy Klubie „13 Muz”. Dużą popularność wśród publiczności szczecińskiej przyniósł mu udział w koncertach organizowanych w zakładach pracy, podczas których m.in. prowadził konferansjerkę.

Blisko współpracował z lokalnym Ośrodkiem Telewizyjnym i z Rozgłośnią Polskiego Radia. W 1970 roku wystąpił w roli sierżanta w filmie Jana Rybkowskiego Album polski, którego część akcji rozgrywała się w Szczecinie. W 1977 roku zagrał epizodyczną rolę w przygodowym serialu dla młodzieży Znak orła w reż. Huberta Drapelli.

Zmarł 13 czerwca 2013 roku w Szczecinie. Został pochowany 18 czerwca na Cmentarzu Centralnym (kw. 61-21-08).

Działalność artystyczna (Szczecin)

Teatr

Tytuł Autor Reżyseria Postać Teatr Data premiery
Uciekła mi przepióreczka Stefan Żeromski Jan Maciejowski Kleniewicz, antroplog; Małowieski, botanik Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 10 stycznia 1958
Las Aleksander Ostrowski Jerzy Walden Arkadij Sczastliwcew PaństwoweTeatry Dramatyczne (Teatr Polski) 27 marca 1958
Awantury w Chioggi Carlo Goldoni Aleksander Fogiel Isidoro Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 17 maja 1958
Sen nocy letniej William Shakespeare Zbigniew Kopalko Lew; Pyram; Spodek; Spój Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 4 października 1958
Miłość Pavel Kohout Jan Maciejowski Kelner Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 18 grudnia 1958
Konik Garbusek Piotr Jerszow Nina Burska Król Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 18 lutego 1959
Pamiętnik Anny Frank Frances Goodrich, Albert Hackett Jan Maciejowski Van Daan Państwowy Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 5 maja 1959
Cudotwórca Anatol Stern Aleksander Rodziewicz Prestidigitator Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 22 września 1959
Bal w Operze Richard Heuberger Zenon Laurentowski Teofil Beaubisson Państwowa Operetka 22 października 1959
Młyn Lope de Vega Zespół pod kier. Aleksandra Rodziewicza Parobek Melango Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 10 kwietnia 1960
Kram z piosenkami Leon Schiller Barbara Fijewska Pan; Mąż; Kataryniarz; Śniadankiewicz Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 15 września 1960
Manon Lescaut Vitĕzslav Nezval wg powieści Prèvosta Zdzisław Tobiasz Oberżysta Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 13 grudnia 1960
Łowcy głów Max Regnier Stanisław Milski obsada aktorska Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 16 marca 1961
Klątwa Stanisław Wyspiański Zbigniew Roman Dzwonnik Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 7 kwietnia 1961
Kuglarze Zdzisław Skowroński Zdzisław Tobiasz Walczak, kierowca taksówki Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 12 września 1961
Obrona Ksantypy Ludwik Hieronim Morstin Aleksander Rodziewicz Tyreusz Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 7 listopada 1961
Powrót posła Julian Ursyn Niemcewicz Andrzej Dobrowolski Starosta Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 1 lutego 1962
Odwety Leon Kruczkowski Aleksander Rodziewicz Lemański Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 3 lutego 1962
Drewniana miska Edmund Morris Ryszard Sobolewski Floyd Dennison, brat Glenna Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 17 kwietnia 1962
Barbara I, II, III... Janusz Warmiński Ryszard Sobolewski Nawrocki Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 3 lipca 1962
Psie czasy, sierżancie... Ira Lewin, Mac Hyman Zbigniew Bogdański Sierżant King Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 19 października 1962
Wesele Stanisław Wyspiański Józef Gruda Ksiądz, Wernyhora Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 18 stycznia 1963
Dziewiąty sprawiedliwy Jerzy Jurandot Ryszard Sobolewski Azaryjasz Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 23 kwietnia 1963
Zawisza Czarny Juliusz Słowacki Andrzej Witkowski Głupiec Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 24 sierpnia 1963
Koledzy Wasilij Aksionow, Jurij Stabawoj Jan Maciejowski Beniamin Kapielkin, lekarz morski Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 6 listopada 1963
Fizycy Friedrich Dürrenmatt Józef Gruda Ryszard Voss Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 19 stycznia 1964
Jaśnie pan Nikt Lope de Vega Jan Maciejowski Lombardo Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 21 kwietnia 1964
Sułkowski Stefan Żeromski Jerzy Kreczmar Generał; Ogniewski Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 5 lipca 1964
Ifigenia w Taurydzie Wolfgang Goethe Janusz Marzec obsada aktorska Teatr „13 Muz” 26 października 1964
Policjanci Sławomir Mrożek Jan Maciejowski Policjant; Sierżant policji-prowokator Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 4 listopada 1964
Przygody dobrego wojaka Szwejka Jaroslav Hašek Jan Maciejowski Szwejk Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 20 grudnia 1964
Balladyna Juliusz Słowacki Maria Straszewska Sługa Kirkora Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 13 marca 1965
Sługa dwóch panów Carlo Goldoni Maryna Broniewska Brighella, oberżysta Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 8 maja 1965
Dzieci słońca Maksym Gorki Jan Maciejowski Nazar Andriejewicz Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 9 października 1965
Trzy białe strzały Jan Makarius Ewa Kołogórska Leniwy Burczymucha Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 20 lutego 1966
Dziady Adam Mickiewicz Jan Maciejowski Żegota; Żołnierz; Chór Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 12 marca 1966
Lekkomyślna siostra Włodzimierz Perzyński Aleksander Rodziewicz Henryk Topolski Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 9 czerwca 1966
Wariat i zakonnica Stanisław Ignacy Witkiewicz Janusz Marzec Dr Jan Burdygiel, psychiatra normalny Teatr „13 Muz” 14 listopada 1966
Meteor Friedrich Dürrenmatt Jan Maciejowski Profesor Schlatter Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 9 grudnia 1966
Dożywocie Aleksander Fredro Janusz Marzec Orgon Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 13 października 1967
Niezwykła przygoda Pana Kleksa Jan Brzechwa Jan Maciejowski Szaławiła Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 14 stycznia 1968
Don Juan Molière Tadeusz Byrski Guzman; Posąg Komandora Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 15 marca 1968
Cesarsko-królewski narzeczony Ludwik Askenazy Jan Maciejowski Antek Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 4 maja 1968
Księżniczka Turandot Carlo Gozzi Wojciech Jesionka Altum, cesarz Chin Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 25 listopada 1970
Wszystko w ogrodzie Edward Albee Czesław Staszewski Gilbert Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 4 lutego 1971
Cyd Corneille-Morsztyn-Wyspiański Józef Gruda Don Gomez Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 30 kwietnia 1971
Księżniczka na opak wywrócona Pedro Calderon de la Barca Ewa Kołogórska Fisberto, książę mediolański Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 27 czerwca 1971
Święta Joanna George Bernard Shaw Józef Gruda Państwowe Teatry Dramatyczne (Zamek Książąt Pomorskich - Sala im. Księcia Bogusława) 21 stycznia 1972
Sen nocy letniej William Shakespeare Józef Gruda Egeusz Państwowe Teatry Dramatyczne (Zamek Książąt Pomorskich - Sala im. Księcia Bogusława) 2 lipca 1972
Romans z wodewilu Władysław Krzemiński Wojciech Jesionka Walenty Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 7 października 1972
Damy i huzary Aleksander Fredro Józef Gruda Major Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 17 grudnia 1972
Śmierć Kopernika Józef Gruda Józef Gruda Domenico Mario di Novarra; Tychon Brahe Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 28 lutego 1973
Don Carlos Fryderyk Schiller Jitka Stokalska Wielki Inkwizytor Hiszpanii Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 1 grudnia 1973
Człowiek znikąd Ignatij Dworiecki Józef Gruda I mężczyzna; Połuektow Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 12 lutego 1974
Tango Sławomir Mrożek Józef Gruda Stomil Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 3 maja 1974
Szewcy Stanisław Ignacy Witkiewicz Aleksander Strokowski Strażnik Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 15 września 1974
Lato w Nohant Jarosław Iwaszkiewicz Krystyna Tyszarska Antoni Wodziński Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 18 stycznia 1975
Opera za trzy grosze Bertolt Brecht Peter Fischer Walter „Karawaniarz”; Generał Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 8 maja 1975
Klik-klak Jarosław Abramow-Newerly Krystyna Tyszarska Grzegorz Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 19 października 1975
Warszawianka Stanisław Wyspiański Wanda Laskowska Stary szlachcic Państwowe Teatry Dramatyczne (Zamek Książąt Pomorskich - Sala im. Księcia Bogusława) 20 grudnia 1975
Horsztyński Juliusz Słowacki Krzysztof Rotnicki Garnosz Teatr Polski 20 marca 1976
Ta mała ziemia Georgi Dżagarow Andrzej Ziębiński Łazarow Teatr Polski 6 czerwca 1976
Wyprawa po zielony metal Jerzy Jesionowski Ewa Kołogórska Herkules Teatr Polski 5 listopada 1976
Przedwiośnie Stefan Żeromski Janusz Bukowski Ksiądz Nastek Teatr Polski 12 marca 1977
Rzeźnia Sławomir Mrożek Bohdan Cybulski Woźny Teatr Polski 26 listopada 1977
Przygody Zbója Madeja Ludomir Legut Ewa Kołogórska obsada aktorska Teatr Krypta 13 grudnia 1977
Pan Tadeusz Adam Mickiewicz Janusz Bukowski Wojski Teatr Polski 4 lutego 1978
Don Juan Molière Bohdan Cybulski Pan Niedziela Teatr Polski 10 marca 1979
Dwór nad Narwią Jarosław Marek Rymkiewicz Janusz Bukowski Profesor Teatr Polski 19 maja 1979
Co u pana słychać? Krzysztof Kąkolewski Janusz Bukowski Stolting Teatr Polski 9 października 1979
Fantazy, czyli Nowa Dejanira Juliusz Słowacki Janusz Bukowski Rzecznicki Teatr Polski 8 grudnia 1979
Romeo i Julia William Shakespeare Janusz Bukowski Ojciec Laurenty Teatr Polski 21 czerwca 1980
Popiół i diament Jerzy Andrzejewski Jan Maciejowski, Antoni Gryzik Słomka (gościnnie) Teatr Współczesny 23 marca 1984
Farfurka królowej Bony Anna Świrszczyńska Ewa Kołogórska Poseł włoski Teatr Polski 6 grudnia 1984
Dom otwarty Michał Bałucki Ewa Kołogórska Wicherkowski Teatr Polski 8 marca 1985
Sługa Don Kiszota Wojciech Bąk Andrzej May Sanszo Pansa Teatr Polski 7 grudnia 1985
Pan Tadeusz Adam Mickiewicz Bartłomiej Wyszomirski Ryków Teatr Polski 28 września 1996
Zemsta Aleksander Fredro Janusz Józefowicz Dyndalski Teatr Polski 9 stycznia 1998
Wizyta starszej pani Friedrich Dürrenmatt Ryszard Major Koby Teatr Polski 6 lutego 1999
Rewizor Mikołaj Gogol Wojciech Solarz Abdulin Teatr Polski 29 maja 1999



Na scenie

  • Spektakl kabaretowy. Od lewej: Jacek Flur, Włodzimierz Saar, Ludmiła Legut i Jerzy Kownas (ok. 1957)

  • Jerzy Kownas (Oberżysta) i Jan Daszewski (Duval) w Manon Lescaut (1960) - fot. Grażyna Wyszomirska

  • Andrzej Kopiczyński (Adiutant) i Jerzy Kownas (Sierżant policji) w Policjantach (1964) - fot. Grażyna Wyszomirska

  • Danuta Kolaszyńska (Muellerowa) i Jerzy Kownas (Szwejk) w Dobrym wojaku Szwejku (1964) - fot. Grażyna Wyszomirska

  • Jako Szwejk w Dobrym wojaku Szwejku (1964) - fot. Grażyna Wyszomirska

  • Antoni Szubarczyk (Truffaldino) i Jerzy Kownas (Brighella) w Słudze dwóch panów (1965) - fot. Grażyna Wyszomirska



Radio

Tytuł słuchowiska Autor Reżyseria (adaptacja radiowa) Rodzaj twórczości Data pierwszej emisji
Strach (z cyklu Opowieści pięciu mórz) wg powieści Hermana Melville'a Juliusz Burski obsada aktorska 22 lutego 1964
Child servise Tadeusz Klimowski Julia Zyblewska obsada aktorska luty 1976
Zemsta blondyna Tadeusz Klimowski Julia Zyblewska obsada aktorska wrzesień 1976
Radość na świętego Józefa Jerzy Sawiuk Agata Bednarz obsada aktorska maj 1977
Ave nadchodzący Katarzyna Suchodolska obsada aktorska 2 września 1979
Jesień w zimowej tonacji Ryszard Liskowacki Sylwester Woroniecki obsada aktorska 27 marca 1980
Karczowisko Marian Kowalski Sylwester Woroniecki obsada aktorska 3 października 1982
Pompei przed sezonem Wiesław Andrzejewski Sylwester Woroniecki obsada aktorska 30 czerwca 1985
5 lipca Marian Kowalski Sylwester Woroniecki obsada aktorska 7 lipca 1985
De profundis Artur Daniel Liskowacki Sylwester Woroniecki obsada aktorska - Janukowicz 11 maja 2008



Telewizja

Tytuł sztuki Autor Reżyseria Realizacja telewizyjna Postać Data premiery
Dzieci słońca Maksym Gorki Jan Maciejowski Juliusz Burski Nazar Andriejewicz 18 lipca 1966 (transmisja z Teatru Współczesnego)
Inwazja jaszczurów Karel Čapek Wojciech Jesionka Ryszard Zawidowski 3 marca 1973
Venus z Solare Vercors (właśc. Jean Bruller) Czesław Staszewski Ryszard Zawidowski Lekarz 13 maja 1973
Listy z morza Andrzej Perepeczko Czesław Staszewski Ryszard Zawidowski Motorzysta 14 grudnia 1973
Medalion Władysław Wojciechowski Czesław Staszewski Ryszard Zawidowski 2 maja 1975
Po tamtej stronie świec Stanisław Grochowiak Ryszard Bugajski Ryszard Zawidowski Ksiądz 15 stycznia 1979



Nagrody

  • 1973 – nagroda za rolę Majora w przedstawieniu Damy i huzary Aleksandra Fredry na XV Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu
  • 1980 – nagroda za rolę Profesora w przedstawieniu Dwór nad Narwią Jarosława Marka Rymkiewicza w Teatrze Polskim w Szczecinie na XXII Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu



O Jerzym Kownasie

  • (...) Najczystszy chyba w „Młynie” komizm zaprezentował J. Kownas (parobek Melango) i jego to sceny wniosły do przedstawienia najwięcej humoru i uśmiechu na widowni. (Hidalgo, Lope de Vega w Teatrze Polskim. „La comedia del molino”, „Kurier Szczeciński” 1960 nr 97, s. 3)
  • (...) W tytułowej roli partneruje jej (Janina Bocheńska) Jerzy Kownas. A zadanie ma bardzo trudne, bo jest to nie tylko rola tytułowa, nie tylko najważniejsza w sztuce, ale... dość marnie napisana rola. Sanszo Pansa więcej tu mówi niż działa, choć przecież to właśnie umiejętne działanie miało być według intencji Bąka jego głównym rysem charakterystycznym. Niestety, postać zbudowana jest bardzo statycznie i Kownas doprawdy dwoi sie i troi, by nadać jej życia i werwy. Że mu się to udaje - to już zasługa świetnego aktorskiego rzemiosła. (Artur Daniel Liskowacki, Sanszo i jego pan, „Morze i Ziemia” 1986 nr 7, s. 10)



Bibliografia

Inne źródła





IES64.png
Autor opracowania: Andrzej Androchowicz


Źródło: „http://pomeranica.pl/index.php?title=Jerzy_Kownas&oldid=226403”